Hjörleifur Guttormsson | 16. mars 2014 |
Að vekja upp og kveða niður drauga Í íslenskum þjóðsögum eru margar frásagnir af afturgöngum og uppvakningum, framliðnum verum sem gengu aftur eða menn höfðu vakið upp til að ná sínu fram gegn andstæðingum í því skyni að gera þeim skráveifur og jafnvel fyrirkoma. Af afturgöngum hérlendis mun Glámur kunnastur.Einnig eru þekktir gangárar, afturgöngur sem flökkuðu um og sem erfitt gat reynst að kveða niður, enda óviss uppruninn. Þriðja gerðin voru tilbúnir árar eins og Eyjasels-Móri, einna frægastur draugur austanlands. Ef ekki tekst að koma afturgöngum og uppvakningum fyrir geta þau orðið fylgjur og brugðið sér í margra kvikinda líki. Uppvakningur frá árinu 1961 Því er þetta rifjað upp hér að Íslendingar glíma um þessar mundir við óvenju aðsópsmikinn uppvakning, svo magnaðan að sumir telja tvísýnt um að bestu manna ráð dugi til að kveða hann niður. Þarna er að sjálfsögðu átt við umsóknina um aðild að Evrópusambandinu. Gangári þessi á sér sem kunnugt er langa sögu, fór af gera vart við sig skömmu eftir að kola- og stálbarónar Þýskalands og Frakklands komu sér saman um Rómarsamning 1957, að sögn í von um að sá gjörningur dygði til að þjóðir þessar hættu að berast á banaspjótum. Þetta hét þá Efnahagsbandalag. Alþýðuflokkurinn sálugi heillaðist svo af þessari draumsýn að fáum árum síðar, 1961, lagði helsti forystu maður þess flokks til að Íslendingar bæðu um inngöngu í þetta bandalag og boðaði það heilræði, að besta ráðið til að tryggja fullveldi þjóðar væri að fórna því og deila með öðrum. Um þann málflutning sagði Alfreð Gíslason, læknir og alþingismaður í þingræðu (17. apríl 1963):
Ástæðan fyrir áróðurshléinu var m.a. uppgjafasamningurinn fyrir Vestur-Þjóðverjum og Bretum í landhelgismálinu 1961, sem mæltist afar illa fyrir hérlendis, en sama afstaða þessra þjóða gagnvart Íslendingum kom upp 1972 eftir útfærslu landhelginnar í 50 mílur. Alvöruatlaga hálfri öld síðar Alþýðuflokkurinn hélt fast við það baráttumál sitt að koma Íslandi inn í Evrópubandalagið, þótt í áföngum væri. Um 1990 höfðu sósíaldemókratar Vestur-Evrópu að Norðurlöndum meðtöldum gefist upp fyrir aðþjóðakapítalinu og sameinast undir merkjum Delors og Gro-Harlem Bruntland um að koma sem flestum utangarðsríkjum inn í Evrópusambandið. Fyrst skyldi skrifað upp á EES og fjórfrelsið og síðan sigla hraðbyri á endastöð í Brussel. Það gekk skjótt eftir í Svíþjóð og Danmörku en mislukkaðist í Noregi svo og hérlendis þar sem staða Alþýðuflokksins var afar veik. Ekki var þó farið dult með að EES ætti að gagnast sem vogarstöng til ESB-aðildar. Bæði Kvennalisti og Alþýðubandalag misstu átta í gjörningaveðri 10. áratugarins og sundruðust, að ekki sé minnst á Þjóðvaka. – EES-tilskipanir urðu til að kippa fótum undan íslensku bönkunum haustið 2008, og nú var það Samfylkingin, arftaki Alþýðuflokksins, sem boðaði Evru og fulla aðild sem bjarghring og allrameinabót. ESB-uppvakningnum sleppt lausum Ringulreiðin í kjölfar hrunsins var tilvalið ástand til að brjóta niður traust almennings á getu Íslendinga til að standa á eigin fótum. Útrásarvíkingarnir höfðu ekki aðeins komist yfir sparifé íslensks almennings heldur gott betur í útlöndum. Gangárar þeirra ýttu undir samsektarkennd fjölda fólks og vantrú á að stofnanir lýðveldisins réðu við það verkefni að reisa Ísland úr rústum hrunsins. Við þessar aðstæður setti Samfylkingin út net sín og fangaði í þau forystu Vinstri grænna í aðdraganda stjórnarmyndunar vorið 2009. Flokkur sem fram að þessu hafi gert út á andstöðu við ESB-aðild sem meginmál, féll á nokkrum dögum fyrir valdadraumórum og ESB-draugnum var sleppt lausum. Síðan hefur íslenskt þjóðfélag ekki verið samt við sig. Eyjasels-Móri varð til úr göróttri mixtúru og eirði engu. Samningaferlið mikla um aðild að ESB sem stundað var allt síðasta kjörtímabil var með sama hætti eitrað og hitti þá flokka fyrir sem settu það í gang. Til að reyna að bjarga sér undan uppvakningnum varð að ráði hjá upphafsmönnum að ákalla þjóðina sér til bjargar, hún yrði að skera úr, flokkarnir réðu ekki við málið. Og stjórnarandstaða þess tíma féll sumpart fyrir lýðskruminu og lítur nú undan þegar hún er á það minnt. Glyttir í Gláms augun Í liðinni viku lauk á Alþingi einni sérkennilegustu umræðu sem þar hefur orðið í þingsögunni. Skiptust þar á í ræðustól fulltrúar þingflokka í stjórnarandstöðu frá Samfylkingu, VG, Bjartri framtíð og Pírötum og ræddu til skiptis fundarstjórn forseta eða skiptust á andsvörum sín á milli. Sumir lýstu stefnu, fleiri þó stefnuleysi. Stöku ræður tíndust að mestu í þessu kapphlaupi um ræðustólinn. Ekki er þetta þó með öllu ónýtt efni heldur bíður nánari greiningar sálfræðinga. Ég nefni sem dæmi ræðu sem Páll Valur Björnsson í Bjartri framtíð hóf kl 16:31 11. mars sl. þar sem hann sagði m.a.:
Ekki var síður lýsandi ræðan sem hinn staðfasti ESB-andstæðingur Steingrímur J. Sigfússon byrjaði sama dag kl 19:48 og mælti m.a.:
Ekki var laust við að sums staðar glytti í Gláms augu í orðaskiptum manna á Alþingi þessa daga á miðgóu. Mestöll umræðan bar því ljóst vitni, hversu erfitt er að kveða niður drauga, ekki síst þeim sem hafa vakið þá upp. Hjörleifur Guttormsson |