Umhverfismat. Starfsleyfi. Stjórnsżsla. Ašild. Įfrżjunarheimild. Frįvķsun mįls aš hluta frį hérašsdómi. Frįvķsun mįls aš hluta frį Hęstarétti. Gjafsókn.
Ķ mįlinu var deilt um lögmęti umhverfismats og veitingar starfsleyfis įlvers ķ Reyšarfirši. Höfšu įętlanir veriš uppi um aš reist yrši įlver ķ tveimur įföngum meš 420.000 tonna framleišslugetu į įri, įsamt rafskautaverksmišju og hafši fariš fram lögbošiš umhverfismat vegna žeirrar framkvęmdar. Falliš var frį žessum įformum įšur en starfsleyfi hafši veriš gefiš śt og įkvešiš aš óska eftir aš fį aš reisa įlver meš 322.000 tonna framleišslugetu į įri og falla frį įformum um aš reisa rafskautaverksmišju. Komst Skipulagsstofnun aš žeirri nišurstöšu aš ekki žyrfti aš fara fram nżtt umhverfismat vegna hinna breyttu įforma. Kęrši H žį nišurstöšu til umhverfisrįšherra sem stašfesti nišurstöšuna meš śrskurši. Umhverfisstofnun veitti starfsleyfi vegna framkvęmdarinnar og freistaši H žess einnig aš kęra žį įkvöršun en umhverfisrįšherra vķsaši kęru hans frį. Krafšist H žess mešal annars fyrir dómi aš fį žessum tveimur įkvöršunum umhverfisrįšherra hnekkt. Hérašsdómur hafši ķ efnisdómi vķsaš frį dómi öšrum kröfum H en sś nišurstaša hafši ekki veriš kęrš til Hęstaréttar ķ samręmi viš reglur XXIV. kafla laga nr. 91/1991 um mešferš einkamįla. Gįtu žęr kröfur žvķ ekki komiš til įlita viš įfrżjun og var vķsaš frį Hęstarétti. Um fyrri kröfuna var tekiš fram aš starfsleyfi hafi ekki veriš gefiš śt vegna upphaflegra įętlana um byggingu įlvers meš 420.000 tonna framleišslugetu, žótt undirbśningur leyfisveitingar hafi veriš į lokastigi. Žvķ hafi skilyrši ekki veriš fyrir hendi til aš verša viš beišni um aš nżtt umhverfismat žyrfti ekki aš fara fram į grundvelli 6. gr. laga um mat į umhverfisįhrifum nr. 106/2000, sbr. 13. liš 2. višauka viš lögin, sem byggš hafi veriš į žvķ aš ekki vęri um nżja framkvęmd aš ręša heldur breytingu į framkvęmd, sem žegar hafi veriš fyrirhuguš. Var og tekiš fram aš nota hafi įtt aš einhverju leyti ašra tękni viš framleišslu ķ įlverinu en upphaflega hafi veriš įętlaš og taka hafi įtt į mengandi śtblęstri meš allt öšrum hętti. Aš auki hafi verksmišjan veriš verulega breytt ķ śtliti. Var žvķ tališ aš umhverfismat hefši žurft aš fara fram aš nżju. Varšandi sķšari kröfu H var tališ aš samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhętti og mengunarvarnir mętti kęra įkvaršanir Umhverfisstofnunar um veitingu starfsleyfis til umhverfisrįšherra. Ekki vęri ķ lagagreininni tekiš fram hverjir nytu ašildar aš slķkum kęrum og žótti verša aš skżra įkvęšiš meš hlišsjón af reglum stjórnsżslulaga en almennt vęri višurkennt samkvęmt stjórnsżslurétti aš ašilar mįls gętu žeir einir veriš sem hafi verulegra og einstaklegra hagsmuna aš gęta af stjórnavaldsįkvöršun. H įtti heimilisfesti ķ Fjaršarbyggš en heimili hans var langt frį hinu fyrirhugaša įlveri og taldist hann žvķ ekki geta reist ašild sķna į reglum grenndarréttar og ekki var tališ aš hann hefši sżnt fram į aš hann ętti annarra einstaklegra og verulegra hagsmuna aš gęta um byggingu įlversins. Ekki breytti neinu ķ žessu sambandi aš H hafi notiš réttar samkvęmt lögum nr. 7/1998 til aš gera athugasemdir viš tillögur Umhverfisstofnunar um starfsleyfi. Var žvķ stašfesti nišurstaša hérašsdóms um aš hafna kröfu H um ógildingu į žeirri įkvöršun umhverfisrįšherra aš vķsa frį kęru H vegna veitingar starfsleyfisins.
Dómur Hęstaréttar. Mįl žetta dęma hęstaréttardómararnir Markśs Sigurbjörnsson, Garšar Gķslason, Gušrśn Erlendsdóttir, Gunnlaugur Claessen og Hrafn Bragason. Ašalįfrżjendur skutu mįlinu til Hęstaréttar 14. janśar 2005. Ķ ašalsök krefjast žeir sżknu af kröfu gagnįfrżjanda um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra frį 15. aprķl 2003, en žar stašfesti rįšherra įkvöršun Skipulagsstofnunar 20. desember 2002 varšandi matsskyldu įlvers ķ Reyšarfirši meš allt aš 322.000 tonna įrsframleišslu. Ķ gagnsök krefjast žeir ašallega frįvķsunar frį Hęstarétti į žeim kröfum gagnįfrżjanda sem sęttu frįvķsun ķ héraši og stašfestingar į nišurstöšu hérašsdóms um įkvöršun umhverfisrįšherra frį 14. jślķ 2003 um frįvķsun į kęru gagnįfrżjanda varšandi śtgįfu starfsleyfis Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 fyrir įlveri ķ Reyšarfirši meš 322.000 tonna įrsframleišslu. Ašalįfrżjendur Alcoa į Ķslandi ehf. og Fjaršaįl sf. krefjast žess til vara aš hinn įfrżjaši dómur verši stašfestur. Ašalįfrżjendur krefjast allir mįlskostnašar ķ héraši og fyrir Hęstarétti. Gagnįfrżjandi skaut mįlinu til Hęstaréttar 22. febrśar 2005. Ķ ašalsök krefst hann stašfestingar hérašsdóms en ķ gagnsök aš hrundiš verši frįvķsun hérašsdóms į kröfum hans aš žvķ er varšar fjįrmįlarįšuneytiš, ķslenska rķkiš og Reyšarįl ehf. Jafnframt verši hrundiš frįvķsun hérašsdóms į kröfu gagnįfrżjanda um ómerkingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis fyrir įlver į išnašarsvęšinu viš Hraun ķ Reyšarfirši og hśn verši žess ķ staš ómerkt. Loks krefst hann žess aš ómerkt verši įkvöršun umhverfisrįšherra frį 14. jślķ 2003, um aš vķsa frį kęru gagnįfrżjanda 28. mars 2003 į fyrrnefndri įkvöršun Umhverfisstofnunar 14. sama mįnašar um śtgįfu starfsleyfis fyrir įlver ķ Reyšarfirši. Til vara krefst hann stašfestingar hins įfrżjaša dóms. Žį krefst gagnįfrżjandi mįlskostnašar fyrir Hęstarétti įn tillits til gjafsóknar sem honum hefur veriš veitt hér fyrir dómi. Gagnstefndi Reyšarįl ehf. krefst ašallega aš kröfum į hendur sér verši vķsaš frį Hęstarétti en til vara aš hérašsdómur verši stašfestur. Žį krefst hann mįlskostnašar śr hendi gagnįfrżjanda. I. Samkvęmt įkvöršun Hęstaréttar var mįliš sérstaklega flutt um kröfu stefndu ķ gagnsök um frįvķsun frį réttinum į žeim kröfum gagnįfrżjanda sem sętt höfšu frįvķsun ķ hérašsdómi. Halda gagnstefndu žvķ fram aš žar sem frįvķsun dómkrafna gagnįfrżjanda var ekki kęrš til Hęstaréttar komi žęr ekki til įlita. Gagnįfrżjandi hefur mótmęlt žessu meš žeim rökum aš žetta fįi ekki stašist žar sem įkvöršun um frįvķsun žessara žįtta mįlsins hafi veriš tekin meš dómi en ekki śrskurši. Ķ hérašsdómi eru raktar įstęšur žess aš vķsaš var frį kröfum gagnįfrżjanda į hendur fjįrmįlarįšherra, ķslenska rķkinu og Reyšarįli ehf. og einnig fyrir frįvķsun kröfu gagnįfrżjanda um ómerkingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis fyrir įlveri į išnašarsvęšinu Hrauni ķ Reyšarfirši meš 322.000 tonna įrsframleišslu. Žar eru einnig tķunduš rök fyrir žvķ aš vķsa frį kröfu gagnįfrżjanda um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra 14. mars 2002 žar sem stašfestur var śrskuršur Skipulagsstofnunar 31. įgśst 2001 um mat į umhverfisįhrifum 1. og 2. įfanga įlvers ķ Reyšarfirši meš 420.000 tonna įrsframleišslu, en gagnįfrżjandi unir žessu sķšastgreinda įkvęši hérašsdóms. Hérašsdómari vķsaši framangreindum kröfum gagnįfrżjanda sjįlfkrafa frį dómi og leysti jafnframt ķ sama dómi śr efni annarra krafna hans samkvęmt 4. mgr. 100. gr. laga nr. 91/1991 um mešferš einkamįla. Samkvęmt bókun ķ žinghaldi 6. október 2004 virtist hann žó fyrir ašalflutning mįlsins hafa tališ aš hnökrar vęru į mįlatilbśnaši gagnįfrżjanda sem kynnu aš valda sjįlfkrafa frįvķsun. Hefši honum veriš rétt aš taka žessi atriši mįlsins sérstaklega til mešferšar. Til žess aš fį endurskošun į fyrrnefndum frįvķsunarįkvęšum hérašsdóms varš gagnįfrżjandi hins vegar aš kęra žau til Hęstaréttar eftir reglum XXIV. kafla laga nr. 91/1991, sbr. mešal annars dóma Hęstaréttar ķ dómasafni 1994, bls. 1293 og 2869, og 21. október 2004 ķ mįli nr. 48/2004. Meš žvķ aš žessa var ekki gętt geta žessi įkvęši hérašsdómsins ekki komiš til įlita fyrir Hęstarétti og veršur aš vķsa frį réttinum kröfum įfrżjanda, sem aš žeim snśa. Hefur žį engin afstaša veriš tekin til réttmętis žessara įkvęša hérašsdómsins. Samkvęmt 60. gr. stjórnarskrįrinnar skera dómendur śr öllum įgreiningi um embęttistakmörk yfirvalda. Žó getur enginn, sem um žau leitar śrskuršar, komiš sér hjį aš hlżša yfirvaldsboši ķ brįš meš žvķ aš skjóta mįlinu til dóms. Aš fenginni framangreindri nišurstöšu um frįvķsunarįkvęši hérašsdóms stendur eftir aš Hęstiréttur fjalli um žaš hvort umhverfisrįšherra hafi 15. aprķl 2003 fariš aš réttum lögum žegar hann śrskuršaši um kęru gagnįfrżjanda į įkvöršun Skipulagsstofnunar 20. desember 2002 um matsskyldu įlvers ķ Reyšarfirši meš allt aš 322.000 tonna įrsframleišslu. Jafnframt hvort sami rįšherra hafi 14. jślķ 2003 fylgt réttum lagaįkvęšum žegar hann vķsaši frį kęru gagnįfrżjanda į įkvöršun Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis fyrir sama įlver. Samkvęmt mįlflutningi gagnįfrżjanda ber aš skilja kröfugerš hans svo aš hann leiti ógildingar žessara śrskurša umhverfisrįšherra. Samkvęmt upplżsingum ašalįfrżjenda er starfsleyfi fyrir umręddu įlveri į hendi Alcoa į Ķslandi ehf., en sótt hefur veriš um aš žaš fęrist yfir til Fjaršaįls sf. Veršur aš skilja ašila svo aš ekki sé fyrir Hęstarétti įgreiningur um ašild mįlsins. II. Fyrra įgreiningsefni ašilanna varšar žaš hvort naušsyn hafi boriš til žess įšur en veitt yrši starfsleyfi fyrir įlveri ķ Reyšarfirši, sem framleiddi allt aš 322.000 tonn į įri, aš fram fęri mat į umhverfisįhrifum, žótt fyrir lęgi mat į umhverfisįhrifum 1. og 2. įfanga įlvers meš 422.000 tonna įrsframleišslu į sama staš. Heldur gagnįfrżjandi žvķ fram aš skylt hafi veriš aš lķta į fyrirhugaš įlver sem nżja framkvęmd, óskylda žeirri fyrri, og žvķ fortakslaust matsskylda samkvęmt 5. gr. laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Žetta stašfesti upplżsingar um verulega aukinn mengandi śtblįstur. Įn sjįlfstęšs mats į fyrirhugašri framkvęmd verši ekki fullyrt hver séu įhrif einstakra mengunaržįtta, sérstaklega žar sem um ašra tękni og mengunarvarnir sé aš ręša. Ašalįfrżjendur halda žvķ hins vegar fram aš śrskuršurinn 15. aprķl 2003 varši breytingar į framkvęmd, sem komiš hafi veriš aš žvķ aš heimila žegar žįverandi framkvęmdarašili féll frį henni. Mati į umhverfisįhrifum hennar hafi veriš lokiš. Samkvęmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 106/2000, sbr. 13. liš 2. višauka viš lögin, skuli breytingar og višbętur viš framkvęmdir hįšar mati į umhverfisįhrifum žegar žęr geta haft ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif vegna umfangs, ešlis eša stašsetningar. Samkvęmt 2. mgr. sömu greinar skuli framkvęmdarašili tilkynna Skipulagsstofnun um fyrirhugaša framkvęmd og stofnunin taka įkvöršun um žaš hvort framkvęmdin skuli hįš mati samkvęmt lögunum. Žetta hafi stofnunin gert mešal annars meš žvķ aš leita umsagnar helstu sérfręšistofnana landsins į žessu sviši. Į grundvelli žessarar séržekkingar hafi stofnunin tekiš įkvöršun sķna 20. desember 2002 um aš ekki žyrfti til aš koma nżtt umhverfismat. Žetta hafi umhverfisrįšherra sķšar stašfest meš śrskurši 15. aprķl 2003. Žessu lögbundna mati Skipulagsstofnunar og rįšherra hafi gagnįfrżjandi ekki hnekkt. Mįlsatvikum eru gerš ķtarleg skil ķ hérašsdómi og eru žau aš mestu óumdeild. Žar er greint frį fyrirętlunum um stórvirkjanir ķ jökulsįm noršan Vatnajökuls og hugmyndir norska fyrirtękisins Hydro Aluminium AS, dótturfélags Norsk Hydro, um byggingu įlvers ķ Reyšarfirši, sem Reyšarįl hf. ręki. Jafnframt er frį žvķ skżrt aš norska fyrirtękiš hafi falliš frį fyrirętlunum sķnum og aš samningar hafi veriš geršir viš bandarķska fyrirtękiš Alcoa um įlverksmišju. Ķ hérašsdómi greinir frį žvķ aš Skipulagsstofnun hafi 1. nóvember 2002 borist drög aš tilkynningu um breytt įlver į vegum Alcoa ķ Reyšarfirši meš 322.000 tonna įrsframleišslu. Reyšarįl ehf., nś Alcoa į Ķslandi ehf., hafi sķšan 22. sama mįnašar lagt fram fyrirspurn til stofnunarinnar um hvort breyting į fyrirętlunum félagsins um byggingu įlvers ķ Reyšarfirši vęri matsskyld. Fylgdi erindinu skżrsla žar sem borin voru saman umhverfisįhrif žess 420.000 tonna įlvers, sem įšur var ętlaš aš reisa ķ tveimur įföngum, og 322.000 tonna fyrirhugašs įlvers, sem byggja įtti ķ einum įfanga. Ķ skżrslunni sagši aš loftdreifingarśtreikningum vegna sķšarnefnda įlversins vęri ekki lokiš, en unniš vęri aš žeim. Lżst var sex ólķkum kostum sem til greina kęmu viš hreinsun śtblįsturs. Žį var sagt aš žegar śtreikningar lęgju fyrir ķ desember 2002 og mögulegur hreinsibśnašur kannašur meš tilliti til tęknilegra eiginleika og hagkvęmni, yrši lokaįkvöršun tekin. Žvķ var lżst yfir aš markmiš Alcoa vęri aš uppfylla aš minnsta kosti žęr kröfur, sem žegar hefšu veriš settar meš skilgreiningu žynningarsvęšis umhverfis įšur fyrirhugaš įlver. Samkvęmt įkvęši 3.20 ķ reglugerš nr. 786/1999 um mengunarvarnaeftirlit er žynningarsvęši sį hluti vištaka žar sem žynning mengunar į sér staš og įkvęši starfsleyfis kveša į um aš mengun megi vera yfir umhverfismörkum eša gęšamarkmišum. Tillaga aš žynningarsvęši fyrir fyrirhugaša fyrri framkvęmd hafši veriš unnin ķ samrįši viš Hollustuvernd rķkisins og nįši frį vesturmörkum frišlands viš Hólmanes ķ austri aš Hagalęk ķ vestri, 1-2 km frį byggšinni į Bśšareyri viš Reyšarfjörš. Samkvęmt śtreikningum ķ samanburšarskżrslunni var įrleg losun óhreinsašs brennisteinstvķoxķšs (SO2) ķ andrśmsloftiš ętluš 4.765 tonn og losun loftkennds flśorķšs (HF) 78,8 tonn. Ekki var aš finna upplżsingar um losun hreinsašs brennisteinstvķoxķšs lķkt og ķ fyrri matsskżrslu fyrir 420.000 tonna įlveriš žar sem gert hafši veriš rįš fyrir hreinsun śtblįsturs mešal annars meš vothreinsivirki. Samkvęmt skżrslunni var įrlegur śtblįstur óhreinsašs brennisteinstvķoxķšs frį įšur fyrirhugušu įlveri og rafskautaverksmišju 6.785 tonn mišaš viš 420.000 tonna įrsframleišslu. Žessum śtblęstri įtti aš nį nišur meš vothreinsivirki žannig aš hann yrši eftir hreinsun 828 tonn. Śtblįstur loftkennds flśorķšs įšur fyrirhugašs įlvers og rafskautaverksmišju var ętlašur 55 tonn. Skipulagsstofnun mun hafa leitaš umsagna alls 15 opinberra stofnana vegna framangreinds erindis Reyšarįls ehf., žar į mešal Vešurstofu Ķslands, Heilbrigšiseftirlits Austurlands, Nįttśruverndar rķkisins og Hollustuverndar rķkisins. Ķ bréfi framkvęmdarašila 17. desember 2002, sem ritaš mun ķ tilefni af umsögn Hollustuverndar rķkisins, kom fram aš nišurstöšur loftdreifingarśtreikninga hefšu ekki legiš fyrir fyrr en žį og veriš kynntar Skipulagsstofnun, Hollustuvernd rķkisins og Vešurstofu Ķslands sama dag. Ķ bréfinu sagši mešal annars aš samkvęmt nišurstöšum žessara śtreikninga falli 0,2 µg/m3 jafnstyrkslķna loftkennds flśorķšs yfir gróšrartķmabiliš vel innan įšur skilgreinds žynningarsvęšis. Um brennisteinstvķoxķš sagši aš mišaš vęri viš rafskaut meš lįgu brennisteinsinnihaldi (1,5%) og 78 m hįa skorsteina viš žurrhreinsivirki, en žetta sé einn žeirra kosta sem kynntir hafi veriš ķ samanburšarskżrslu til žess aš uppfylla umhverfismörk um styrkleika brennisteinstvķoxķšs utan įšur skilgreinds žynningarsvęšis. Žį sagši aš meš žessu móti yrši heildarśtblįstur brennisteinstvķoxķšs nokkru minni en óhreinsašur śtblįstur samkvęmt samanburšarskżrslu eša 3.575 tonn į įri. Fram kom ķ bréfinu aš skżrsla um loftdreifingarśtreikninga myndi liggja fyrir ķ endanlegri mynd į athugasemdatķma starfsleyfisferils sem žį var hafinn. Ķ įkvöršun Skipulagsstofnunar 20. desember 2002 komst hśn aš žeirri nišurstöšu aš fyrirhuguš breyting į įformum um byggingu įlvers ķ Reyšarfirši vęri ekki lķkleg til aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif og skyldi ekki hįš umhverfismati samkvęmt 6. gr. laga nr. 106/2000. Ķ įkvöršuninni sagši aš samkvęmt framlögšum gögnum framkvęmdarašila fęlust breytingar į įformum um byggingu įlvers ķ Reyšarfirši mešal annars ķ žvķ aš įrsframleišsla žess ętti aš verša 100.000 tonnum minni en fyrri įętlanir hefšu gert rįš fyrir. Rafskautaverksmišja, sem fyrirhuguš hafi veriš, yrši ekki byggš og dręgi žaš śr śtblęstri PAH efna. Kerbrotum yrši ekki fargaš hérlendis heldur flutt śt til endurvinnslu. Kerbrot yršu geymd ķ allt aš hįlft įr og myndi sérstök ašgeršaįętlun gilda um söfnun og geymslu žeirra. Ekki vęri gert rįš fyrir vothreinsun heldur notuš žurrhreinsun į śtblęstri įlversins. Žetta myndi draga verulega śr styrk mengandi efna ķ frįrennsli frį įlverinu. Meš lęgra innihaldi brennisteinstvķoxķšs ķ rafskautum og 78 m hįum skorsteinum į žurrhreinsivirki hafi veriš sżnt fram į aš styrkur brennisteinstvķoxķšs yrši lķklega undir umhverfismörkum alls stašar umhverfis įlveriš. Gagnįfrżjandi kęrši žessa įkvöršun Skipulagsstofnunar til umhverfisrįšherra 20. janśar 2003, sem śrskuršaši um kęru hans 15. aprķl sama įr. Efni śrskuršarins er rakiš ķ hérašsdómi. Nišurstaša hans var sś aš einkum yrši aš meta umhverfisįhrif fyrirhugašrar framkvęmdar meš tilliti til mengunar enda vęri meš framkvęmdinni fyrst og fremst veriš aš breyta mengunarvarnarbśnaši. Umfang framkvęmdarinnar hafi ekki aukist og dregiš hafi śr umhverfisįhrifum varšandi tiltekna žętti. Žį hafi hvorki žynningarsvęšiš veriš stękkaš né myndi styrkur loftkenndra mengunarefna fara yfir umhverfismörk samkvęmt gildandi reglugeršum. Taldi rįšuneytiš aš fyrirhuguš breyting į įformum um byggingu įlvers ķ Reyšarfirši vęri ekki lķkleg til aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif og stašfesti žvķ įkvöršun Skipulagsstofnunar. III. Ķ 1. gr. laga nr. 106/2000 kemur fram markmiš laganna, en žaš er ķ fyrsta lagi aš tryggja aš įšur en leyfi er veitt fyrir framkvęmd, sem kann vegna stašsetningar, starfsemi sem henni fylgir, ešlis eša umfangs aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif, hafi fariš fram mat į umhverfisįhrifum. Ķ öšru lagi aš stušla aš samvinnu žeirra, sem hafa hagsmuna aš gęta eša lįta sig mįliš varša vegna framkvęmdar, sem įhrif hefur į umhverfiš, og ķ žrišja lagi aš kynna almenningi umhverfisįhrif framkvęmdar, sem kann aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif, og mótvęgisašgeršir vegna žeirra og aš almenningur komi aš athugasemdum og upplżsingum, įšur en śrskuršur um mat į umhverfisįhrifum framkvęmdar er kvešinn upp. Ķ 5. gr. laganna er kvešiš į um framkvęmdir, sem įvallt eru matsskyldar samkvęmt lögunum, en žaš eru žęr framkvęmdir sem um ręšir ķ 1. višauka viš lögin. Óumdeilt er aš įlver eru įvallt matsskyld samkvęmt žessu įkvęši. Ķ 6. gr. laganna er fjallaš um framkvęmdir, sem kunna aš vera hįšar mati į umhverfisįhrifum, og ķ 1. mgr. sagt aš žaš séu žęr, sem tilgreindar eru ķ 2. višauka viš lögin, žegar žęr geta haft ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif vegna umfangs, ešlis eša stašsetningar. Samkvęmt l. liš 3. gr. laganna eru umhverfisįhrif umtalsverš sé ekki hęgt aš fyrirbyggja eša bęta śr žeim meš mótvęgisašgeršum. Samkvęmt 4. gr. sömu laga er žaš Skipulagsstofnun sem śrskuršar um mat į umhverfisįhrifum framkvęmdar og starfsemi er henni fylgir og tekur įkvöršun um hvort framkvęmd samkvęmt 6. gr. skuli hįš umhverfismati. Skipulagsstofnun tók įkvöršun sķna um fyrirhugaš įlver Alcoa į Ķslandi ehf. ķ Reyšarfirši į grundvelli 6. gr., meš vķsun til 13. lišar 2. višauka, en žar er sagt aš matsskyldar séu allar breytingar og višbętur viš framkvęmdir samkvęmt 1. og 2. višauka, sem žegar hafi veriš leyfšar, framkvęmdar eša séu ķ framkvęmd og kunni aš hafa umtalsverš umhverfisįhrif. Aš framan er žvķ lżst aš starfsleyfi hafši ekki veriš gefiš śt fyrir įlveri žvķ sem reisa įtti į vegum Reyšarįls hf., įšur en falliš var frį žeim framkvęmdum. Mat į umhverfisįhrifum hafši žó fariš fram og Hollustuvernd rķkisins, sem breytt var ķ Umhverfisstofnun meš lögum nr. 164/2002, auglżst tillögu aš starfsleyfi til athugasemda samkvęmt 3. mgr. 6. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhętti og mengunarvarnir. Athugasemdir höfšu žvķ ekki veriš afgreiddar og įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis ekki tekin samkvęmt 4. mgr. sömu greinar. Ķ starfsleyfi į samkvęmt 3. mgr. 5. gr. a. žessara laga, sbr. 4. gr. laga nr. 98/2002, aš tilgreina rekstrarašila og stašsetningu starfsemi, tegund hennar og stęrš, skilyrši, gildistķma og endurskošun starfsleyfis, auk įkvęša um višmišunarmörk, orkunżtingu, mešferš śrgangs, mengunarvarnir, tilkynningarskyldu vegna óhappa eša slysa, innra eftirlit, vöktun, eftirlitsmęlingar og rannsóknir, svo og rekstur og višhald mengunarvarnabśnašar, eftir žvķ sem viš į hverju sinni. Krefjast skal bestu fįanlegrar tękni viš mengunarvarnir ķ žeim atvinnugreinum žar sem slķkt hefur veriš skilgreint og skulu įkvęši um mengunarvarnir taka miš af žvķ. Reglugerš nr. 785/1999 um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för meš sér mengun, en hśn var sett meš heimild ķ lögum nr. 7/1998, hefur aš geyma sambęrileg įkvęši um efni starfsleyfis. Ljóst er aš vinnuferli žvķ, sem leitt gat til śtgįfu starfsleyfis fyrir įlveri Reyšarįls hf., var ekki lokiš žegar falliš var frį framkvęmdunum. Veršur ekki fram hjį žvķ komist aš įlķta aš afgreišsla athugasemda viš drög aš starfsleyfi og śtgįfa leyfisins sjįlfs séu mikilvęgur hluti leyfisferilsins. Žegar Skipulagsstofnun įkvaš aš ekki žyrfti aš koma til nżs umhverfismats ķ skilningi laga nr. 106/2000 hafši starfsleyfi ekki veriš gefiš śt fyrir įšur fyrirhugušu įlveri. Voru žvķ ekki skilyrši til aš fara meš erindi Reyšarįls ehf. eftir įkvęši 6. gr. laganna meš stoš ķ 13. liš 2. višauka viš žau og breytir engu žótt undirbśningur aš śtgįfu starfsleyfisins hafi žį veriš langt kominn. Žį var žvķ lżst hér aš framan aš nota įtti aš einhverju leyti ašra tękni viš framleišslu ķ įlveri Alcoa į Ķslandi ehf. og taka įtti meš allt öšrum hętti į mengandi śtblęstri frį verksmišjunni, sem aš auki var verulega ólķk aš śtliti. Var žvķ ekki unnt aš lķta į žetta sem sömu framkvęmd og umhverfismat hafši įšur veriš fengiš um. Samkvęmt 5. liš 1. višauka viš lög nr. 106/2000 eru įlver įvallt hįš mati į umhverfisįhrifum, sbr. 1. mgr. 5. gr. laganna. Leišir žaš til žess aš nżtt umhverfismat žarf aš fara fram. Žessi nišurstaša breytir žvķ žó ekki aš viš žaš mat mį nżta margt af žvķ sem įšur hafši veriš unniš viš umhverfismat fyrir ętlaša verksmišju Reyšarįls hf. Fallist er žvķ į nišurstöšu hérašsdóms um žennan žįtt mįlsins og ógiltur śrskuršur umhverfisrįšherra frį 15. aprķl 2003 varšandi matsskyldu įlvers ķ landi Hrauns ķ Reyšarfirši meš 322.000 tonna įrsframleišslu. IV. Meš bréfi Reyšarįls ehf. 4. desember 2002 var óskaš eftir žvķ viš Hollustuvernd rķkisins aš gefiš yrši śt starfsleyfi til reksturs įlvers ķ Reyšarfirši meš 322.000 tonna įrsframleišslu. Ķ greinargerš sem fylgdi umsókninni var vķsaš til įšurgreindrar samanburšarskżrslu vegna umhverfismats. Eins og įšur greinir kom žar fram aš ekki lęgju fyrir endanlegir loftdreifingarśtreikningar en aš framkvęmdarašili hefši žį stefnu aš ekkert frįrennsli išnašarvatns yrši til sjįvar. Tillaga Hollustuverndar rķkisins aš starfsleyfi įsamt greinargerš, sbr. 3. mgr. 6. gr. laga nr. 7/1998, var gefin śt 17. desember 2002 og auglżst ķ Lögbirtingablaši 18. sama mįnašar, eša tveimur dögum įšur en Skipulagsstofnun tók įkvöršun um aš nżtt umhverfismat žyrfti ekki til aš koma. Ķ liš 1.8. ķ tillögunni kom fram aš žynningarsvęši įlversins vegna loftmengunar vęri sżnt į uppdrętti ķ višauka 1 viš tillöguna, en utan žess svęšis skyldi uppfylla umhverfismörk til verndunar heilsu fólks og vistkerfa, sbr. reglugerš nr. 251/2002, sem varšar mešal annars brennisteinstvķoxķš, svo og umhverfismörk fyrir flśorķš. Žį sagši aš umhverfismörk fyrir flśorķš vęru sett 0,2 µg/m3 af loftkenndu flśorķši, sem mešaltal fyrir tķmabiliš 1. aprķl til 30. september įr hvert, ķ samręmi viš nišurstöšu mats į umhverfisįhrifum. Ķ liš 2.1.8 kom fram aš skorsteinar yršu aš vera nęgilega hįir og śtblįsturshraši og hitastig śtblįsturs lofts nęgileg til aš tryggja aš įkvęši um loftgęši og žynningarsvęši vęru uppfyllt. Ķ gögnum mįlsins kemur fram aš eftir aš endanlegir loftdreifingarśtreikningar lįgu fyrir treysti framkvęmdarašili sér ekki til aš nį auglżstum umhverfismörkum fyrir flśorķš og ķ starfsleyfi Umhverfisstofnunar voru žau hękkuš verulega meš samžykki Skipulagsstofnunar, en įn žess aš žaš vęri sérstaklega auglżst eša vakin į žvķ athygli žeirra sem athugasemdir höfšu gert viš fyrirhugašar framkvęmdir. Gagnįfrżjandi krafšist fyrir hérašsdómi ógildingar starfsleyfis Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 en žar var žeirri kröfu hans vķsaš frį, svo sem aš framan greinir, og sętti žaš įkvęši hérašsdóms ekki kęru til Hęstaréttar. Gagnįfrżjandi hafši kęrt framangreinda įkvöršun Umhverfisstofnunar um starfsleyfiš til umhverfisrįšherra, sem vķsaši žeirri kęru frį 14. jślķ 2003. Ķ héraši gerši gagnįfrżjandi jafnframt kröfu um ógildingu frįvķsunarįkvöršunar umhverfisrįšherra, en hérašsdómur sżknaši ašalįfrżjandann ķslenska rķkiš af žeirri kröfu. Taldi dómurinn aš gagnįfrżjandi gęti ekki įtt ašild aš žvķ aš kęra įkvöršunina til rįšherra samkvęmt įkvęšum stjórnsżslulaga nr. 37/1993. Fyrir Hęstarétti krefst gagnįfrżjandi endurskošunar į žessu įkvęši hérašsdóms. Samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 mį kęra įkvaršanir Umhverfisstofnunar um śtgįfu starfsleyfis samkvęmt 6. gr. laganna til fullnašarśrskuršar rįšherra innan tveggja vikna. Ķ greininni er ekkert sagt til um hverjir megi kęra įkvaršanir um starfsleyfi. Veršur aš skżra įkvęšiš meš hlišsjón af reglum stjórnsżslulaga. Samkvęmt stjórnsżslurétti er almennt višurkennt aš ašilar mįls séu žeir einir sem hafa verulegra og einstaklegra hagsmuna aš gęta af stjórnvaldsįkvöršun. Gagnįfrżjandi gerši athugasemdir viš tillögu Umhverfisstofnunar um starfsleyfi fyrir įlver Alcoa į Ķslandi ehf. 17. febrśar 2003 og fullyrti aš frekari kynning į framkvęmdinni, sem bošuš hefši veriš meš greinargerš aš tillögunni, hefši aldrei fariš fram. Žessu er ekki mótmęlt. Loftdreifingarśtreikningar, sem aš framan er vitnaš til, munu hafa borist Umhverfisstofnun ķ febrśar 2003 en aldrei veriš lagšir fram formlega og kynntir umsagnarašilum eša žeim sem athugasemdir höfšu gert. Gagnįfrżjanda var kynnt įkvöršun Umhverfisstofnunar um śtgįfu starfsleyfisins 14. mars 2003 og żmsum af žeim athugasemdum sem hann hafši gert var žį svaraš. Jafnframt var honum bent į aš kęra mętti įkvöršun stofnunarinnar til umhverfisrįšherra ķ samręmi viš 33. gr. reglugeršar nr. 785/1999. Sś reglugerš hefur ekki aš geyma frekari įkvęši um kęruašild en lögin. Hins vegar er almenn heimild ķ 3. mgr. 6. gr. laga nr. 7/1998 til aš gera skriflegar athugasemdir viš tillögur Umhverfisstofnunar um starfsleyfi. Engin takmörkun er žar gerš į žvķ hverjir megi gera slķkar athugasemdir. Gagnįfrżjandi į aš vķsu heimilisfesti ķ Fjaršabyggš en heimili hans er langt frį fyrirhugušu įlveri og getur hann ekki reist ašild sķna aš stjórnsżsluįkvöršun um įlveriš į grenndarrétti. Hann hefur ekki sżnt fram į aš hann eigi annarra einstaklegra og verulegra hagsmuna aš gęta um byggingu įlversins. Veršur hann ekki talinn hafa haft ašilastöšu aš įkvöršun Umhverfisstofnunar um śtgįfu starfsleyfisins žótt honum hafi samkvęmt framangreindum lagaįkvęšum veriš heimilt aš koma aš athugasemdum sķnum. Nišurstaša hérašsdóms um įkvöršun umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003 um kęru gagnįfrżjanda į įkvöršun um starfsleyfi įlversins er žvķ stašfest. V. Įkvęši hérašsdóms um mįlskostnaš og gjafsóknarkostnaš er stašfest. Rétt er aš hver ašili beri sinn įfrżjunarkostnaš af mįli žessu. Gjafsóknarkostnašur gagnįfrżjanda fyrir Hęstarétti greišist śr rķkissjóši, svo sem nįnar greinir ķ dómsorši. Dómsorš: Vķsaš er frį Hęstarétti kröfum gagnįfrżjanda, Hjörleifs Guttormssonar, varšandi gagnstefndu fjįrmįlarįšherra og Reyšarįl ehf., svo og kröfu hans um ógildingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis įlvers ķ landi Hrauns ķ Reyšarfirši meš 322.000 tonna įrsframleišslu. Ógiltur er śrskuršur umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003 varšandi įkvöršun Skipulagsstofnunar 20. desember 2002 um aš ekki žurfi umhverfismat fyrir įlveri ašalįfrżjandans Alcoa į Ķslandi ehf. ķ Reyšarfirši meš allt aš 322.000 tonna įrsframleišslu. Hafnaš er kröfu gagnįfrżjanda um ógildingu įkvöršunar umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003 um frįvķsun į kęru gagnįfrżjanda varšandi įkvöršun Umhverfisstofnunar um starfsleyfi til handa ašalįfrżjandanum Alcoa į Ķslandi ehf. fyrir sama įlveri. Įkvęši hérašsdóms um mįlskostnaš og gjafsóknarkostnaš skulu vera óröskuš. Mįlskostnašur fyrir Hęstarétti fellur nišur. Gjafsóknarkostnašur gagnįfrżjanda fyrir Hęstarétti greišist śr rķkissjóši, žar meš talin žóknun lögmanns hans, 1.000.000 krónur.
Dómur Hérašsdóms Reykjavķkur 12. janśar 2005. Mįl žetta var höfšaš meš stefnu birtri 4. febrśar 2004, dómtekiš 3. desember sl., endurupptekiš mišvikudaginn 12. janśar sl. og dómtekiš aš nżju sama dag. Stefnandi er Hjörleifur Guttormsson, Mżrargötu 37, Neskaupstaš. Stefndu eru Reyšarįl ehf. (įšur Alcoa į Ķslandi ehf., kt. 690103-2570), Sušurlandsbraut 12, Reykjavķk, Alcoa į Ķslandi, ehf. (įšur Reyšarįl ehf., kt. 600100-2380), Sušurlandsbraut 12, Reykjavķk, Fjaršaįl sf., Egilsbraut 21, Neskaupstaš, Geir H. Haarde fjįrmįlarįšherra, Arnarhvoli, Reykjavķk og Siv Frišleifsdóttir, umhverfisrįšherra, Vonarstręti 4, Reykjavķk. Žeim tveimur sķšastnefndu er einnig stefnt fyrir hönd ķslenska rķkisins. Stefnandi gerir eftirfarandi dómkröfur. (1) Aš śrskuršur umhverfisrįšherra frį 14. mars 2002, žar sem stašfestur er śrskuršur Skipulagsstofnunar frį 31. įgśst 2001 um mat į umhverfisįhrifum 1. og 2. įfanga 420 žśsund tonna įlvers ķ Reyšarfirši, verši ómerktur. (2) Aš śrskuršur umhverfisrįšherra frį 15. aprķl 2003, um aš įkvöršun Skipulagsstofnunar frį 20. desember 2002 um matsskyldu įlvers ķ Reyšarfirši fyrir allt aš 322 žśsund tonna įrsframleišslu skuli óbreytt standa, verši ómerktur. (3) Aš įkvöršun Umhverfisstofnunar hinn 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis fyrir įlver Reyšarįls ehf., kt. 600100-2380 į išnašarsvęšinu viš Hraun ķ Reyšarfirši verši ómerkt. (4) Aš įkvöršun umhverfisrįšherra f.h. umhverfisrįšuneytisins og ķslenska rķkisins, dags. 14. jślķ 2003, um aš vķsa frį kęru stefnanda dags. 28. mars 2003 į įkvöršun Umhverfisstofnunar dags. 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis fyrir įlver Reyšarįls ehf. ķ Reyšarfirši, verši ómerkt. Hann krefst einnig mįlskostnašar eins og mįliš vęri eigi gjafsóknarmįl. Stefndu krefjast sżknu af öllum kröfum stefnanda. Žeir krefjast einnig mįlskostnašar. I. Mįlsatvik Atvik mįlsins eru ķ meginatrišum įgreiningslaus. Ķ stefnu er lżst hugmyndum um stórvirkjanir ķ jökulsįm noršan Vatnajökuls og stórišju į Austurlandi og gerš grein fyrir višręšum milli rķkisstjórnar Ķslands, Landsvirkjunar og Hydro Aluminium AS ķ Noregi, dótturfyrirtękis Norsk Hydro, um byggingu įlvers į Ķslandi og sķšan um stašsetningu žess ķ Reyšarfirši įsamt orkuöflun meš vatnsaflsvirkjunum į Austurlandi. Ķ įgśst 1997 hafi komiš fram hugmyndir um byggingu įlvers ķ Reyšarfirši. Fyrrnefndir ašilar hafi undirritaš svokallaša Noral-yfirlżsingu į Hallormsstaš 29. jśnķ 1999. Falliš hafi veriš frį Fljótsdalsvirkjun ķ mars 2000, mešal annars vegna mikillar andstöšu almennings viš uppistöšulón į Eyjabökkum. Ķ kjölfariš hafi veriš undirrituš nż yfirlżsing um Noral-verkefniš 24. maķ 2000 af fyrrnefndum ašilum, Hęfi hf. og Reyšarįli hf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.) žar sem umfang og tķmaįętlun verkefnisins var endurskošuš. Kemur fram aš sś breyting hafi oršiš į įformum ašila aš nś skyldi stefnt aš tvöfalt stęrri upphafsįfanga įlvers en įšur og undirbśningur hafinn af fullum krafti aš žvķ aš virkja bęši Jökulsį ķ Fljótsdal og Jökulsį į Dal meš Kįrahnjśkavirkjun. Eins og nįnar greinir sķšar lagši Reyšarįl hf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.) fram matsskżrslu hjį Skipulagsstofnun 25. maķ 2001 og féllst Skipulagsstofnun į framkvęmdina aš undangengnu umhverfismati 31. įgśst sama įrs. Hinn 23. mars 2002 var gefin śt sameiginleg yfirlżsing ašstandenda Noral-verkefnisins um byggingu įlvers į Austurlandi. Kom žar fram aš Norsk Hydro hefši tilkynnt samstarfsašilum sķnum, rķkisstjórn Ķslands og Landsvirkjun, aš fyrirtękiš vęri ekki ķ ašstöšu til aš taka endanlega įkvöršun um framhald verkefnisins fyrir 1. september 2002 eins og samiš hafši veriš um. Žaš vęri žvķ skilningur ašila aš Landsvirkjun og rķkisstjórn Ķslands hefšu rétt til aš leita nżrra samstarfsašila aš verkefninu. Hinn 19. aprķl 2002 var tilkynnt aš fulltrśar Alcoa Inc. (hér eftir nefnt Alcoa), sem er meš lögheimili ķ Pensilvanķu, Bandarķkjunum, hefšu komiš til landsins til aš kynna sér byggingu įlvers ķ Reyšarfirši. Hinn 23. maķ 2002 tilkynnti išnašarrįšuneytiš aš nįšst hefši samkomulag viš Alcoa um višręšur um byggingu įlvers sem keypti orku frį Kįrahnjśkavirkjun. Hinn 19. jślķ 2002 undirritušu fulltrśar rķkisstjórnar Ķslands, Landsvirkjunar og Alcoa viljayfirlżsingu um framhald višręšna um mat og hugsanlega framkvęmd į stórišjuverkefni vegna byggingar įlvers ķ Reyšarfirši. Fram kemur aš verkefniš taki til virkjunar sem byggš verši į vegum Landsvirkjunar viš Kįrahnjśka og įlvers į Reyšarfirši į vegum Alcoa meš um žaš bil 295 žśsund tonna įrlegri framleišslugetu og fleira. Enn fremur segir aš Landsvirkjun stefni aš žvķ aš leggja raforkusamning fyrir stjórn fyrirtękisins til samžykkis eigi sķšar en ķ lok desember 2002 og aš Alcoa stefni aš žvķ aš leggja įlverkefniš fyrir stjórn til samžykkis eigi sķšar en ķ janśar 2003. Markmiš ašila samkvęmt yfirlżsingunni var aš nį fullnašarsamningum fyrir marslok 2003. Meš lögum nr. 12/2003, sem tóku gildi 12. mars, var išnašarrįšherra veitt heimild til samninga um įlverksmišju ķ Reyšarfirši. Mat į umhverfisįhrifum 1. og 2. įfanga 420 žśsund tonna įlvers og rafskautaverksmišju ķ Reyšarfirši Hinn 25. maķ 2001 lagši Reyšarįl hf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.) inn matsskżrslu hjį Skipulagsstofnun til umhverfismats į 420 žśsund tonna įlveri og 233 žśsund tonna rafskautaverksmišju ķ Reyšarfirši. Stefnandi lagši fram athugasemdir sķnar 25. jśnķ 2001 og gerši margvķslegar athugasemdir viš form og efni matsskżrslunnar. Skipulagsstofnun féllst į framkvęmdina meš śrskurši 31. įgśst 2001. Ķ stefnu segir aš margar kęrur hafi borist umhverfisrįšherra ķ kjölfariš og hafi stefnandi sent athugasemdir sķnar meš kęru Nįttśruverndarsamtaka Austurlands. Af hįlfu stefndu hefur žessari fullyršingu veriš mótmęlt og į žaš bent aš einungis tvęr kęrur hafi borist vegna mįlsins, önnur frį Nįttśrverndarsamtökum Austurlands og hin frį Nįttśrverndarsamtökum Ķslands. Ķ janśar 2002 var auglżst tillaga aš starfsleyfi fyrir umrętt įlver Reyšarįls hf. Meš śrskurši 14. mars 2002 stašfesti umhverfisrįšherra framangreindan śrskurš Skipulagsstofnunar um mat į umhverfisįhrifum. Umsókn um starfsleyfi mun hafa veriš dregin til baka eftir aš Norsk Hydro hętti žįtttöku ķ Noral-verkefninu sem įšur greinir. Eins og mįliš liggur fyrir er ekki įstęša til aš rekja efnislega śrskurš rįšherra. Įkvaršanir um matsskyldu 322.000 tonna įlvers ķ Reyšarfirši Eins og įšur segir kom Alcoa aš svoköllušu Noral-verkefni voriš 2002. Samkvęmt gögnum mįlsins bįrust Skipulagsstofnun 1. nóvember 2002 drög aš tilkynningu breytts įlvers į vegum Alcoa ķ Reyšarfirši meš 322.000 tonna įrsframleišslu og er aš finna afstöšu Skipulagsstofnunar til draganna ķ minnisblaši starfsmanns stofnunarinnar 12. sama mįnašar og fundargerš 19. sama mįnašar. Hinn 22. sama mįnašar lagši Reyšarįl ehf. fram bréflega fyrirspurn til Skipulagsstofnunar um hvort breyting į fyrirętlun félagsins um byggingu į įlveri ķ Reyšarfirši vęri matsskyld. Samkvęmt bréfi félagsins, sem žį er auškennt sem einkahlutafélag, eins og įšur greinir, eignašist Alcoa-samstęšan félagiš ķ nóvember 2002. Eins og sķšar greinir hefur nafni félagsins nś veriš breytt ķ Alcoa į Ķslandi ehf. sem er mešal stefndu mįlsins, en kennitala félagsins er enn sem fyrr 600100-2380. Meš bréfi félagsins fylgdi samanburšarskżrsla žar sem borin eru saman umhverfisįhrif žess 420.000 tonna įlvers sem įšur var įętlaš aš byggja ķ tveimur įföngum og 322.000 tonna įlvers sem nś voru įform um aš byggja ķ einum įfanga. Ķ framangreindri samanburšarskżrslu kemur m.a. fram aš loftdreifingarreikningum vegna fyrirhugašs įlvers sé ólokiš (kafli 4.3.1). Žį er lżst helstu loftbornu efnum frį įlverinu og birtar įętlašar tölur um śtblįstur žessara efna (kafli 4.3.2). Žį segir aš sérfręšingar vinni nś aš loftdreifingarreikningum sem notašir verši viš įkvaršanatöku um hvaša hreinsibśnaš sé hagstęšast aš nota vegna śtblįsturs brennisteinsdķoxķšs. Ķ skżrslunni er lżst sex ólķkum kostum sem til greina komi viš hreinsun śtblįsturs og eru žar į mešal rafskaut meš lįgu brennisteinsinnihaldi og hęrri reykhįfar til žess aš bęta loftdreifingu og vothreinsun meš sjó įsamt sérstakri hreinsun PAH [skammstöfun į enska heitinu polyaromatic hydrocarbons, žżtt sem fjölhringja kolefnissambönd] śr frįrennsli til aš lįgmarka streymi PAH-efna til sjįvar. Žį segir aš žegar lofdreifingarreikningar liggi fyrir ķ desember 2002 og žegar mögulegur hreinsibśnašur hafi veriš kannašur meš tilliti til tęknilegra eiginleika og hagkvęmni muni Alcoa taka lokaįkvöršun um hreinsibśnaš meš žaš aš markmiši aš lįgmarka umhverfisįhrif įlversins, en markmiš Alcoa sé aš uppfylla a.m.k. žęr kröfur sem žegar hafi veriš settar meš skilgreiningu žynningarsvęšis umhverfis įlver Reyšarįls. Samkvęmt śtreikningum ķ skżrslunni er įrleg losun óhreinsašs brennisteinsoxķšs ķ andrśmsloftiš įętluš 4765 tonn og losun loftkennds flśorķšs (HF) 78,8 tonn. Ekki er aš finna tölur um losun hreinsašs brennisteinsdķoxķšs lķkt og ķ matskżrslu fyrir 420.000 tonna įlveriš žar sem gert hafši veriš rįš fyrir hreinsun śtblįsturs meš vothreinsivirki. Samkvęmt skżrslunni (kafli 4.1.2) var įrlegur śtblįstur óhreinsašs brennisteinsdķoxķšs fyrra įlvers og rafskautaverksmišju į brennisteinsdķoxķši žannig 6785 tonn mišaš viš 420.000 tonna įrsframleišslu. Žessum śtblįstri skyldi hins vegar nį nišur meš vothreinsivirki žannig aš hreinsašur śtblįstur yrši 828 tonn. Śblįstur loftborins flśorķšs fyrra įlvers og rafskautaverksmišju var įętlašur 55 tonn. Skipulagsstofnun leitaši umsagna alls 15 opinberra ašila vegna framangreinds erindis Reyšarįls ehf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.), žar į mešal umsagna Vešurstofu Ķslands, Heilbrigšiseftirlits Austurlands, Nįttśruverndar rķkisins og Hollustuverndar rķkisins. Mun framkvęmdarašilanum hafa veriš gefinn kostur į aš gera athugasemdir jafnharšan og umsagnir bįrust, sbr. mešal annars bréf hans til Skipulagsstofnunar 6., 10. og 17. desember 2002 sem lögš hafa veriš fram ķ mįlinu. Žį mun Skipulagsstofnun hafa haldiš fund meš fulltrśum framkvęmdarašilans 17. desember 2002, žar sem žeir skżršu sjónarmiš sķn. Ķ įšurgreindu bréfi 17. desember 2002, sem ritaš er ķ tilefni af umsögn Hollustuverndar rķkisins, kemur fram aš nišurstöšur loftdreifingarśtreikninga hafi ekki legiš fyrir fyrr en žį og hafi žeir veriš kynntir fyrir fulltrśum Skipulagsstofnunar, Hollustuverndar rķkisins og Vešurstofu Ķslands sama dag. Ķ bréfinu segir mešal annars aš samkvęmt nišurstöšum loftdreifingarreikninga falli 0,2 μg/m3 jafnstyrkslķna loftkennds flśors yfir gróšratķmabiliš vel innan įšur skilgreinds žynningarsvęšis. Um brennisteinsdķoxķš segir aš mišaš sé viš rafskaut meš lįgu brennisteinsinnihaldi (1,5%) og 78 m hįa skorsteina viš žurrhreinsivirki, en žetta sé einn žeirra kosta sem kynntir hafi veriš ķ samanburšarskżrslu til žess aš uppfylla umhverfismörk um styrk brennisteinsdķoxķšs utan įšur skilgreinds žynningarsvęšis. Žį segir aš meš žessu móti verši heildarśtblįstur brennisteinsdķoxķšs nokkru minni en óhreinsašur śtblįstur samkvęmt samanburšarskżrslu eša 3.575 tonn. Fram kemur ķ bréfinu aš skżrsla um loftdreifingarreikninga muni liggja fyrir ķ endanlegri mynd į athugasemdatķmabili starfsleyfisferlis sem žį var hafin eins og sķšar greinir. Ķ įkvöršun 20. desember 2002 komst Skipulagsstofnun aš žeirri nišurstöšu aš breytingar į įformum um byggingu fyrirhugašs įlvers ķ Reyšarfirši vęru ekki lķklegar til aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif og skyldu ekki hįšar umhverfismati samkvęmt 6. gr. laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Ķ įkvöršun Skipulagsstofnunar segir mešal annars:
Samkvęmt framlögšum gögnum framkvęmdarašila felast breytingar į įformum byggingar įlvers ķ Reyšarfirši, Fjaršarbyggš mešal annars ķ žvķ aš įrsframleišsla įlvers Alcoa- Reyšarįls veršur 322 žśsund tonn samanboriš viš allt aš 420 žśsund tonna framleišslu įlvers Reyšarįls eša um 100 žśsund tonnum minni en fyrri įętlanir geršu rįš fyrir. Rafskautaverksmišja veršur ekki ķ Reyšarfirši sem dregur verulega śr śtblęstri PAH efna. Kerbrotum veršur ekki fargaš į landi heldur verša žau flutt utan til endurvinnslu. Kerbrot verša geymd ķ allt aš hįlft įr og mun sérstök ašgeršaįętlun gilda um söfnun og geymslu žeirra. Ekki er gert rįš fyrir vothreinsun heldur veršur notuš žurrhreinsun į śtblįstur śr įlverinu. Žaš mun draga verulega śr styrk mengandi efna ķ frįrennsli frį įlverinu aš ekki sé gert rįš fyrir förgun kerbrota og vothreinsun. Meš lęgra innihaldi brennisteinsdķoxķšs ķ rafskautum (1,5%) og 78 metra hįum skorsteinum į žurrhreinsivirki hefur veriš sżnt fram į aš styrkur brennisteinsdķoxķšs verši lķklega undir umhverfismörkum alls stašar umhverfis įlveriš. Stefnandi kęrši žessa įkvöršun Skipulagsstofnunar til stefnda umhverfisrįšherra 20. janśar 2003 sem śrskuršaši um kęru hans 15. aprķl 2003 įn athugasemda viš rétt hans til kęru. Eins og mįliš liggur fyrir er óhjįkvęmilegt aš rekja forsendur śrskuršarins aš mestu oršrétt: Kęrandi telur aš ekki sé um aš ręša breytingu į framkvęmd ķ skilningi a. lišar 13. tölul. 2. višauka laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Samkvęmt 1. mgr. 6. gr. laga um mat į umhverfisįhrifum skulu framkvęmdir sem tilgreindar eru ķ 2. višauka viš lögin hįšar mati į umhverfisįhrifum žegar žęr geta haft ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif vegna umfangs, ešlis eša stašsetningar. Ķ 2. višauka eru sķšan tilgreindar žęr framkvęmdir sem kunna aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif og metiš er ķ hverju tilviki meš tilliti til ešlis, umfangs og stašsetningar hvort hįšar skuli mati į umhverfisįhrifum samkvęmt lögunum, sbr. 3. višauka laganna. Sś framkvęmd sem hér er til umfjöllunar er tilgreind ķ a. liš 13.tölul. 2. višauka laga um mat į umhverfisįhrifum en žar segir: Breytingar og višbętur viš framkvęmdir, sbr. 1. og 2. višauka. a. Allar breytingar eša višbętur viš framkvęmdir skv. 1. eša 2. višauka sem žegar hafa veriš leyfšar, framkvęmdar eša eru ķ framkvęmd og kunna aš hafa umtalsverš umhverfisįhrif... Ķ 1. gr. laga um mat į umhverfisįhrifum eru markmiš laganna tilgreind ķ žremur lišum. Ķ a. liš 1. gr. segir aš markmiš laganna sé aš tryggja aš įšur en leyfi er veitt fyrir framkvęmd, sem kann vegna stašsetningar, starfsemi sem henni fylgir, ešlis eša umfangs aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif, hafi fariš fram mat į umhverfisįhrifum framkvęmdar. Žegar metiš er hvort um breytta framkvęmd er aš ręša ķ skilningi a. lišar 13. tölul. 2. višauka laga um mat į umhverfisįhrifum, ber aš mati rįšuneytisins, meš hlišsjón af markmiši laganna, fyrst og fremst aš lķta til žeirra umhverfisįhrifa sem af breytingunni leiša. Ķ śrskurši rįšuneytisins frį 20. desember 2001 vegna mats į umhverfisįhrifum Kįrahnjśkavirkjunar eru sett fram įkvešin višmiš um žaš hversu miklar breytingar megi vera į framkvęmd meš hlišsjón af žvķ mati į umhverfisįhrifum sem hefur fariš fram en žar segir: Žegar um er aš ręša jafn umfangsmikla framkvęmd og žį, sem fjallaš er um ķ śrskurši žessum kunna įform framkvęmdarašila um einstaka verkžętti aš taka breytingum į framkvęmdatķma. Žęr mega žó ekki verša til žess aš umfang og ešli framkvęmdarinnar breytist ķ ljósi žess mats į umhverfisįhrifum sem fram hefur fariš og śrskuršur žessi tekur til. Eins og fram hefur komiš liggur fyrir mat į umhverfisįhrifum 420 žśsund tonna įlvers Reyšarįls hf. ķ Reyšarfirši en meš įkvöršun Skipulagsstofnunar frį 20. desember 2002 eru umhverfisįhrif allt aš 420 žśsund tonna įlvers borin saman viš umhverfisįhrif breyttra įforma, ž.e. 322 žśsund tonna įlver. Umhverfisįhrif stęrri framkvęmdar lįgu žvķ fyrir en markmiš meš įkvöršun Skipulagsstofnunar var aš leiša ķ ljós hvort breytingar į įformum um byggingu įlvers ķ Reyšarfirši hefši ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif, sbr. 1. mgr. 6. gr. laga um mat į umhverfisįhrifum. Ef nišurstaša samanburšar umhverfisįhrifa ofangreindra framkvęmda er sś aš hvorki umfang né ešli framkvęmdarinnar breytist mišaš viš žaš mat į umhverfisįhrifum sem hefur fariš fram, telur rįšuneytiš aš ekki sé um nżja framkvęmd aš ręša heldur breytingu į eldri framkvęmd. Gert er rįš fyrir aš stašsetning fyrirhugašrar framkvęmdar verši sś sama og įšur. Ešli framkvęmdarinnar er hiš sama og um er aš ręša śtblįstur sömu mengunarefna. Mengunarvarnarbśnašur er annar žar sem ekki er gert rįš fyrir vothreinsun en ķ staš hennar er loftdreifing bętt meš hęrri skorsteinum į žurrhreinsivirki eša tveimur 78 metra hįum skorsteinum og rafskautum meš lęgra innihaldi brennisteins. Einnig er gert rįš fyrir aš įrsframleišsla įls verši 100 žśsund tonnum minni. Žaš er žvķ nišurstaša rįšuneytisins samkvęmt framangreindu aš fyrirhuguš framkvęmd sé breyting į įšur fyrirhugašri framkvęmd ķ skilningi a. lišar 13. tölul. 2. višauka laga um mat į umhverfisįhrifum. Kęrandi telur aš Skipulagsstofnun hafi veriš óheimilt aš taka mįliš til efnislegrar mešferšar vegna žess skilyršis sem fram kemur ķ a. lišar 13. tölul. 2. višauka laga um mat į umhverfisįhrifum um aš leyfi hafi veriš veitt fyrir framkvęmd. Samkvęmt upplżsingum sem rįšuneytiš hefur aflaš sér frį Umhverfisstofnun höfšu tillögur aš starfsleyfi fyrir įlver allt aš 420 žśsund tonn ķ Reyšarfirši veriš auglżstar og starfsleyfi tilbśiš til śtgįfu žegar beišni kom frį framkvęmdarašila um frestun į śtgįfu starfsleyfisins. Žar sem įform framkvęmdarašila breyttust hafši žaš ekki lengur žżšingu fyrir framkvęmdarašila aš fį śtgefiš starfsleyfi fyrir framkvęmdinni og var leyfiš žvķ ekki gefiš śt af žeim sökum. Žaš voru hins vegar ekki annmarkar į žvķ af hįlfu Hollustuverndar rķkisins aš gefa śt starfsleyfi fyrir 420 žśsund tonna įlver. Ķ 12. gr. stjórnsżslulaga, nr. 37/1993 segir aš stjórnvald skuli žvķ ašeins taka ķžyngjandi įkvöršun žegar lögmętu markmiši, sem aš er stefnt, veršur ekki nįš meš öšru og vęgara móti. Žess skuli gętt aš ekki sé fariš strangar ķ sakirnar en naušsyn ber til. Stjórnsżslulög gilda um stjórnsżslu žegar stjórnvaldsįkvöršun er tekin. Samkvęmt 2. mgr. 2. gr. stjórnsżslulaga halda įkvęši annarra laga gildi sķnu sem hafa aš geyma strangari mįlsmešferšarreglur en stjórnsżslulög. Aš mati rįšuneytisins gildir mešalhófsregla stjórnsżslulaga žegar teknar eru stjórnvaldsįkvaršanir eins og hér um ręšir. Eins og lżst var hér aš framan fólst ķ hinni kęršu įkvöršun Skipulagsstofnunar aš leiša ķ ljós hvort breytingar į įformum um byggingu įlvers ķ Reyšarfirši kynnu aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif, sbr. 1. mgr. 6. gr. laga um mat į umhverfisįhrifum. Hefši nišurstaša Skipulagsstofnunar oršiš sś aš breytingin kynni aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif, hefši framkvęmdin veriš matsskyld, sbr. 5. gr. laganna og fariš ķ sjįlfsętt mat į umhverfisįhrifum. Aš mati rįšuneytisins fólst ķ įkvöršun Skipulagsstofnunar žaš markmiš sem aš var stefnt, ž.e. aš meta umhverfisįhrif breytinga į fyrirhugašri framkvęmd, til aš kanna hvort žau vęru umtalsverš, en mat į umhverfisįhrifum fyrri įforma lį fyrir. Aš mati rįšuneytisins hefši mat į umhverfisįhrifum framkvęmdarinnar ekki leitt ķ ljós nżjar upplżsingar um umhverfisįhrif hennar. Žaš er įlit rįšuneytisins aš žaš sé ķžyngjandi įkvöršun aš krefjast žess aš nżtt mat į umhverfisįhrifum fęri fram žegar hęgt var aš leiša ķ ljós meš öšru og vęgara móti, hver umhverfisįhrif framkvęmdarinnar vęru. Žaš hefur aš mati rįšuneytisins ekki sjįlfstęša žżšingu ķ mįli žessu aš leyfi hafi ekki veriš gefiš śt fyrir framkvęmdinni, žar sem žaš var tilbśiš til śtgįfu, en ekki gefiš śt vegna breyttra forsendna framkvęmdarašila. Rįšuneytiš telur meš hlišsjón af 12. gr. stjórnsżslulaga aš Skipulagsstofnun hafi boriš aš taka mįliš til efnislegrar mešferšar į grundvelli 6. gr. laga um mat į umhverfisįhrifum, eins og stofnunin gerši. [...] Kęrandi telur aš įn sjįlfstęšs mats į fyrirhugašri framkvęmd verši ekki fullyrt um hver séu įhrif einstakra mengunaržįtta, sérstaklega žar sem um ašra tękni og mengunarvarnir sé aš ręša. Ķ hinni kęršu įkvöršun eru umhverfisįhrif allt aš 420 žśsund tonna įlvers borin saman viš umhverfisįhrif breyttra įforma, ž.e. 322 žśsund tonna įlver. Ekki er įgreiningur ķ mįli žessu um aš įrsframleišsla fyrirhugašs įlvers verši 100 žśsund tonnum minni en fyrri įętlanir geršu rįš fyrir. Žį er ekki gert rįš fyrir rafskautaverksmišju ķ Reyšarfirši eins og įšur stóš til sem dregur verulega śr losun PAH efna. Kerbrotum veršur ekki fargaš į landi heldur verša žau flutt utan til endurvinnslu. Ekki er gert rįš fyrir vothreinsun heldur veršur notuš žurrhreinsun į śtblįstur frį įlverinu. Ķ staš vothreinsunar er loftdreifing bętt meš hęrri skorsteinum į žurrhreinsivirki og rafskautum meš lęgra innihaldi brennisteins. Gengiš hefur veriš śt frį žeim forsendum aš fyrirhugašrar breytingar į įlveri ķ Reyšarfirši leiši ekki til stękkunar žynningarsvęšis įlversins sem įkvešiš var viš mat į umhverfisįhrifum fyrri framkvęmdaįforma. Til aš nį žeim markmišum munu verša notuš rafskaut meš lęgra innihaldi brennisteins og hęrri skorsteinum į žurrhreinsivirki. Draga mun verulega śr styrk mengandi efna ķ frįrennsli frį įlverinu viš žaš aš ekki sé gert rįš fyrir vothreinsun og förgun kerbrota. Samkvęmt grein 3.20 reglugeršar um mengunarvarnareftirlit, nr. 786/1999 er žynningarsvęši framkvęmdarinnar afmarkaš śt frį loftdreifingarspį en žaš er skilgreint sem sį hluti vištaka žar sem žynning mengunar į sér staš og įkvęši starfleyfis kveša į um aš mengun megi vera yfir umhverfismörkum eša gęšamarkmišum. Umhverfismörk eru skilgreind ķ grein 15.3 sömu reglugeršar sem mörk sem óheimilt er aš fara yfir ķ tilteknu umhverfi į tilteknum tķma og sett eru til aš takmarka mengun umhverfis į grundvelli vķsindalegrar žekkingar ķ žvķ skyni aš koma ķ veg fyrir eša draga śr skašlegum įhrifum mengunar į heilsu manna og/eša umhverfiš. Umhverfismörk geta veriš sett til aš vernda umhverfiš ķ heild eša tiltekna žętti žess, svo sem heilsuverndarmörk og gróšurverndarmörk. Viš mešferš Umhverfisstofnunar vegna śtgįfu starfsleyfis barst stofnunni erindi framkvęmdarašila frį 7. mars 2003 žar sem gerš var athugasemd viš grein 1.8 ķ auglżstri starfsleyfistillögu aš framkvęmdinni. Athugasemdirnar byggšust į nżjum śtreikningum į loftdreifingu flśorķšs. Var žess óskaš aš umhverfismörk fyrir flśorķš yršu hękkuš śr 0,2 mg/m3 ķ 0,3 mg/m3 innan skilgreinds žynningarsvęšis. Umhverfisstofnun óskaši eftir umsögn Skipulagsstofnunar um framgreint įkvęši ķ starfsleyfistillögunum ķ ljósi athugasemda framkvęmdarašila. Ķ umsögn Skipulagsstofnunar frį 11. mars 2003 til Umhverfisstofnunar bendir stofnunin į aš ķ hinni kęršu įkvöršun og ķ śrskurši stofnunarinnar frį 31. įgśst 2001 hafi komiš fram aš įsęttanlegt vęri aš mešalstyrkur loftborins flśorķšs utan žynningarsvęšis sé alls stašar undir 0,3 mg/m3. Telur Skipulagsstofnun aš endanleg skżrsla um loftdreifingarśtreikninga m.a. fyrir flśorķš breyti ekki afstöšu stofnunarinnar til višmišunarmarka mešalstyrks loftborins flśorķšs yfir vaxtatķma gróšurs vegna fyrirhugašrar framkvęmdar. Samkvęmt žessu er žaš mat Skipulagsstofnunar aš žaš aš miša mörk mešalstyrks vetnisflśorķšs ķ andrśmslofti viš 0,33mg/m3 sé įsęttanlegt śt frį umhverfisįhrifum framkvęmdarinnar. Ķ starfsleyfi framkvęmdarinnar frį 14. mars 2003 eru umhverfismörk utan žynningarsvęšis fyrir flśorķš sett 0,3 mg/m3 af vetnisflśorķši sem mešaltal fyrir tķmabiliš 1. aprķl til 30. september įr hvert. Gert er sķšan rįš fyrir ķ starfsleyfinu aš umhverfismörk fyrir vetnisflśorķšs utan žynningarsvęšis fari nišur ķ 0,2 mg/m3 aš gefnum įkvešnum forsendum. Žau mengunarefni sem losuš verša ķ loft vegna fyrirhugašrar framkvęmdar eru einkum svifryk, gróšurhśsalofttegundir, fjölhringa arómatķsk kolefnissamband (PAH efni), flśor og brennisteinsdķoxķš. Viš įkvöršun um matsskyldu ber aš fara eftir žeim višmišunum sem tilgreind eru ķ 3. višauka laga um mat į umhverfisįhrifum. Samkvęmt i. og v. liš 1. tölul. 3. višauka laganna ber m.a. viš žaš mat aš taka miš af stęrš og umfangi framkvęmdar og mengunar. Rįšuneytiš telur aš ekki sé įstęša til aš ętla aš įhrif svifryks verši veruleg vegna fyrirhugašra breytinga į įformum įlversins žį veršur heildarlosun gróšurhśsalofttegunda minni samkvęmt gögnum framkvęmdarašila. Eins og įšur sagši verša įhrif PAH efna minni en įšur var gert rįš fyrir. Ķ hinni kęršu įkvöršun kemur fram aš sżnt hafi veriš fram į aš brennisteinsdķoxķš verši lķklega alls stašar undir umhverfismörkum utan žynningarsvęšis. Umhverfisstofnun gerir rįš fyrir žvķ ķ starfsleyfi stofnunarinnar fyrir framkvęmdinni frį 14. mars 2003 aš styrkur brennisteinsdķoxķš ķ lofti sé alls stašar undir umhverfismörkum. Aš mati Umhverfisstofnunar mun žetta nįst meš breyttri tillögun sem framkvęmdarašili leggur til ž.e. lęgra innihaldi brennisteins ķ rafskautum og hęrri skorsteinum į žurrhreinsivirki. Umhverfisstofnun gerir ekki athugasemdir viš legu og stęrš žynningarsvęšis sem fallist var į ķ śrskurši Skipulagsstofnunar og sķšar rįšherra vegna fyrri framkvęmadįforma. Žį segir aš nż tilhögun įlvers leiši ekki af sér stękkun žynningarsvęšis eša breytingu į styrk loftborinna mengunarefna umfram žaš sem gildandi lög og reglugeršir segja til um. Žaš er nišurstaša stofnunarinnar aš nż tilhögun hafi ekki śrslitaįhrif į mengun frį įlverinu. Ķ starfsleyfi Umhverfisstofnunar er gert rįš fyrir aš mešalstyrkur loftborins flśoršķšs utan žynningarsvęšis verši alls stašar undir umhverfismörkum eins gerš hefur veriš grein fyrir. Fyrirhuguš framkvęmd er 100 žśsund tonnum minni en fyrri įętlanir geršu rįš fyrir. Heildarlosun veršur žvķ minni vegna minni įlframleišslu auk žess sem falliš hefur veriš frį įformum um rafskautaverksmišju. Rįšuneytiš telur meš hlišsjón af framangreindu aš breytingar sem verša į styrk mengunarefna leiši ekki til žess aš breyting į įformum byggingar įlversins kunni aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif ķ skilningi laga um mat į umhverfisįhrifum. [...] Kęrandi telur aš hįir skorsteinar feli ķ sér svo mikla śtlitsbreytingu į framkvęmdinni aš hśn ein og sér gefi tilefni til sjįlfstęšs mats į umhverfisįhrifum. Ķ fyrri framkvęmd var gert rįš fyrir einum 50 metra skorsteini viš hliš stórrar byggingar, ž.e. rafskautaverksmišju. Fyrirhuguš framkvęmd gerir hins vegar rįš fyrir tveimur skorsteinum 78 metra hįum en engri rafskautaverksmišju. Umhverfisįhrif eru įhrif framkvęmdar og starfsemi sem henni fylgir į umhverfiš. Hugtakiš umhverfi er skilgreint svo ķ j-liš 3. gr. laga um mat į umhverfisįhrifum Samheiti fyrir menn, dżr, plöntur og annaš ķ lķfrķkinu, jaršveg, jaršmyndanir, vatn, loft, vešurfar og landslag, samfélag, heilbrigši og menningu og menningarminjar, atvinnu og efnisleg veršmęti. Rįšuneytiš telur aš sś breyting sem veršur į sjónręnum įhrifum framkvęmdarinnar leiši ekki til žess aš breyting į įformum byggingar įlversins kunni aš hafa ķ för meš umtalsverš umhverfisįhrif ķ skilningi laga um mat į umhverfisįhrifum. Žegar metin eru umhverfisįhrif fyrirhugašrar framkvęmdar veršur einkum aš meta umhverfisįhrif hennar meš tilliti til mengunar enda er meš framkvęmdinni einkum veriš aš breyta mengunarvarnabśnaši. Eins og rakiš er hér aš framan hefur umfang framkvęmdarinnar ekki aukist og dregiš er śr umhverfisįhrifum varšandi tiltekna žętti. Žį hefur žynningarsvęši ekki veriš stękkaš né mun styrkur loftborinna mengunarefna fara yfir umhverfismörk samkvęmt gildandi reglugeršum. Meš vķsan til žess sem rakiš hefur veriš ķ žessum kafla, sbr. i og v. lišur 1. tölul. 3. višauka laga um mat į umhverfisįrhrifum, telur rįšuneytiš aš fyrirhuguš breyting į įformum byggingar įlvers ķ Reyšarfirši sé ekki lķkleg til aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif. Śtgįfa starfsleyfis fyrir 322.000 tonna įlver ķ Reyšarfirši Eins og įšur greinir var tillaga aš starfsleyfi fyrir 420 žśsund tonna įlver ķ Reyšarfirši auglżst ķ janśar 2002 įn žess aš leyfiš hafi žó nokkurn tķma veriš gefiš śt. Meš bréfi Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) 4. desember 2002 var óskaš öšru sinni eftir žvķ aš Hollustuvernd rķkisins (sem breytt var ķ Umhverfisstofnun meš lögum nr. 164/2002 sem tóku gildi 1. janśar 2003) gęfi śt starfsleyfi til handa Reyšarįli ehf. til reksturs įlvers ķ Reyšarfirši, nś meš 322 žśsund įrstonna framleišslu. Ķ greinargerš sem fylgdi umsókninni er vķsaš til žeirrar samanburšarskżrslu vegna umhverfismats sem įšur er lżst. Kemur žar mešal annars fram aš gerš mengunarvarnarbśnašar muni taka miš af endanlegum loftdreifingarśtreikningum, en žeir lįgu žį ekki fyrir eins og įšur greinir. Hins vegar kemur fram aš Alcoa, žį oršiš eigandi Reyšarįls ehf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.), hafi žį stefnu aš ekkert frįrennsli išnašarvatns verši til sjįvar. Tillaga Hollustuverndar rķkisins aš starfsleyfi įsamt greinargerš var gefin śt 17. desember 2003 og var tillagan auglżst ķ Lögbirtingablašinu hinn 18. desember 2002, žaš er tveimur dögum įšur en Skipulagsstofnun tók įkvöršun um aš breyting į framkvęmdunum žyrfti ekki aš sęta mati į umhverfisįhrifum. Ķ liš 1.8. ķ tillögunni kemur fram aš žynningarsvęši įlversins vegna loftmengunar sé tilgreint į uppdrętti ķ višauka 1 viš tillöguna, en utan žess svęšis skuli uppfylla umhverfismörk til verndunar heilsu fólks og vistkerfa, sbr. reglugerš nr. 251/2002, og umhverfismörk fyrir flśorķš. Žį segir aš umhverfismörk fyrir flśorķš séu sett 0,2μg/m3 af vetnisflśorķši (ž.e. loftkenndu flśorķši) sem mešaltal fyrir tķmabiliš 1. aprķl til 30. september įr hvert ķ samręmi viš nišurstöšur mats į umhverfisįhrifum. Ķ liš 2.1.8 kemur fram aš skorsteinar žurfi aš vera nęgilega hįir og śtblįsturshraši og hitastig śtblįsturslofts nęgileg til aš tryggja aš įkvęši um loftgęši og žynningarsvęši séu uppfyllt. Er žetta skżrt svo aš mišaš viš nśverandi śtfęrslu žurfi skorsteinar aš vera um 80 m hįir, hraši śtblįsturs um 17 m/s og hitastig śtblįsturs 80°. Ķ greinargerš meš tillögunni kemur fram aš gert sér rįš fyrir žvķ aš endanleg skżrsla um dreifingu loftmengunar frį verksmišjunni mišaš viš hįa skorsteina og lįgt brennisteinsinnihald ķ rafskautum liggi fyrir um mišjan janśar 2003. Stofnunin muni žį boša til almenns fundar žar sem žessar starfsleyfistillögur verši kynntar samhliša žvķ aš nišurstöšur dreifireikninga verši kynntar į ašgengilegri hįtt. Ķ greinargeršinni er einnig vķsaš til glęra meš meginnišurstöšum loftdreifingarśtreikninga sem ekki hafa veriš lagšar fram ķ mįlinu. Ķ athugasemd viš įšurgreindan liš 2.1.8 kemur fram aš hér sé ķ fyrsta sinn hérlendis gert rįš fyrir hįum skorsteinum meš góšum śtblįsturshraša til aš tryggja dreifingu loftmengunar. Endanleg śtfęrsla geti oršiš önnur, ž.e. annaš samspil skorsteinahęšar, śtblįsturshraša, hitastigs og brennisteinslosunar, en nokkuš ljóst sé aš hęgt sé aš tryggja aš umhverfismörk séu virt alls stašar meš ašferš sem žessari. Mišaš viš žessar forsendur sé styrkur flśorķšs aš mešaltali undir 0,2μg/m3 alls stašar utan žynningarsvęšisins. Ķ athugasemdum viš grein 2.2.1 kemur fram aš ekki sé gert rįš fyrir vothreinsun. Frestur til aš skila inn athugasemdum viš hina auglżstu tillögu var til 18. febrśar 2003. Stefnandi gerši athugasemdir viš tillöguna 17. febrśar 2003. Stefnandi fullyršir aš sś frekari kynning, sem bošuš var ķ greinargerš meš starfsleyfistillögunni, hafi aldrei fariš fram og hefur žeirri fullyršingu ekki veriš mótmęlt af stefndu. Framangreindir loftdreifingarśtreikningar, skżrslan Assessment of Air Quality Impacts of Emissions from the Alcoa Aluminium Plant in Reydarfjordur, Iceland, munu hafa borist Umhverfisstofnun ķ febrśar 2003. Stefnandi heldur žvķ fram aš žessi skżrsla hafi aldrei veriš lögš formlega fram, kynnt umsagnarašilum eša žeim sem höfšu gert athugasemdir viš auglżsta tillögu aš starfsleyfi. Meš bréfi 7. mars 2003 óskaši lögmašur Reyšarįls ehf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.) eftir žvķ aš višmiši fyrir mešaltalsstyrk vetnisflśorķšs ķ andrśmslofti (loftkennt flśorķš), į tķmabilinu 1. aprķl til 30. september, yrši breytt śr 0,2μg/m3 ķ 0,3μg/m3 ķ starfsleyfinu. Ķ bréfinu er vķsaš til žess aš endanlegir loftdreifingarśtreikningar sżni nišurstöšu sem sé nokkuš önnur en fólst ķ žeim śtreikningum sem lįgu fyrir žegar tillaga aš starfsleyfi var auglżst aš žvķ er varšar vetnisflśorķš (loftkennt flśorķš). Nś viršist sem styrkur vetnisflśorķšs fari nokkuš fram śr auglżstu višmiši žótt hann verši innan žeirra marka, sem rįš hafi veriš fyrir gert ķ fyrri starfsleyfistillögu (ž.e. starfsleyfistillögu vegna 420.000 tonna įlvers). Žį eru ķ bréfinu rakin żmis lagaleg sjónarmiš til stušnings žvķ aš umsękjanda starfsleyfisins sé heimilt aš krefjast umręddrar breytingar, mešal annars žau aš óheimilt sé aš gera strangari kröfur til įlvers umsękjanda en annarra ķslenskra įlvera aš žessu leyti. Stefnandi hefur mótmęlt žeirri fullyršingu, sem fram kemur ķ bréfinu, aš ķ fyrri starfsleyfistillögu sem auglżst var ķ janśar 2002 hafi veriš gert rįš fyrir aš mešaltalsstyrkur vetnisflśorķšs ķ andrśmslofti yrši 0,3μg/m3 og vķsaš til śrskuršur Skipulagstofnunar 31. įgśst 2001 um mat į umhverfisįhrifum, en žar segir mešal annars undir liš 5.2.2.1: Ķ reglugerš um loftgęši er ekki aš finna umhverfismörk fyrir flśorķšmengun ķ lofti. Ķ matsskżrslu kemur fram aš Hollustuvernd rķkisins hefur tekiš miš af norskum višmišunarmörkum fyrir mengun beitargróšurs, ž.e. 0,3μg/m3 fyrir loftboriš flśorķš į vaxtartķma gróšurs. Fram kemur aš ķ samrįši viš Hollustuvernd rķkisins hafi veriš tekin įkvöršun um aš taka miš af langtķmaįhrifum flśors viš skilgreiningu žynningarsvęšis žar sem žau skipta mįli žegar vernda skal gróšur fyrir flśorskemmdum, en ekki skammtķmaįhrif į einum sólarhring. Hollustuvernd rķkisins hefur bent į aš samkvęmt framlögšum gögnum séu loftgęšamörk fyrir beitardżr sett viš 0,2μg/m3. Ķ śrskurši Skipulagsstofnunar um allt aš 480.000 tonna įlver ķ Reyšarfirši, dags. 10. desember 1999, var lagt til aš tekiš vęri miš af 0,2μg/m3 gróšurverndarmörkum žar sem mosagróšur, sem er viškvęmur fyrir flśormengun, sé rķkjandi į svęšum umhverfis įlveriš. Ķ matsskżrslu eru sżndar nišurstöšur loftdreifingarśtreikninga mišaš viš 0,2μg/m3 og 0,3μg/m3. Af hįlfu stefndu er žvķ mótmęlt aš mišaš hafi veriš viš aš mešaltalsstyrkur vetnisflśorķšs ķ andrśmslofti yrši 0,2μg/m3 žegar mat į umhverfisįhrifum fyrir 420.000 įlvers fór fram og ašallega vķsaš til röksemda sem fram koma ķ minnisblaši Hönnunar hf. 8. mars 2003. Framangreind ósk um breytingu į starfsleyfinu var kynnt Skipulagsstofnun, sbr. bréf Umhverfisstofnunar 9. mars 2003, en ekki var um opinbera kynningu į umsókninni, um breytingu eša tilkynningar til žeirra sem höfšu gert athugsemdir viš starfsleyfistillöguna, aš ręša. Umsögn Skipulagsstofnunar barst Umhverfisstofnun 11. mars 2003. Ķ nišurlagi umsagnarinnar segir oršrétt: Ķ minnisblöšum Hönnunar frį 7. og 8. mars s.l. kemur fram aš ķ nišurstöšu og śrskuršaroršum śrskuršar um mat į umhverfisįhrifum įlvers ķ Reyšarfirši frį 31. įgśst 2001 sé ekki kvešiš į um aš 0,2μg/m3 verši nįš innan žynningarsvęšis įlversins. Skipulagsstofnun ķtrekar ķ žessu sambandi aš ķ nišurstöšu śrskuršar stofnunarinnar frį 31. įgśst 2001 var tališ įsęttanlegt aš mešalstyrkur loftborins flśorķšs yfir vaxtatķma gróšurs yrši alls stašar undir 0,3μg/m3 utan viš skilgreint žynningarsvęši, en bent į aš rétt vęri aš miša viš 0,2μg/m3. Samkvęmt gögnum mįlsins mun Reyšarįli ehf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.) hafa veriš gefinn kostur į aš tjį sig um umsögn Skipulagsstofnun og kemur afstaša félagsins fram ķ bréfi til Umhverfisstofnunar 11. mars 2003. Ķ bréfinu kemur fram aš leitast verši viš, ķ nįnu samstarfi viš Umhverfisstofnun, aš verša viš tilmęlum Skipulagsstofnunar um aš umrędd mörk sé 0,2μg/m3. Hins vegar treysti félagiš sér ekki til aš fullyrša hvort og hvenęr žessum mörkum verši nįš. Er ķtrekuš fyrri ósk félagsins um breytingu į starfsleyfinu. Ķ bréfi Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 kemur fram afstaša stofnunarinnar til framangreindrar óskar um breytingu į starfsleyfi Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.). Ķ bréfinu kemur mešal annars fram aš leitaš hafi veriš munnlegs įlits Gušrśnar Jónsdóttur forstöšumanns Nįttśrustofu Austurlands vegna žess gróšurs sem sé aš finna utan fyrirhugašs žynningarsvęšis auk žess sem verkfręšistofa hafi veriš fengin til aš vinna sérstakt kort af gróšuržekjunni meš tilliti til dreifingar śtblįsturs. Fram kemur žaš mat stofnunarinnar aš žaš sé lögmętt og mįlefnalegt markmiš aš vernda mosa og fléttugróšur fyrir mengun vegna uppsöfnunar flśorķšs mešal annars meš tilliti til hreindżra sem sęki ķ Reyšarfjörš ķ beit į vetrum. Telur stofnunin aš ašstęšur ķ Reyšarfirši séu meš öšrum hętti en viš önnur įlver į landinu. Žį er fjallaš um žaš ķ bréfinu hvort naušsynlegt sé aš setja markiš viš 0,2μg/m3 frekar en 0,3μg/m3 til aš nį framangreindu markmiši og vitnaš til fyrrgreindrar umsagnar Skipulagsstofnunar. Žį segir oršrétt ķ bréfi Umhverfisstofnunar: Ķ ljósi žessa og ķ samręmi viš žį lagaskyldu sem į stofnuninni hvķlir aš taka fullt tillit til nišurstöšu mats į umhverfisįhrifum, sbr. 23. gr. reglugeršar nr. 785/1999, sbr. einnig 16. gr. laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum felst Umhverfisstofnun į aš žvķ lögmęta markmiši stofnunarinnar aš vernda mosa- og fléttugróšur verši nįš meš žvķ aš breyta mešalstyrk loftborins flśorķšs ķ 0,3μg/m3 ķ starfsleyfi fyrir starfsemina meš vķsan til mešalhófsreglu 12. gr. stjórnsżslulaga. Stofnunin telur jafnframt, meš vķsan til nišurstöšu Skipulagsstofnunar ķ umsögn sinni, aš framkvęmdarašili skuli leitast viš aš draga enn frekar śr mešalstyrk loftborins flśorķšs meš vķsan til fyrrnefnds lögmęts markmišs. Mun stofnunin žvķ breyta frį starfsleyfistillögu fyrir verksmišjuna ķ žeim tilgangi aš žvķ markmiši Umhverfisstofnunar, aš verja mosa og fléttugróšur fyrir mengun af völdum uppsöfnunar flśorķšs ķ honum, verši nįš aš teknu tilliti til hagsmuna umbjóšanda žķns. Skal mešalstyrkur loftborins flśorķšs yfir vaxtatķma gróšurs žvķ alls stašar vera undir 0,3μg/m3 utan viš skilgreint žynningarsvęši. Ef hins vegar ķ ljós kemur aš vöktunargögn vegna loftgęša, sem safnast er samkvęmt grein 5.2 og 3.1 ķ starfsleyfinu, stašfesta nišurstöšur dreifingarspįr sem lögš er til grundvallar viš įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis, skulu umhverfismörk utan žynningarsvęšis lękka sjįlfkrafa ķ 0,25μg/m3. Jafnframt skal umbjóšandi žinn ķ samrįši viš Umhverfisstofnun, stefna aš žvķ aš nį ofangreindum umhverfismörkum nišur ķ 0,2μg/m3. Aš öšru leyti vķsast til hjįlagšs starfsleyfis. Sama dag, žaš er 14. mars 2003, var gefiš śt starfsleyfi til Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) fyrir starfsemi į išnašarsvęšinu viš Hraun ķ Reyšarfirši. Leyfiš er gefiš śt til Reyšarįls ehf., kt. 600100-2380. Samkvęmt liš 1.8 ķ starfsleyfinu eru umhverfismörk fyrir flśorķš sett 0,3μg/m3 af vetnisflśorķši sem mešaltal fyrir tķmabiliš 1. aprķl til 30. september įr hvert. Žį er aš finna nįnari įkvęši um hvernig skuli nį framangreindu markmiši um aš nį mörkunum nišur ķ 0,2μg/m3 sem ekki er įstęša til aš rekja nįnar. Stefnanda var tilkynnt um įkvöršun Umhverfisstofnunar meš bréfi 14. mars 2003 og er žar svaraš żmsum athugasemdum stefnanda. ķ lok bréfsins segir aš įkvöršun stofnunarinnar megi kęra til umhverfisrįšherra ķ samręmi viš įkvęši 33. gr. reglugeršar nr. 785/1999 um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för meš sér mengun. Ķ framhaldi af tilkynningu Umhverfisstofnunar kvešst stefnandi hafa sent Umhverfisstofnun tölvupóst 24. mars 2003 og óskaš eftir ašgangi aš gögnum varšandi undirbśning aš śtgįfu leyfisins meš vķsan til upplżsingalaga. Meš bréfi dags. 25. mars 2003 hafi Umhverfisstofnun veitt stefnanda ašgang aš tilteknum gögnum mįlsins. Viš žessa gagnaöflun hafi stefnandi fyrst fengiš vitneskju um bréf lögmanns Reyšarįls ehf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.) 7. mars 2003 og eftirfarandi bréfaskipti. Jafnframt hafi stefnanda žį oršiš ljóst aš veitt starfsleyfi var byggt į allt öšrum forsendum en upphafleg og auglżst tillaga Umhverfisstofnunar aš starfsleyfi gerši rįš fyrir. Aš fengnum žessum upplżsingum hafi stefnandi sent stefnda umhverfisrįšherra bréf 26. mars 2003 og boriš fram tilteknar fyrirspurnir ķ tengslum viš kęru į śrskurši Skipulagsstofnunar 20. desember 2002 um matsskyldu įlversins. Stefndi umhverfisrįšherra hafi ekki svaraš bréfinu. Śrskuršur umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003 Stefnandi kęrši śtgįfu Umhverfisstofnunar į framangreindu starfsleyfi meš bréfi til stefnda umhverfisrįšherra 28. mars 2003. Žar var krafist ómerkingar įkvöršunar stofnunarinnar, til vara heimvķsunar og til žrautavara aš śtgįfa starfsleyfisins yrši felld śr gildi og synjaš um śtgįfuna. Ķ nišurlagi kęrunnar skoraši stefnandi enn fremur į umhverfisrįšuneytiš aš senda sér žegar ķ staš lista yfir öll gögn sem rįšuneytiš kynni aš hafa móttekiš eša sent frį sér vegna kęrumįlsins. Hefur stefnandi vķsaš til efnis žessarar kęru sem hluta af mįlsįstęšum sķnum, en nįnari grein er gerš fyrir mįlsįstęšum stefnanda ķ II. kafla dómsins. Meš bréfi umhverfisrįšuneytisins 9. maķ 2003 var stefnandi upplżstur um aš kęrur hefšu borist seint og aš umsagnir hefšu ekki borist frį öllum umsagnarašilum. Af žeim sökum gęti śrskuršur rįšuneytisins ekki legiš fyrir innan fjögurra vikna frests samkvęmt 3. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhętti og mengunarvarnir. Var bošaš ķ bréfinu aš rįšuneytiš śrskuršaši ķ mįlinu fyrir 23. maķ 2003. Engar athugasemdir eša fyrirvarar voru geršir į žessu stigi mįlsins viš ašild stefnanda. Ķ svarbréfi stefnanda 20. maķ 2003 var fyrri įskorun ķ kęru um afhendingu lista, skjalaskrįr, yfir öll gögn mįlsins ķtrekuš og jafnframt réttur til andmęla. Žessu bréfi stefnanda mun ekki hafa veriš svaraš af rįšuneytinu. Meš bréfi umhverfisrįšuneytisins 2. jśnķ 2003 lżsti rįšuneytiš žeirri afstöšu sinni aš stefnandi ętti ekki ašild aš kęrumįlinu. Var frįvķsun mįlsins bošuš og stefnanda gefinn kostur į aš tjį sig um žį fyrirętlan. Žessum įformum mótmęlti stefnandi og rökstuddi meš bréfi 10. jśnķ 2003. Stefndi umhverfisrįšherra tók įkvöršun um aš vķsa kęru stefnanda frį meš bréfi 14. jślķ 2003. Var mešal annars vķsaš til kęruheimildar ķ 2. mgr. 32. gr., sbr. 6. gr. laga nr. 7/1998 og bent į aš žar vęri ekki tekiš fram hverjum vęri heimilt aš kęra śtgįfu starfsleyfis og tališ aš um žaš fęri eftir įkvęšum 1. mgr. 26. gr. stjórnsżslulaga nr. 37/1993. Komst rįšherra aš žeirri nišurstöšu aš stefnandi hefši ekki įtt einstaklegra og verulegra fjįrhagslegra eša persónulegra hagsmuna aš gęta. Taldi rįšherra aš ašild stefnanda vęri ekki višurkennd aš stjórnsżslurétti hér į landi įn sérstakrar lagaheimildar sem ekki vęri aš finna ķ lögum nr. 7/1998. Viš upphaf ašalmešferšar mįlsins var lagšur fram, meš samžykki mįlsašila, listi umhverfisrįšuneytisins yfir öll skjöl vegna vegna śtgįfu framangreinds starfsleyfis. Ekki var um skżrslutökur aš ręša viš ašalmešferš mįlsins. II. Mįlsįstęšur og lagarök stefnanda Mįlsįstęšur og lagarök stefnanda eru sem hér segir: Krafa um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįherra 14. mars 2002 og 15. aprķl 2003 Stefnandi telur aš ķ śrskurši Skipulagsstofnunar 14. mars 2002, sem stašfestur var meš hinum umstefnda śrskurši, hafi veriš óheimilt aš meta sameiginlega umhverfisįhrif 420 žśsund tonna įlvers og rafskautaverksmišju, sbr. 2. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Einnig hafi bygging rafskautaverksmišju žar veriš rökstudd sem naušsynleg vegna efnahagslegrar hagkvęmni sem eigi ekki aš vera hluti af mati į umhverfisįhrifum, sbr. śrskurš umhverfisrįšherra um mat į umhverfisįhrifum Kįrahnjśkavirkjunar. Stefnandi telur aš af matsskżrslu vegna 420 žśsund tonna įlversins og rafskautaverksmišju verši ekki rįšiš meš marktękum hętti hversu mikiš af mengandi efnum hefši komiš frį įlverinu annars vegar og rafskautaverksmišjunni hins vegar. Af žeim sökum hafi aš mati Hollustuverndar rķkisins veriš erfitt, ef ekki ómögulegt fyrir umsagnarašila og almenning, aš gera sér grein fyrir įhrifum žessarar starfsemi og žar meš aš bera saman fyrrnefnd įform og nż og gjörbreytt įform um aš byggja įlver meš 322 žśsund tonna įrsframleišslu įn rafskautaverksmišju. Sķšarnefnda įlveriš sé óskyld framkvęmd sem byggi į allt annarri tękni viš framleišslu og mengunarvarnir. Um sjįlfstęša framkvęmd sé aš ręša sem krefjist sjįlfstęšs mats į umhverfisįhrifum. Starfsleyfi fyrir 420 žśsund tonna įlver hafi aldrei veriš gefiš śt. Meš hlišsjón af žvķ og meš tilvķsun til 1. mgr. 2. višauka, sbr. töluliš 13. a. ķ 2. višauka, laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum hafi įkvöršun Skipulagsstofnunar um aš 322 žśsund tonna įlver stefndu žyrfti ekki aš sęta sjįlfstęšu mati og stašfestingarśrskuršur stefnda umhverfisrįšherra frį 15. aprķl 2003 ólögmęt. Stefnandi įréttar aš nż og gjörbreytt framkvęmdaįform hafi hvorki sętt umhverfismati né hafi veriš tekiš lögbundiš tillit til žess mats sem lį fyrir į 420.000 tonna įlveri sem sé skilyrši fyrir śtgįfu starfsleyfis. Jafnframt hafi tillaga Umhverfisstofnunar aš starfsleyfi veriš auglżst andstętt lögum įšur en umhverfismat lį fyrir. Er sérstaklega byggt į žvķ aš verulega aukinn mengandi śtblįstur umfram auglżsta starfsleyfistillögu, bygging risaskorsteina 78 metra aš hęš og aš falliš skyldi frį vothreinsibśnaši sé ķ ósamręmi viš fyrirliggjandi umhverfismat og hafi žetta kallaš į sjįlfstętt umhverfismat, eins og fyrr er rökstutt. Ķ starfsleyfi sé jafnframt heimiluš margföld aukning į heildarlosun brennisteinsdķoxķšs frį žvķ sem įšur var gert rįš fyrir ķ umhverfismati fyrir 420 žśsund tonna įlver, sem byggši į tękni frį Norsk-Hydro sem sé önnur tękni en nś sé fyrirhugaš aš nota. Umhverfismat į nefndu 420 žśsund tonna įlveri verši einfaldlega ekki heimfęrt uppį 322 žśsund tonna įlveriš sem starfsleyfiš heimili, žar sem ķ 322 žśsund tonna įlverinu sé, sem fyrr segir, gert rįš fyrir allt annarri og lakari tękni og mengunarvörnum. Žį hafi yfirvöld brugšist žeirri skyldu aš koma į samžęttum mengunarvörnum į grundvelli bestu fįanlegrar tękni, žaš er vothreinsun samhliša įformašri žurrhreinsun eins og įšur var gengiš śt frį, sbr. 1. tl., 1. mgr. 16. gr. reglugeršar nr. 785/1999. Jafnframt hafi ašeins legiš fyrir takmarkašar upplżsingar um vešurfarsskilyrši ķ Reyšarfirši og dreifingu mengunarefna frį 322 žśsund tonna įlveri stefndu, en mengun frį žvķ įlveri, mešal annars aš žvķ er brennisteinsdķoxķš varšar, sé langtum meiri en frį 420 žśsund tonna įlverinu. Nišurstöšur rannsókna Vešurstofu Ķslands fram til maķ 2003 sżni aš dreifing slķkrar mengunar verši til muna óhagstęšari en gert var rįš fyrir ķ mati į umhverfisįhrifum fyrir 420 žśsund tonna įlveriš og ķ auglżstu starfsleyfi fyrir žaš, sérstaklega aš žvķ er žéttbżliš į Reyšarfirši, Bśšareyri, snerti. Žį hafi ekki veriš geršir módelśtreikningar į loftdreifingu mišaš viš žęr óhagstęšu vešurfarsašstęšur sem rķktu į svęšinu sumariš 2003 og męlingar liggja fyrir um. Meš hlišsjón af framanritušu blasi žaš viš aš um nżja og matsskylda framkvęmd sé aš ręša. Er byggt į žvķ aš mat į umhverfisįhrifum og starfsleyfiš sé andstętt fyrirmęlum laga nr. 106/2000 og 1. gr. og 3. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhętti og mengunarvarnir um bestu fįanlega tękni. Žį fullnęgi starfsleyfiš ekki įkvęšum 5. gr., 14. gr, 15. gr., 16. gr., 22. gr., 23. gr. og 1. tl. III. višauka reglugeršar nr. 785/1999, sbr. einnig reglugeršir nr. 787, 790 og 803/1999 og 251/2002. Gallar į umsókn um starfsleyfi og śtgefnu starfsleyfi Stefnandi byggir į žvķ aš umsókn Reyšarįls ehf., frį 4. desember 2002, hafi ekki fullnęgt skilyršum 10. gr. reglugeršar nr. 785/1999 og meš tilliti til reglna um bestu fįanlegu tękni og fleiri žętti, sem hefši įtt aš leiša til frįvķsunar hennar skv. 11. gr. sömu reglugeršar. Fullnęgjandi gögn hafi ekki fylgt umsókninni og hafi žvķ boriš aš vķsa henni frį. Jafnframt aš Umhverfisstofnun hafi brugšist rannsóknarskyldu sinni skv. 10. gr. stjórnsżslulaga nr. 37/1993 og ekki gefiš stefnanda kost į aš tjį sig um öll gögn mįlsins. Krafa um ómerkingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar byggi jafnframt į žeirri stašreynd aš ekki liggi fyrir hver verši rekstrarašili įlversins og hvort starfsleyfiš sé gefiš śt til handa Reyšarįli ehf. eša Alcoa į Ķslandi ehf. Žį séu félögin stofnuš af erlendu félagi og stjórn žeirra skipuš erlendum einstaklingum sem engin deili séu sögš į ķ hlutafélagaskrį. Starfsemi žessara félaga og tilgangur samkvęmt hlutafélagaskrį sé auk žess einvöršungu bundinn viš rekstur eignarhaldsfélaga sem reisi og reki įlbręšslu ķ Fjaršabyggš og starfsemi sem af slķku eignarhaldi leišir. Félögin muni sjįlf hvorki reisa né reka įlver ķ Reyšarfirši. Starfsleyfi Umhverfisstofnunar frį 14. mars 2003 sé veitt Reyšarįli ehf., en bundiš viš kennitölu Alcoa į Ķslandi, ehf., kt. 600100-2380, sem rekstrarašila. Starfsleyfiš heimili ekki framsal žess til žrišja ašila. Meš tilkynningu til firmaskrįr dags. 12. mars 2003 tveimur dögum fyrir śtgįfu starfsleyfisins hafi hin stefndu einkahlutafélög stofnaš sameignarfélagiš Fjaršaįl. Tilgangur sameignarfélagsins sé rekstur įlverksmišju ķ Reyšarfirši og undirbśningur žeirrar starfsemi, hverju nafni sem nefnist. Stefnda Fjaršaįl sf., hafi ekki starfsleyfi. Megi ljóst vera aš starfsleyfiš sé haldiš slķkum įgöllum aš ekki verši hjį žvķ komist aš ómerkja žaš. Auglżsing tillögu aš starfsleyfi: Stefnandi telur aš samkvęmt 10. mgr. 15. gr. reglugeršar nr. 785/1999, eins og henni var breytt meš reglugerš nr. 849/2000, hafi veriš óheimilt aš auglżsa tillögu aš starfsleyfi fyrir įlveriš fyrr en įkvöršun lį fyrir um žaš hvort framkvęmdin var matsskyld. Įkvöršun Skipulagsstofnunar um matsskyldu hafi veriš kęrš til umhverfisrįšherra. Tillaga aš starfsleyfi hafi veriš auglżst 18. desember 2002 en nišurstaša umhverfismats į fyrra stjórnsżslustigi hafi ekki legiš fyrir fyrr en 20. desember 2002 og śrskuršur umhverfisrįšherra į kęrustigi hafi veriš kvešinn upp 15. aprķl 2003. Byggir stefnandi į žvķ aš óheimilt hafi veriš aš auglżsa tillöguna fyrr en eftir 15. aprķl 2003, sbr. 22. gr. reglugeršar nr. 785/1999. Stefnandi reisir kröfu sķna einnig į žvķ aš óheimilt hafi veriš samkvęmt 10. gr. sömu reglugeršar aš auglżsa tillöguna įšur en lokaskżrsla um dreifingu loftmengunarefna lį fyrir. Samkvęmt tillögu aš starfsleyfi hafi veriš gert rįš fyrir aš hśn lęgi fyrir um mišjan janśar 2003. Hśn hafi hins vegar aldrei veriš lögš fram og ašilum ekki gefinn kostur į aš tjį sig um hana. Stefnandi hafi ekki fengiš vitneskju um žessa skżrslu og fleiri skjöl mįlsins fyrr en hįlfum mįnuši eftir aš starfsleyfi hafši veriš gefiš śt. Hafi stefnandi móttekiš žessi gögn eftir aš hann hafši krafist žeirra į grundvelli upplżsingalaga. Hafi boriš aš vķsa umsókn um starfsleyfi frį samkvęmt 11. gr. sömu reglugeršar. Žar aš auki megi ljóst vera, aš gjörbreyttar forsendur umsękjanda starfsleyfis, sbr. bréf hans dags. 7. mars 2003, hafi kallaš į nżja auglżsingu starfsleyfistillögu og nżtt umhverfismat. Žegar af žessum įstęšum beri aš ómerkja śrskurš Umhverfisstofnunar. Auk žess beri öll mešferš mįlsins meš sér aš hśn hafi veriš til mįlamynda. Nżjar og gjörólķkar forsendur starfsleyfis Stefnandi telur aš starfsleyfishafi hafi gjörbreytt framkvęmdaįformum sķnum meš tilliti til mengandi śtblįsturs og lofthreinsunar frį umręddu įlveri sjö dögum fyrir śtgįfu starfsleyfisins. Ķ umhverfismati og auglżstri tillögu aš starfsleyfi hafi veriš mišaš viš 0,2 ụg/m3 mešaltalsstyrk vetnisflśorķšs ķ andrśmslofti tķmabiliš 1. aprķl til 30. september įr hvert, žaš er į vaxtartķma gróšurs. Leyfisumsękjandi hafi kollvarpaš žessum grundvallarforsendum meš bréfi dags. 7. mars 2003, eftir aš athugasemdafresti var lokiš, žar sem hann krafšist višmišunar viš 0,3 ụg/m3 eša 50% aukningar. Žar meš hafi brostiš meginforsendur umsóknarinnar og mats į umhverfisįhrifum og žvķ hafi boriš aš auglżsa nżjar tillögur og kalla eftir umsögnum lögbundinna umsagnarašila, sérfręšinga og eftir athugasemdum almennings. Žessar gjörbreyttu forsendur hafi hvorki veriš auglżstar né hafi stefnanda eša öšrum sem geršu athugasemdir ķ kjölfar auglżsingar Umhverfisstofnunar veriš gefinn kostur į aš tjį sig um žęr. Žęr hafi auk žess ekki sętt umhverfismati og Skipulagsstofnun hafi męlt gegn žeim ķ umsögn sinni. Stefnandi vķsar til bréfs lögmanns Reyšarįls ehf. 7. mars 2003 sem įšur hefur veriš rakiš ķ lżsingu mįlsatvika ķ I. kafla dómsins. Hann vekur athygli į žvķ aš ķ auglżstri starfsleyfistillögu Hollustuverndar (nś Umhverfisstofnun) segi oršrétt ķ grein 1.8: Umhverfismörk fyrir flśorķš er sett 0,2 ụg/m3 af vetnisflśorķši sem mešaltal fyrir tķmabiliš 1. aprķl til 30 (sic) september įr hvert ķ samręmi viš nišurstöšur mats į umhverfisįhrifum. Ķ śtgefnu starfsleyfi segi hinsvegar: Umhverfismörk fyrir flśorķš er sett 0,3 ụg/m3 af vetnisflśorķši sem mešaltal fyrir tķmabiliš 1. aprķl til 30. september įr hvert. Hér hafi tilvķsun ķ mat į umhverfisįhrifum veriš felld nišur enda sé leyfiš ekki ķ samręmi viš nišurstöšur matsins. Žaš brjóti ķ bįga viš 23. gr. reglugeršar nr. 785/1999 žar sem tekiš er fram aš ķ starfsleyfistillögum og starfsleyfi skuli taka fullt tillit til mats į umhverfisįhrifum. Į žaš sé einnig aš lķta, aš krafa leyfisumsękjanda um breytingar hafi komiš fram eftir aš auglżstum athugasemdafresti lauk og hafi žvķ veriš of seint fram komin. Fleiri framkvęmdaįformum hafi veriš breytt, svo sem um byggingu risaskorsteina og horfiš hafi veriš frį vothreinsun samžęttri viš žurrhreinsun, sem sé besta fįanlegra tękni til aš lįgmarka mengun. Umhverfisstofnun hafi įkvešiš aš taka nżjar, ešlisólķkar og gjörbreyttar kröfur leyfisumsękjanda til greina śt frį vanhugsušum tilvķsunum til stjórnsżslulaga sem séu andstęšar tilgangi žeirra. Um leiš hafi stofnunin brotiš alvarlega į upplżsinga- og andmęlarétti og fleiri réttindum stefnanda samkvęmt sömu lögum og góšum stjórnsżsluhįttum. Žessi mįlsmešferš ein sér varši ómerkingu. Samkvęmt framangreindu hafi Skipulagsstofnun boriš aš meta umhverfisįhrif žessa 322 žśsund tonna įlvers sem sjįlfstęša framkvęmd og Umhverfisstofnun boriš aš setja fram nżja tillögu aš starfsleyfi eftir aš nišurstaša var fengin ķ mati į umhverfisįhrifum, leita umsagna og auglżsa hana og gefa almenningi kost į andmęlum lögum samkvęmt. Stefnandi įréttar aš žaš įlit sitt aš hinar žżšingarmiklu breyttu forsendur og breytingar į framkvęmdaįformum varšandi lofthreinsun brjóti gegn reglum um bestu fįanlega tękni til aš lįgmarka mengun og myndun śrgangs, sbr. mešal annars 3. gr. laga nr. 7/1998, sbr. tilskipun 96/61EB, 13. gr. og 16. gr. reglugeršar nr. 785/1999, 5. gr., 21. gr. og 22. gr reglugeršar nr. 787/1999 um loftgęši og sambęrileg įkvęši ķ reglugeršum nr. 790/1999, 803/1999 og 251/2002 og lög nr. 2/1993, inngang fskj. I um sjįlfbęra žróun og varśšarregluna. Mįlsmešferšarfrestir Stefnandi telur aš Umhverfisstofnun hafi brotiš gegn lögbundnum og auglżstum įtta vikna fresti til athugasemda samkvęmt 3. mgr. 6. gr. laga nr. 7/1998 og 2. mgr. 24. gr. reglugeršar nr. 785/1999 meš žvķ aš taka til efnismešferšar of seint framkomnar kröfur og athugasemdir umsękjanda starfsleyfis um žżšingarmiklar og gjörbreyttar forsendur losunar mengandi śrgangsefna ķ andrśmsloftiš. Bęši Umhverfisstofnun og starfsleyfisumsękjanda hafi auk žess veriš fullkomlega ljóst af bréfi stofnunarinnar 17. desember 2002 aš frestur til aš gera athugasemdir viš auglżsta tillögu hafi runniš śt śt 18. febrśar 2003. Umsękjanda starfsleyfisins hafi veriš skylt og ķ lófa lagiš aš koma fram meš kröfur sķnar įšur en Umhverfisstofnun auglżsti starfsleyfistillöguna. Jafnframt hafi Umhverfisstofnun og umhverfisrįšherra virt aš vettugi lögbundna fresti til aš afgreiša athugasemdir og kęru stefnanda. Umhverfisstofnun hafi boriš aš taka įkvöršun fyrir 13. mars 2003. Kęrufresti til umhverfisrįšherra hafi lokiš 28. mars 2003 og śrskuršarfrestur skuli samkvęmt 3. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 og 4. mgr. 33. gr. reglugeršar nr. 785/1999 aldrei vera lengri en įtta vikur eša ķ žessu tilviki til 23. maķ 2003. Įkvöršun umhverfisrįšherra um frįvķsun hafi veriš tekin 14. jślķ 2003 eša rśmum 15 vikum eftir aš kęrufresti lauk. Rökstušningi umhverfisrįšuneytisins fyrir frestun į uppkvašningu śrskuršarins er mótmęlt sem röngum. Hann standist ekki, mešal annars ķ ljósi sķšar tilkominnar afstöšu rįšuneytisins um aš vķsa kęru stefnanda frį. Slķka įkvöršun hafi umhverfisrįšherra getaš tekiš strax ķ kjölfar kęru stefnanda. Mįlsmešferš og frįvķsun umhverfisrįšherra stašfesti rökžrot rįšherrans gagnvart mįlsįstęšum stefnanda ķ stjórnsżslukęru hans. Žegar af žessum įstęšum beri aš fallast į kröfur stefnanda. Jafnręši, andmęla- og upplżsingaréttur stefnanda Stefnandi telur telur aš mįlsmešferš Umhverfisstofnunar og umhverfisrįšherra og rįšuneytis hans brjóti einnig ķ bįga viš grunnreglur stjórnsżsluréttar. Stefnandi hafi ekki notiš jafnręšis viš mešferš kęrumįlsins og andmęla- og upplżsingaréttur hans hafi veriš brotinn ķ veigamiklum atrišum. Honum hafi ekki veriš gefinn kostur į aš fį ķ hendur og tjį sig um öll žau gögn sem lįgu til grundvallar auglżstri tillögu aš starfsleyfi og śtgefnu starfsleyfi, til aš mynda fylgiskjöl meš starfsleyfisumsókn, umsagnir sem óskaš var eftir og bréf og gögn frį umsękjanda starfsleyfisins um verulega aukna losun mengandi efna dags. 7. mars 2003 og tengd mįlsskjöl. Žeim hafi beinlķnis veriš haldiš leyndum fyrir stefnanda. Žaš eigi eitt sér aš leiša til ómerkingar starfsleyfisins. Umsękjanda starfsleyfisins hafi hins vegar veriš gefinn kostur į aš tjį sig um öll gögn mįlsins sem bįrust Umhverfisstofnun, žar meš taldar athugasemdir og greinargeršir stefnanda. Hafi jafnręšis meš ašilum ekki veriš gętt og stefnanda mismunaš. Umhverfisrįšherra hafi virt aš vettugi meš sama hętti kröfur stefnanda um ašgang aš gögnum sem hann setti fram ķ stjórnsżslukęru sinni og ķtrekaši meš bréfi dags. 20. maķ 2003 og bréflegri fyrirspurn hinn 26. mars 2003. Žessi mįlsmešferš stangist bęši į viš įkvęši og tilgang 6. gr. og 32. gr. laga nr. 7/1998, 24. gr. og 26. gr. reglugeršar nr. 785/1999, stjórnsżslulög nr. 37/1993, upplżsingalög nr. 50/1996 og lög nr. 21/1993 um upplżsingamišlun og ašgang aš upplżsingum um umhverfismįl og įkvęši EB-tilskipana sem stefnandi vķsar til. Stefnandi vekur sérstaka athygli į žvķ hversu rķk įhersla er lögš į andmęla- og upplżsingarétt ķ 6. gr. tilskipunar nr. 85/337 EBE og tilskipun 97/11 EB og ķ nżjum EB-tilskipunum. Stefnandi styšur kröfur sķnar einnig žeim rökum aš Umhverfisstofnun og umhverfisrįšherra hafi ķ engu tekiš afstöšu til ašal- og varakrafna hans og rökstušnings. Heimild stefnanda til kęru śtgįfu starfsleyfis til umhverfisrįšherra Byggt er į žvķ aš nišurstaša umhverfisrįšherra um aš vķsa kęru stefnanda frį vegna ašildarskorts brjóti meš alvarlegum hętti gegn mįlsskotsrétti stefnanda samkvęmt 2. mgr. 32. gr., sbr. 6. gr. laga nr. 7/1998, 33. gr. reglugeršar nr. 785/1999, tilskipunum EB og tilgangi žessara réttarheimilda og löggjafarvilja. Ennfremur gegn stjórnsżslulögum, góšum stjórnsżsluhįttum og réttaržróun hér į landi og į Evrópska efnahagssvęšinu sem endurspeglist ķ nżjum EB-tilskipunum. Af žessum įstęšum verši ekki komist hjį žvķ aš ómerkja įkvöršun umhverfisrįšherra um frįvķsun į kęru stefnanda. Meš frįvķsuninni sé meš ólögmętum hętti komiš ķ veg fyrir aš stefnandi hafi getaš nżtt sér rétt sinn til aš kęra įkvöršun Umhverfisstofnunar. Stefnandi hafi veriš ótvķręšur ašili mįlsins į lęgra stjórnsżslustigi įn nokkurra athugasemda žar aš lśtandi. Honum hafi ennfremur veriš leišbeint af Umhverfisstofnun samkvęmt stjórnsżslulögum um aš hann ętti kęrurétt til umhverfisrįšherra. Aš stjórnsżslulögum eigi ašili mįls į lęgra stjórnsżslustigi óskilyrtan rétt til ašildar į ęšra stigi stjórnsżslu. Aš öšrum kosti sé réttur almennings til athugasemda samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 og 33. gr. reglugeršar nr. 785/1999 markleysa, sbr. einnig 24. gr. reglugeršar nr. 785/1999. Framangreindur réttur verši ekki véfengdur, mešal annars ķ ljósi žess aš umhverfisrįšherra virti ašild stefnanda ķ upphafi kęrumešferšar, sbr. bréf rįšuneytisins dags. 9. maķ 2003. Umhverfisrįšherra hafi einnig višurkennt fulla ašild stefnanda aš kęrumįlum varšandi mat į umhverfisįhrifum. Brjóti frįvķsunin ennfremur ķ bįga viš almenna framkvęmd ķ kęrumįlum. Žį sé ljóst aš stefnandi eigi persónulegra hagsmuna aš gęta sem ķbśi Fjaršabyggšar og vegna afskipta af fjölmörgum žįttum er varši umhverfisvernd į Austurlandi ķ įratugi, eins og umhverfisrįšherra hafi veriš fullkunnugt um. Vķsar stefnandi til žess aš kjarni ķslenskra laga, tilskipana EB og alžjóšasamninga um umhverfismįl, mat į umhverfisįhrifum framkvęmda og starfsleyfi vegna framkvęmda sem valda umhverfismengun, sé aš tryggja almenningi ašild, lżšręšislegan rétt hans, ašgang aš upplżsingum, réttlįta, gegnsęja, skjóta og skilvirka, ókeypis eša ódżra mįlsmešferš jafnt fyrir stjórnvöldum sem dómstólum, sbr. mešal annars 5. og 6. gr. tilskipunar 85/337/EBE, inngang, 1. gr. til 4. gr. og 6. gr. tilskipunar 90/313/EBE, 6. tl. 8. tl. og 11. tl. tilskipunar 97/11/EB og inngangs og 3. gr. til 9. gr. Įrósarsamningsins, sem undirritašur hafi veriš fyrir Ķslands hönd 25. jśnķ 1998 og hafi veriš innleiddur ķ EB-rétt meš nżlegum tilskipunum. Ofangreind markmiš séu auk žess kjarni Rķó-yfirlżsingarinnar sem rķkisstjórnin eigi ašild aš. Meš nišurstöšu umhverfisrįšherra um ašild stefnanda hafi veriš brotiš alvarlega gegn žessum lżšręšislegu og lögbundnu grundvallarmannréttindum. Frįvķsun umhverfisrįšherra verši aš meta sem öržrifarįš og rökžrot gagnvart ķtarlega rökstuddum mįlsįstęšum stefnanda og verulegum įgöllum į mįlsmešferš Umhverfisstofnunar. Frįvķsun į kęru stefnanda hafi einnig žęr afleišingar aš athugasemdir hans um breytt framkvęmdaįform, aukinn mengandi śtblįstur og fleiri röksemdir, sem tķundašar eru ķ stefnu žessari, athugasemdum hans og kęru, hafi ekki fengiš stjórnsżslulega efnismešferš eins og lög um hollustuhętti og mengunarvarnir, stjórnsżslulög og tilskipanir EB og EFTA- réttur gera rįš fyrir. Stefnandi segir allar kröfur sķnar og mįlsįstęšur studdar žeim rökum aš įkvöršun Umhverfisstofnunar og śrskuršir umhverfisrįšherra um mat į umhverfisįhrifum og įkvöršun umhverfisrįšherra um frįvķsun į kęru stefnanda vegna śtgįfu starfsleyfis gangi gegn meginreglum ķslensks réttar, tilskipunum EB og alžjóšasamningum um sjįlfbęra žróun og varśšarreglunni. Ķ stefnu eru taldar upp fjölmargar réttarheimildir Evrópubandalagsins og žjóšaréttar į sviši umhverfisréttar, įn žess aš žęr séu sérstaklega settar ķ samhengi viš mįlsįstęšur stefnanda eša rökstutt meš hvaša hętti žęr styšja mįlatilbśnaš stefnanda. Hefur stefnanda og lįšst aš tilgreina ķslenskt heiti sumra žessara heimilda og lįtiš sitja viš tilgreiningu žeirra į ensku sem er andstętt 1. mgr. 10. gr. laga nr. 91/1991. Er ekki įstęša til endurtaka žessa upptalningu stefnanda hér. III. Mįlsįstęšur og lagarök stefndu Mįlsįstęšur og lagarök allra stefndu eru žęr sömu, en stefndu Alcoa į Ķslandi ehf., Reyšarįl ehf. og Fjaršaįl sf. vķsa til greinargeršar mešstefndu um mįlsįstęšur og lagarök sķn. Varšandi allar dómkröfur stefnanda telja stefndu aš jafnvel žótt einhverjir annmarkar hafi veriš į žeirri mįlsmešferš sem leiddi til hinna umstefndu stjórnvaldsįkvaršana žį nęgi žeir annmarkar ekki til ógildingar eša ómerkingar. Er um žetta vķsaš til žeirrar almennu reglu stjórnsżsluréttar aš stjórnvaldsįkvaršanir verši ekki felldar śr gildi nema aš žęr séu haldnar verulegum annmörkum, annaš hvort aš formi eša efni til. Žį verši og aš hafa ķ huga žį hagsmuni sem raunverulegir ašilar hafi af umręddum stjórnvaldsįkvöršunum til samanburšar viš hagsmuni stefnanda sem séu fyrst og fremst huglęgir, en hann hafi hvorki einstaklegra og/eša fjįrhagslega hagsmuna aš gęta ķ mįlunum. Hugsanlegir annmarkar į hinum umstefndu stjórnvaldsįkvöršunum žurfi žvķ aš vera mjög miklir til žess aš žeir leiši til ómerkingar, sérstaklega ef tekiš er tillit til žeirra mörgu sem eigi beinna og óbeinna hagsmuna aš gęta. Aš öšru leyti gera stefndu grein fyrir mįlsįstęšum og lagarökum sķnum meš hlišsjón af einstökum kröfum stefnanda, eins og nś greinir nįnar. Śrskuršur umhverfisrįšherra 14. mars 2002 Stefndu krefjast ķ fyrsta lagi sżknu af kröfu stefnda um aš ómerktur verši śrskuršur umhverfisrįherra frį 14. mars 2002, žar sem stašfestur er śrskuršur Skipulagsstofnunar frį 31. įgśst 2001 um mat į umhverfisįhrifum 1. og 2. įfanga 420 žśsund tonna įlvers ķ Reyšarfirši, meš vķsan til ašildarskorts stefnanda, sbr. 16. gr. einkamįlalaga nr. 91/1991. Stefnandi hafi ekki kęrt śrskurš Skipulagsstofnunar frį 31. įgśst til rįšherra. Žegar af žeirri įstęšu hafi stefnandi ekki stöšu ašila ķ žvķ stjórnsżslumįli sem lauk meš hinum umstefnda śrskurši. Stefnandi hafi ekki aš öšru leyti sżnt fram į slķka lögvarša hagsmuni af stjórnsżslumįli žessu aš žeir skapi honum lögvarinn rétt til ašildar. Ķ annan staš krefjast stefndu sżknu į žeim grundvelli aš śrskuršurinn uppfylli öll form- og efnisskilyrši stjórnsżslulaga nr. 37/1993 og laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Stefndu mótmęla žvķ aš brotiš hafi veriš ķ bįga viš 2. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000 meš žvķ aš meta sameiginlega 420 žśs. tonna įlver og rafskautaverksmišju, sbr. śrskurš Skipulagsstofnunar frį 31. įgśst 2001 og śrskurš stefnda frį 14. mars 2002. Einnig mótmęla žeir žvķ aš ķ śrskuršunum sé bygging rafskautaverksmišju sé rökstudd sem naušsynleg vegna efnahagslegrar hagkvęmni. Stefndu benda į aš samkvęmt 1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum skuli žęr framkvęmdir sem tilgreindar eru ķ 1. višauka viš lög nr. 106/2000, įvallt hįšar mati į umhverfisįhrifum, en įlver sé matsskyld framkvęmd samkvęmt 5. tölul. 1. višauka. Ķ 2. mgr. 5. gr segi sķšan: Ķ žeim tilvikum žegar fleiri en ein matsskyld framkvęmd er fyrirhuguš į sama svęši getur rįšherra, aš fenginni umsögn Skipulagsstofnunar og aš höfšu samrįši viš viškomandi framkvęmdarašila, įkvešiš aš umhverfisįhrif žeirra skuli metin sameiginlega. Ķ athugasemdum viš 5. gr. frumvarps til laga um mat į umhverfisįhrifum segi: Ķ 2. mgr. er lagt til aš rįšherra geti aš höfšu samrįši viš viškomandi framkvęmdarašila įkvešiš ķ žeim tilvikum žegar fleiri en ein matsskyld framkvęmd er fyrirhuguš į sama svęši aš žęr verši metnar sameiginlega. Žess hįttar įkvęši er ekki aš finna ķ gildandi lögum. Varšandi stęrri framkvęmdir getur veriš um aš ręša nokkrar matsskyldar framkvęmdir sem eru hįšar hver annarri en į vegum ólķkra ašila, svo sem verksmišja, höfn, vegur og veitur. Ęskilegt getur veriš aš kynna og fjalla um žessar framkvęmdir samtķmis. Stefndu telja aš viš mat į žvķ hvort afla žurfi leyfis rįšherra skv. 2. mgr. 5. gr. žurfi aš įkveša hvort um eina eša fleiri framkvęmdir er aš ręša. Eitt af žvķ sem rįši miklu um žį nišurstöšu sé žaš hvort um einn og sama framkvęmdarašila sé aš ręša, en einnig tilhögun framkvęmdarinnar aš öšru leyti. Aš mati stefnda sé ekki rétt aš skżra 2. mgr. 5. gr. žannig aš ef skipta megi fyrirhugašri framkvęmd upp ķ fleiri en eina matsskylda framkvęmd, žį beri aš meta hvern hluta sérstaklega. Įkvęšiš sé einkum hugsaš žegar um sé aš ręša framkvęmdir į vegum ólķkra ašila sem aš jafnaši mundu ekki vinna mat į umhverfisįhrifum framkvęmda sameiginlega. Žaš sé einmitt talinn kostur aš meta framkvęmdir saman žegar žęr eru į sama framkvęmdasvęši og geti žannig valdiš samverkandi įhrifum į umhverfiš. Af matskżrslu Reyšarįls hf. megi rįša aš fyrirhugaš var aš einn og sami framkvęmdarašili byggši rafskautaverksmišju og įlver į sömu lóš og aš rekstur žeirra yrši sameiginlegur. Žar komi einnig fram aš framleišsla rafskauta sé hluti af įlframleišsluferlinu og aš įlver af sambęrilegri stęrš framleiši yfirleitt rafskaut į stašnum. Fram komi ķ matsskżrslu aš żmis hagręšing, bęši tęknileg og fjįrhagsleg, fengist meš žvķ byggja og reka įlver og rafskautaverksmišju sem eina heild. Hafi žaš veriš nišurstašan aš hér vęri um svo nįtengda starfsemi aš ręša aš fallast yrši į aš um eina framkvęmd vęri aš ręša žó aš verksmišjurnar yršu tvęr og žvķ rétt aš um hana vęri fjallaš ķ einu lagi ķ sömu matsskżrslu. Žó aš ķ śrskurši Skipulagsstofnunar hafi veriš vķsaš til umfjöllunar ķ matsskżrslu, žar sem m.a. komi fram aš fjįrhagsleg hagręšing vęri af žvķ aš byggja og reka įlver og rafskautaverksmišju sem eina heild, sé ljóst aš žetta tiltekna atriši hafi ekki rįšiš žeirri nišurstöšu aš um eina framkvęmd vęri aš ręša. Stefnandi vķsar til žess aš ķ matsskżrslu sé gerš grein fyrir magni mengunarefna ķ frįrennsli og śtblęstri frį įlveri annars vegar og rafskautaverksmišju hins vegar, en samkvęmt 2. mgr. 9. gr. laga nr. 106/2000 skuli ķ matsskżrslu tilgreina žau įhrif, uppsöfnuš og samvirk, bein og óbein, sem fyrirhuguš framkvęmd og starfsemi sem henni fylgir kann aš hafa į umhverfi og samspil einstakra žįtta ķ umhverfinu. Žynningarsvęši verksmišjanna sé afmarkaš śt frį heildarmagni mengunarefna og žannig metin uppsöfnuš og samvirk įhrif žeirra. Hafi žaš veriš nišurstašan aš ķ matskżrslu Reyšarįls ehf. vęri meš fullnęgjandi hętti gerš grein fyrir umhverfisįhrifum įlvers og rafskautaverksmišju sbr. 9. gr. laga nr. 106/2000 og žar sem um eina og sömu framkvęmd vęri aš ręša skyldu žessir žęttir metnir saman. Stefndi vķsar aš öšru leyti til śrskuršar stefnda umhverfisrįšherra frį 14. mars 2002 og til žeirra sjónarmiša sem réšu nišurstöšu rįšherra. Śrskuršur umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003 Stefndu krefjast sżknu af žeirri dómkröfu stefnanda aš ómerktur verši śrskuršur umhverfisrįšherra frį 15. aprķl 2003, um aš įkvöršun Skipulagsstofnunar frį 20. desember 2002 um matsskyldu įlvers ķ Reyšarfirši fyrir allt aš 322 žśsund tonna įrsframleišslu skuli óbreytt standa, eins og įšur segir. Telja stefndu aš śrskuršurinn uppfylli allar form- og efniskröfur stjórnsżslulaga nr. 37/1993 og laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum og séu žvķ engin lagaskilyrši fyrir hendi til aš ógilda śrskuršinn. Af hįlfu stefndu er žvķ ekki haldiš fram aš stefnanda skorti lögvarša hagsmuni til aš hafa uppi umrędda kröfu sķna. Aš žvķ er varšar žį mįlsįstęšu stefnanda aš um nżja og matsskylda framkvęmd hafi veriš aš ręša žegar įkvešiš var hętta viš byggingu 420.000 įlvers og rafskautaverksmišju og reisa 322.000 įlver žess ķ staš vķsa stefndu til žeirra sjónarmiša sem fram koma ķ śrskurši umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003, en žar sé fjallaš um žessar mįlsįstęšur stefnanda. Er ķtarleg grein gerš fyrir forsendum śrskuršarins ķ lżsingu mįlsatvika ķ I. kafla dómsins hér aš framan og vķsast til žeirrar umfjöllunar um mįlsįstęšur og lagarök stefndu aš žessu leyti. Stefndu vķsa til žess aš meš bréfi 26. febrśar 2003 hafi stefnanda veriš gefinn kostur į aš koma athugasemdum sķnum į framfęri vegna umsagna Skipulagsstofnunar, Umhverfisstofnunar, Fjaršabyggšar og Reyšarįls ehf. um framkomna kęru hans. Į žennan hįtt hafi stefnanda veriš veittur andmęlaréttur um žessar umsagnir į grundvelli stjórnsżslulaga. Athugasemdir stefnanda hafi borist meš bréfi 5. mars 2003. Ķ bréfi stefnanda frį 26. mars 2003, sem barst žvķ eftir aš hann hafši komiš athugasemdum sķnum į framfęri, sé bent į aš stefnandi hafi aflaš sér gagna sem gengiš höfšu milli ašila ķ ašdraganda śrskuršar Skipulagsstofnunar frį 20. desember 2002 auk gagna frį Umhverfisstofnun varšandi undirbśning aš śtgįfu starfsleyfis sem gefiš hafši veriš śt žann 14. mars 2003. Bendi stefnandi sérstaklega į bréfaskipti lögmanns Reyšarįls og Umhverfisstofnunar į tķmabilinu 7. til 14. mars 2003 og fleiri gögn sem stefnandi tiltaki ķ bréfi žessu. Umhverfisrįšherra hafi tekiš til skošunar öll žau gögn sem lįgu til grundvallar eša voru til frekari skżringar į mįlinu įšur en hann kvaš upp śrskurš sinn žann 15. aprķl 2003. Mešal žessara gagna hafi veriš framangreind gögn sem stefnandi tiltaki sérstaklega ķ bréfi sķnu žann 26. mars 2003. Žį komi og fram hjį stefnanda ķ framangreindu bréfi aš upplżsinga- og andmęlaréttur hans hafi ekki veriš virtur sem kęranda aš framangreindum śrskurši Skipulagsstofnunar. Aš mati stefndu er hér um órökstuddar fullyršingar aš ręša. Žį komi einnig fram ķ nefndu bréfi aš andmęla- og upplżsingaréttur hans hafi ekki veriš virtur varšandi undirbśning Umhverfisstofnunar aš śtgįfu starfsleyfis fyrir įlveriš ķ Reyšarfirši. Įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis hafi ekki veriš til skošunar ķ framangreindu kęrumįli og er vķsaš til umfjöllunar um žrišju dómkröfu stefnanda um meintan andmęlarétt hans vegna śtgįfu starfsleyfis. Stefndu telja ranga žį fullyršingu stefnanda, aš stefndi hafi virt aš vettugi kröfur stefnanda um ašgang aš gögnum, sbr. bréf hans frį 26. mars 2003, enda hafi engar slķkar kröfur settar fram ķ tilgreindu bréfi. Stefndu vekja athygli į aš samantekt stefnanda um samanburš į 420 žśsund tonna įlveri og 322 žśsund tonna įlveri dagsett 5. febrśar 2004, sem stefnandi hefur vķsaš til ķ mįlinu, hafi ekki legiš fyrir žegar stefndi śrskuršaši og įkvaršaši vegna žeirra framkvęmda sem hér séu til umfjöllunar. Įkvöršun Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 Stefndu byggja kröfu sķna um sżknu ķ žessum žętti mįlsins annars vegar į žvķ aš afgreišsla Umhverfisstofnunar į śtgįfu starfsleyfis 14. mars 2003 hafi veriš framkvęmd į grundvelli laga nr. 7/1998 og reglugeršar nr. 785/1999 og hvorki séu formlegar né efnislegar ógildingarįstęšur fyrir hendi. Hins vegar hafi stefnandi ekki veriš ašili aš žvķ stjórnsżslumįli sem varšaši śtgįfu starfsleyfisins. Žegar af žeirri įstęšu beri aš sżkna stefnda af žessari dómkröfu stefnanda į grundvelli 16. gr. einkamįlalaga nr. 91/1991 vegna ašildarskorts stefnanda. Veršur nś nįnari grein gerš fyrir žessum sjónarmišum stefndu. Stefndu lżsa žvķ aš žegar Umhverfisstofnun barst umsókn žann 4. september 2002 um starfsleyfi fyrir įlver Reyšarįls ehf. ķ Reyšarfirši, allt aš 322 žśsund tonnum, hafi žegar veriš hafist handa viš aš móta tillögu aš starfsleyfi ķ samręmi viš reglugerš nr. 785/1999 um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för meš sér mengun. Viš žį vinnu hafi m.a. veriš notuš loftdreifingarspį fyrir loftboriš flśor (HF) frį framkvęmdarašila sem fylgdi umsókninni. Hafi hśn m.a. byggt į vešurgögnum sem Skipulagsstofnun studdist viš ķ fyrra mati į umhverfisįhrifum 422.000 tonna įlvers. Umhverfisrįšherra hafi metiš žessi gögn, og ašferšafręšina sem hśn studdist viš fullnęgjandi ķ fyrri śrskurši sķnum. Viš spįr į dreifingu mengunarefna frį 322.000 tonna įlveri hafi veriš śtbśiš nįkvęmt vešurlķkan af ašstęšum ķ öllum Reyšarfirši og nįgrenni og nišurstöšur žess notašar til aš spį fyrir um loftdreifingu frį įlverinu. Skipulagsstofnun hafi engar athugasemdir gert viš gęši vešurgagnanna ķ śrskurši sķnum žann 20. desember 2002 en bent į, lķkt og įšur, aš vegna óvissu vęri naušsynlegt aš fylgjast vel meš styrk mengunarefna ķ andrśmslofti innan og utan žynningarsvęšisins. Aš mati Umhverfisstofnunar hafi žaš ekki veriš ķ andstöšu viš 10. gr. reglugeršar nr. 785/1999 aš notast viš žessa spį viš starfsleyfisgeršina. Umhverfisstofnun hafi auglżst opinberlega tillögu aš starfsleyfi 17. desember 2002, žremur dögum įšur en śrskuršur Skipulagsstofnunar lį endanlega fyrir. Aš mati stefndu sé žessi annmarki smįvęgilegur og geti einn og sér tęplega leitt til ógildingar įkvöršunar stofnunarinnar. Umhverfisstofnun hafi viš tillögugerš sķna 17. desember 2002 bęši tekiš tillit til śrskuršar Skipulagsstofnunar 31. įgśst 2001 og til śrskuršar umhverfisrįšherra 14. mars 2002. Śrskuršur Skipulagsstofnunar hafi legiš formlega fyrir 20. desember 2002. Śrskuršurinn hafi engin įhrif haft į fyrri tillögur Umhverfisstofnunarinnar um starfsleyfi enda hafi śrskuršurinn kvešiš į um aš fyrri śrskuršur Skipulagsstofnunar frį 31. įgśst 2001 skyldi gilda įfram aš teknu tilliti til breytinga į framkvęmdaįformum. Forsendur fyrir starfsleyfi hafi žvķ veriš óbreyttar. Stefndu telja aš tillaga aš starfsleyfi sé eingöngu tillaga en ekki endanleg įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis. Bśast megi viš aš tillaga geti breyst, ef fram koma rökstuddar athugasemdir sem Umhverfisstofnun telur sér skylt aš taka tillit til į grundvelli mįlefnalegra- og lögmętra sjónarmiša. Breytingar į fyrirhugušu starfsleyfi geti žvķ įtt sér ešlilegar skżringar. Į Umhverfisstofnun hvķli sś skylda aš afgreiša umsókn um starfsleyfi žegar fullnęgjandi gögn liggi fyrir. Athugasemdir framkvęmdarašila eša almennings viš tillögu Umhverfisstofnunar aš starfsleyfi leiši ekki til žess aš stofnunin móti nżja tillögu aš starfsleyfi eša vķsi umsókn um starfsleyfi frį į grundvelli 11. gr. reglugeršar nr. 785/1999. Mįlsmešferšarreglur geri ekki rįš fyrir slķkri mįlsmešferš. Umhverfisstofnun beri aš gera tillögu aš starfsleyfi, auglżsa hana, taka viš athugasemdum frį almenningi og framkvęmdarašila og taka sķšan endanlega įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis. Ķ athugasemdum kunni aš koma fram gögn og sjónarmiš sem stofnuninni beri aš taka tillit til viš įkvaršanatöku um śtgįfu starfsleyfis. Umhverfisstofnun hafi žvķ ekki veriš heimilt aš auglżsa nżja starfsleyfistillögu vegna framkominna athugasemda framkvęmdarašila. Stofnuninni hafi boriš aš taka athugasemdir hans til skošunar ķ tengslum viš įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis fyrir įlver framkvęmdarašila į žann hįtt sem gert var. Framkvęmdarašili hafi ekki lagt fram nżja loftdreifingarspį meš erindi til Umhverfisstofnunar 7. mars 2003 eins og stefnandi haldi fram ķ mįlatilbśnaši sķnum. Hiš rétta sé aš framkvęmdarašili hafi fyrst og fremst leišrétt spį vegna villu ķ tölvuforriti sem hann hafši žį uppgötvaš. Žessi villa ķ forriti hafi ekki veriš séš fyrir. Eftir aš įbendingin kom fram hafi Umhverfisstofnun boriš aš taka žessa įbendingu til athugunar og leggja mat į leišrétta spį į grundvelli nżrra og réttari upplżsinga. Žį hafi stofnuninni boriš aš taka afstöšu til kröfu framkvęmdarašila sem byggši į mešalhófs- og jafnręšisreglum stjórnsżsluréttarins, m.a. meš tilvķsun framkvęmdarašila til sambęrilegra višmišunarreglna annarra įlvera hér į landi. Ķ athugasemdum framkvęmdarašila viš tillögu aš starfsleyfi, sem stofnuninni bįrust 7. mars 2003, hafi žvķ m.a. veriš haldiš fram aš Skipulagsstofnun hefši ķ fyrri įkvöršunum sķnum fallist į aš mörk HF innan žynningarsvęšis įlversins yršu 0,3 μg/m3. Meš vķsan til mešalhófs- og jafnręšisreglu stjórnsżslulaga hafi žess veriš krafist, aš Umhverfisstofnun hękkaši mörk fyrir HF utan žynningarsvęšisins ķ 0,3 μg/m3 ķ samręmi viš žaš. Framkvęmdarašili hafi tališ aš višmišiš 0,2 μg/m3 fyrir HF innan žynningarsvęšisins vęri ķ ósamręmi viš nišurstöšu mats į umhverfisįhrifum framkvęmdarinnar og žvķ vęri réttara og ešlilegra aš miša viš 0,3 μg/m3. Hafi Umhverfisstofnun ķ ljósi žessa tališ naušsynlegt aš leita įlits Skipulagsstofnunar įšur en endanleg įkvöršun yrši tekin um śtgįfu starfsleyfis og jafnframt aš gefa Skipulagsstofnun fęri į aš taka til athugunar hvort leišrétt loftdreifingarspį leiddi til žess aš nżtt mat į umhverfisįhrifum yrši aš fara fram. Ķ svari Skipulagsstofnunar kom ekki fram krafa um aš nżtt mat į umhverfisįhrifum fęri fram og hafi nišurstaša Skipulagsstofnunar veriš sś aš 0,3 μg/m3 vęri įsęttanleg višmišun, en benti į aš rétt vęri aš miša viš 0,2 μg/m3. Umhverfisstofnun hafi tekiš fullt tillit til nišurstöšu Skipulagsstofnunar ķ hinu endanlega starfsleyfi og hafi įkvęši starfsleyfisins varšandi HF veriš byggt upp meš žeim hętti aš miša viš 0,3 μg/m3 innan žynningarsvęšis og setja frekari kröfur um aš starfsleyfishafinn leitašist viš aš nį mörkum HF innan žynningarsvęšis nišur ķ 0,2 μg/m3. Žannig skyldu mörkin lękka ķ 0,25 μg/m3 į fyrsta degi 27. mįnašar eftir aš rekstur įlversins hęfist, aš uppfylltum tilteknum skilyršum. Skyldi framkvęmdarašili, ķ samrįši viš Umhverfisstofnun, jafnframt leitast viš aš minnka losun į HF enn frekar. Tękist honum žaš ęttu mörkin aš lękka ķ 0,2 μg/m3. Žį beri aš geta žess aš ķ starfsleyfi Noršurįls hf., dags 24. febrśar 2003, sé mišaš viš 0,3 μg/m3 innan žynningarsvęšis og mišaš sé viš sömu mörk ķ starfsleyfi įlvers Alcan į Ķslandi ķ Straumsvķk. Varšandi umrędd umhverfismörk vetnisflśorķšs ķ andrśmslofti vķsa stefndu Alcoa į Ķslandi ehf., Reyšarįl ehf. og Fjaršaįl sf. sérstaklega til žess aš višmišiš 0,3 μg/m3 gildi fyrir önnur įlver į Ķslandi auk žess sem žessi mörk hafi veriš sett ķ upphaflegu umhverfismati fyrir 420.000 įlver. Er vķsaš til bréfs 11. mars 2003 til Umhverfisstofnunar og bréfs 29. aprķl 2003 til umhverfisrįšherra um nįnari umfjöllun um žetta atriši. Stefndi leggur įherslu į aš Umhverfisstofnun hafi veriš skylt aš byggja į įkvöršun Skipulagsstofnunar frį 20. desember 2002 viš afgreišslu į umsókn um starfsleyfi fyrir įlver Reyšarįls ehf. og hafi žvķ ekki veriš heimilt aš fresta įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis vegna kęru į įkvöršun Skipulagsstofnunar til umhverfisrįšherra. Stefndu benda į aš žegar Reyšarįl ehf. sendi inn umsókn um starfsleyfi 4. september 2002 hafi kennitala félagsins veriš tilgreind 600100-2380. Auglżst tillaga aš starfsleyfi hafi veriš mišuš viš žessa kennitölu sem og endanleg įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis 14. mars 2003. Stefndu vekja athygli į žvķ aš nafni Reyšarįls ehf. hafi veriš breytt ķ Alcoa į Ķslandi ehf. og nafni Alcoa į Ķslandi ehf. hafi veriš breytt ķ Reyšarįl ehf., sbr. tilkynningar til hlutafélagaskrįr 12. mars 2003. Kennitala žess félags sem beri nafniš Reyšarįl ehf. ķ dag sé žvķ kennitala žess félags sem įšur hét Alcoa į Ķslandi og öfugt. Ekki sé žvķ um žaš aš ręša aš annar lögašili hafi fengiš starfsleyfiš en sótti um žaš. Žį hafa stefndu upplżst aš meš bréfi 17. mars 2004 hafi veriš sótt um aš starfsleyfiš, sem gefiš var śt 14. mars 2003 til Alcoa į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.), kt. 600100-2380, verši fęrt yfir į nafn stefnda Fjaršarįls sf. Er vķsaš til 2. mgr. 27. gr. reglugeršar nr. 785/1999 til stušnings kröfunni og tekiš fram aš engar breytingar verši į starfsleyfinu. Erindiš sé nś til afgreišslu hjį Umhverfisstofnun og muni nišurstašan vęntanlega verša sś aš yfirfęra starfsleyfiš yfir į nżtt nafn og kennitölu meš vķsan til 2. mgr. 27. gr. reglugeršar nr. 785/1999. Hvorki stefndu né Umhverfisstofnun lķti svo į aš stefnandi hafi veriš formlegur ašili aš stjórnsżslumįli žvķ sem fjallaši um įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis Reyšarįls ehf. Stefnandi hafi sent inn athugasemdir viš tillöguna og Umhverfisstofnun kynnt honum įkvöršun stofnunarinnar um śtgįfu starfsleyfis og vakiš var athygli į kęrurétti til umhverfisrįšherra. Žessi mįlsmešferš sé ķ samręmi viš įkvęši 24. og 25. gr. reglugeršar nr. 785/1999 um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för meš sér mengun. Almenningi sé veittur réttur til aš koma aš athugasemdum viš tillögu aš starfsleyfi samkvęmt ofangreindri reglugerš. Žaš hafi veriš gert viš mešferš starfsleyfisumsóknar framkvęmdarašila hjį Umhverfisstofnun. Hins vegar sé ekki gert rįš fyrir ķ reglugeršinni, né ķ öšrum réttarheimildum, svo sem ķ lögum nr. 7/1998 um hollustuhętti og mengunarvarnir, sem fjalla um śtgįfu starfsleyfa Umhverfisstofnunar, aš almenningi sé veittur frekari réttur til andmęla, til dęmis vegna athugasemda sem stofnuninni berast viš starfsleyfistillögun. Vera kunni aš athugasemdir sem fram komi leiši til žess aš stofnunin telji aš leita žurfi frekar įlits annarra. Žaš mat liggi hjį stofnuninni einni. Almenningur, sem geri athugasemdir viš starfsleyfistillögu, hafi ķ slķkum tilfellum ekki sjįlfstęšan andmęlarétt. Ķ žessu mįli hafi žaš veriš mat Umhverfisstofnunar aš ekki vęri žörf į žvķ viš śrlausn mįlsins aš leita eftir frekara įliti almennings eša annarra sem geršu athugasemdir viš auglżsta starfsleyfistillögu til aš komast aš efnislega réttri nišurstöšu. Hafa verši ķ huga aš samkvęmt meginreglum stjórnsżsluréttarins skuli ekki leita įlits nema žaš sé naušsynlegt viš śrslausn mįla. Viš žaš mat verši mešal annars aš taka tillit til hagsmuna, framkvęmdarašila ķ žessu tilviki Reyšarįls ehf., af žvķ aš fį starfsleyfi eins skjótt śtgefiš og unnt sé. Mat Umhverfisstofnunar hafi veriš aš ekki vęri naušsynlegt aš leita frekara įlits en gert var og aš nęgileg gögn hafi legiš fyrir žegar endanleg įkvöršun um starfsleyfi var tekin. Samkvęmt framangreindu telja stefndu aš Umhverfisstofnun hafi uppfyllt skilyrši reglugeršar nr. 785/1999 um rétt almennings og žar meš virt rétt stefnanda til aš senda inn athugasemdir viš fyrirhugaš starfsleyfi Reyšarįls ehf. Jafnframt er žaš afstaša stefndu aš ķ žessum žętti mįlsins verši aš gera skżran greinarmun į rétti almennings til aš koma į framfęri athugasemdum vegna fyrirhugašs starfsleyfis og žeim réttindum og skyldum sem fylgja ašilastöšu ķ stjórnsżslumįli. Af žessum įstęšum beri aš sżkna af kröfu stefnanda um aš ómerkt verši įkvöršun Umhverfisstofnunar hinn 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis fyrir įlver Reyšarįls ehf.
Įkvöršun umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003 Stefndu krefjast sżknu af dómkröfu stefnanda um aš ómerkt verši įkvöršun umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003 um aš vķsa frį kęru stefnanda 28. mars 2003 į įkvöršun Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis fyrir Reyšarįl ehf. Sżknukrafan byggir ķ fyrsta lagi į ašildarskorti stefnanda, sbr. 16. gr. einkamįlalaga nr. 91/1991, en stefndu telja aš stefnandi hafi hvorki sżnt fram į aš hann hafi haft stöšu ašila ķ mįlinu, né aš öšru leyti įtt lögmęta hagsmuni vegna įkvöršunar stefnda. Ķ annan staš er krafist sżknu į žeim grundvelli aš śrskuršurinn uppfylli öll form- og efnisskilyrši stjórnsżslulaga nr. 37/1993 og laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Stefndu benda į aš samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laga um hollustuhętti og mengunarvarnir nr. 7/1998 megi kęra įkvaršanir Umhverfisstofnunar og heilbrigšisnefnda um śtgįfu starfsleyfis samkvęmt 6. gr. laganna, til fullnašarśrskuršar rįšherra innan tveggja vikna frį įkvöršun Umhverfisstofnunar eša heilbrigšisnefnda. Ķ lögunum sé ekki tekiš sérstaklega fram hverjum sé heimilt aš kęra śtgįfu starfsleyfis, en um žaš gildi almennar reglur stjórnsżsluréttarins. Ķ 1. mgr. 26. gr. stjórnsżslulaga nr. 37/1993 segi aš ašila mįls sé heimilt aš kęra stjórnvaldsįkvöršun til ęšra stjórnvalds til žess aš fį hana fellda śr gildi eša henni breytt, nema annaš leiši af lögum eša venju. Meš ašila mįls ķ skilningi framangreinds įkvęšis sé įtt viš žann sem hefur lögmętra hagsmuna aš gęta, ž.e. einstaklegra og verulegra hagsmuna, hvort sem žeir séu fjįrhagslegir eša persónulegir. Žetta byggist į višurkenndum sjónarmišum ķ stjórnsżslurétti. Hugtakiš hafi veriš skżrt rśmt ķ umhverfisrétti žannig aš ekki sé einungis įtt viš žį sem eiga beina ašild aš mįli, heldur geti einnig falliš undir žeir sem hafi óbeinna hagsmuna aš gęta svo sem nįgrannar starfsleyfisskyldrar starfsemi. Kęruašild almennings įn tillits til hagsmuna af śrlausn mįlsins (actio popularis) sé ekki višurkennd ķ stjórnsżslurétti hér į landi nema fyrir hendi sé sérstök lagaheimild Slķka lagaheimild sé ekki aš finna ķ lögum um hollustuhętti og mengunarvarnir. Aš mati stefndu veiti réttur almennings til aš gera athugasemdir viš auglżst drög aš starfsleyfi, sbr. 24. gr. reglugeršar nr. 785/1999 um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för meš sér mengun, žeim sem geri athugasemd ekki stöšu ašila stjórnsżslumįls. Stefndu telja žvķ aš ekki sé hęgt aš lķta svo į aš stefnandi hafi veriš ašili mįls viš mešferš žess hjį Umhverfisstofnun, enda komi fram ķ umsögn stofnunarinnar, 9. maķ 2003, aš žar sé ekki litiš į stefnanda sem ašila mįls. Aš mati stefndu skipti ekki mįli žó aš ķ bréfi Umhverfisstofnunar til stefnanda hafi hann veriš upplżstur um kęruheimildir, enda sé įkvöršun um ašild aš kęrumįli ķ höndum žess stjórnvalds sem um kęruna fjallar. Stefndu mótmęla žvķ sem fullyrt er ķ stefnu aš ašild stefnanda hafi ķ upphafi mįlsins veriš virt. Bréf žaš sem sent hafi veriš stefnanda 9. maķ 2003, žar sem honum var tilkynnt um framlengingu śrskuršarfrests, hafi ekki fališ ķ sér neina višurkenningu į ašild hans aš mįlinu. Hins vegar hafi į žvķ stigi ekki veriš tekin įkvöršun um hvort višurkenna skyldi ašild hans og hafi žvķ žótt rétt aš tilkynna honum um framlengingu frests eins og įskiliš er ķ 3. mgr. 32. gr. laga um hollustuhętti og mengunarvarnir. Stefndu bendir į aš samkvęmt 4. mgr. 12. gr. laga um mat į umhverfisįhrifum sé sérstaklega tekiš fram aš öllum sé heimilt aš kęra til rįšherra įkvaršanir Skipulagsstofnunar um matsskyldu og śrskurš stofnunarinnar um mat į umhverfisįhrifum framkvęmda. Kęruašild ķ žeim lögum byggist žvķ į hinu svokallaša actio popularis og hafi žessi framkvęmd į žessu sviši ekki žżšingu um kęru į śtgįfu starfsleyfis. Stefndu mótmęla žeirri fullyršingu ķ stefnu aš frįvķsun kęru stefnanda hafi brotiš ķ bįga viš almenna framkvęmd ķ kęrumįlum. Ķ žeim kęrumįlum vegna śtgįfu starfsleyfa sem veriš hafi til mešferšar ķ umhverfisrįšuneytinu hafi kęruašild įvallt byggst į beinum eša óbeinum hagsmunum viškomandi kęranda. Ķ samręmi viš almenn višhorf ķ umhverfisrétti hafi kęruašildin veriš tślkuš nokkuš rśmt, en žó žannig aš įvallt hafi veriš um beina eša óbeina hagsmuni vęri aš ręša. Stefndu mótmęla žvķ sérstaklega aš nišurstaša śrskuršarnefndar sem starfaši į grundvelli žįgildandi laga um hollustuhętti og heilbrigšiseftirlit nr. 81/1988, frį 18. desember 1995, bindi meš einhverjum hętti hendur stefnda umhverfisrįšherra viš mat į ašild stefnanda, en žar hafi ašild stefnanda veriš višurkennd vegna śtgįfu starfsleyfis ĶSAL. Ķ žvķ tilviki hafi veriš um annan śrskuršarašila aš ręša og eldri löggjöf og sem hafi ekki įhrif į tślkun rįšuneytisins į įkvęšum 2. mgr. 32. gr. nśgildandi laga um hollustuhętti og mengunarvarnir. Stefnandi haldi žvķ fram aš hann eigi persónulegra hagsmuna aš gęta sem ķbśi Fjaršarbyggšar og vegna afskipta af fjölmörgum žįttum er varša umhverfisvernd į Austurlandi ķ įratugi. Stefndu vķsa til žess aš kęruašild hafi veriš višurkennd ķ nokkrum nįnar tilteknum mįlum žegar um mikla nįlęgš viš leyfšar framkvęmdar var aš ręša. Stefnandi sé bśsettur ķ Neskaupsstaš sem sé į žrišja tug kķlómetra ķ beinni loftlķnu frį fyrirhugušu įlveri viš Reyšarfjörš og langt fyrir utan žynningarsvęši žess samkvęmt matsskżrslu. Strax ķ upphafi hafi žvķ veriš ljóst aš mikill vafi lék į aš stefnandi gęti byggt ašild sķna į slķkum óbeinum hagsmunum. Ķ bréfi sķnu 6. jśnķ 2003 byggi stefnandi ekki į žvķ aš hann eigi hagsmuna aš gęta sem nįgranni og hafi rįšuneytiš žvķ tališ ljóst aš ekki vęri um slķka óbeina hagsmuni aš ręša. Ašild einstaklinga eša umhverfisverndarsamtaka sem unniš hafi aš umhverfismįlum og sżnt žeim sérstakan įhuga, hafi hingaš til ekki veriš višurkennd af ķslenskum dómstólum. Aš mati stefndu verši slķk ašild aš byggja į sérstakri lagaheimild. Stefndu benda į aš įkvęši Įrósasamningsins um ašgang aš upplżsingum, žįtttöku almennings ķ įkvaršanatöku og ašgang aš réttlįtri mįlsmešferš ķ umhverfismįlum, hafi veriš undirritašur af Ķslands hįlfu en ekki fullgiltur. Žar sé mešal annars kvešiš į um kęruašild tiltekinna umhverfisverndarsamtaka aš mįlum vegna leyfisveitinga į sviši umhverfisréttar. Įrósasamningurinn kveši hins vegar ekki į um kęruašild einstaklinga aš slķkum mįlum og gęti stefnandi žvķ ekki byggt kęruašild sķna į įkvęšum žess samnings. Auk žess hafi samningurinn ekki veriš fullgiltur af Ķslands hįlfu og hafi įkvęši hans ekki veriš lögfest hér į landi. Hafi žau žvķ enga žżšingu viš skżringu nśgildandi laga. Stefndu įrétta, aš įkvęši tilskipana nr. 2003/4/EB um almennan ašgang aš upplżsingum um umhverfismįl og 2003/35/EB um žįtttöku almennings ķ įkvaršanatöku um umhverfismįl hafi ekki veriš innleidd ķ ķslenskan rétt og hafi žvķ ekkert gildi ķ mįli žessu. Hvaš varšar vķsun stefnanda til tilskipana nr. 85/337, 97/11/EB og 90/313/EBE žį byggi lög nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum og lög nr. 21/1993 um upplżsingamišlun og ašgang aš upplżsingum ķ umhverfismįlum, į įkvęšum žeirra tilskipana. Ķ žeim lögum eša tilskipunum séu ekki įkvęši um kęruašild einstaklinga eša félagasamtaka varšandi įkvaršanir stjórnvalda um śtgįfu starfsleyfa į grundvelli laga um hollustuhętti og mengunarvarnir. Aš žvķ er varšar kröfur stefnanda um aš fį sendar allar kęrur og kęrugögn og aš honum gefist kostur į aš tjį sig um öll gögn įšur en endanleg afstaša yrši tekin til kęru hans benda stefndu į aš ķ upphafi mįlsins hafi ekki legiš önnur gögn fyrir ķ mįlinu en žęr žrjįr kęrur sem borist höfšu auk nokkurra gagna um forsögu mįlsins sem fylgdu kęru stefnanda. Umhverfisrįšuneytiš hafi ekki séš įstęšu til aš senda stefnanda kęrur annarra kęrenda enda fjöllušu žęr um sömu mįlsįstęšur og fram komu ķ kęru stefnanda og žvķ hafi ekki veriš naušsynlegt į grundvelli reglna um andmęlarétt aš gefa stefnanda kost į aš gera athugasemdir viš ašrar kęrur. Ķ kęru sinni hafi stefnandi hvorki vķsaš til upplżsingalaga né til laga nr. 21/1993 um upplżsingamišlun og fl. til stušnings kröfum sinni. Ekki hafi veriš litiš svo į aš krafa stefnanda byggšist į tilgreindum lögum. Hefši til žess komiš aš ašild stefnanda hefši veriš višurkennd og mįliš tekiš til efnismešferšar hefšu honum aš sjįlfsögšu veriš send öll gögn mįlsins eins og įvallt sé gert ķ kęrumįlum sem eru til mešferšar ķ umhverfisrįšuneytinu. Aš žvķ er varšar kröfur stefnanda undir mešferš kęrumįlsins um aš fį senda lista yfir gögn mįlsins vķsa stefndu til žess aš į žeim lista hefšu, ķ upphafi mįlsins, ašeins veriš žęr žrjįr kęrur sem bįrust. Aš mati stefndu žjónaši žaš žvķ engum tilgangi aš senda stefnanda lista yfir gögn mįlsins ķ upphafi žess įšur en gagnaöflun var hafin. Hefšu į žeim lista einungis veriš žęr žrjįr kęrur sem bįrust. Hafi veriš litiš svo į aš stefnandi hefši fyrst og fremst hagsmuni af aš fį lista yfir gögn mįlsins žegar gagnaöflun vęri lokiš eša a.m.k. langt komin. Įšur en til žess hafi komiš hafi hins vegar veriš tekin įkvöršun um žaš af hįlfu stefnda umhverfisrįšherra aš vķsa kęru stefnanda frį og einnig hinum tveimur kęrunum sem borist höfšu. Žęr umsagnir sem hafi borist hafi einungis fjallaš um efnisžętti mįlsins og žvķ hafi ekki veriš talin įstęša til aš gefa stefnanda kost į aš gera athugasemdir viš žęr. Annarra gagna hafi ekki veriš aflaš žegar mįlinu var vķsaš frį. Hafi sérstaklega veriš fariš yfir žaš af hįlfu stefnda hvort eitthvaš ķ umsögnunum varšaši ašild stefnanda aš mįlinu sem įstęša vęri til aš gefa honum kost į aš gera athugasemdir viš en žaš hafi veriš mat stefnda umhverfisrįšherra aš svo vęri ekki. Stefndu fallast ekki į aš andmęlaréttur hafi veriš brotinn į stefnanda. Leggja stefndu įherslu į aš ekki hafi veriš tekin efnisleg afstaša til kęru stefnanda og žvķ ekki komiš til žess aš honum vęri veittur andmęlaréttur varšandi žann žįtt mįlsins. Hvaš varšar upplżsingarétt stefnanda hafi veriš litiš svo į aš hįlfu stefnda umhverfisrįšherra aš kröfur stefnanda byggšust fyrst og fremst į reglum um andmęlarétt į mešan mįliš var til mešferšar hjį rįšuneyti stefnda. Sé sį skilningur studdur skżru oršalagi ķ kęru stefnanda 28. mars 2003 og bréfi hans 20. maķ 2003, žar sem hann krefjist žess aš fį aš tjį sig um öll gögn sem rįšuneytinu berast og minnir į rétt sinn til andmęla. Eins og įšur segi hafi stefnandi ķ kröfum sķnum ekki vķsaš til upplżsingalaga nr. 21/1993. Į žeim grundvelli hefši umhverfisrįšuneytiš hugsanlega įtt aš afhenda stefnanda kęrur annarra kęrenda ķ mįlinu og umsagnir sem borist höfšu. Slķk krafa hafi ekki borist eftir aš mįlinu hafi veriš vķsaš frį og hafi žvķ stefndi umhverfisrįšherra veriš ķ góšri trś um aš kröfur kęranda hefšu byggst į reglum um andmęlarétt. Stefndu benda į aš žótt framangreind gögn hefšu veriš send stefnanda žį hefši žaš engu breytt varšandi žį nišurstöšu stefnda aš vķsa mįlinu frį. Aš žvķ er varšar žį fullyršingu stefnanda aš virtir hafi veriš aš vettugi lögbundnir frestir til aš afgreiša kęru stefnda 28. mars 2003 og aš rįšherra hefši veriš ķ lófa lagiš aš kveša upp śr um frįvķsunar kęrunnar žegar ķ staš benda stefndu į samkvęmt 3. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 skuli rįšherra kveša upp śrskurš svo fljótt sem aušiš er og eigi sķšar en fjórum vikum eftir aš honum berst mįl ķ hendur. Sé mįl višamikiš og fyrirsjįanlegt aš afgreišsla taki lengri tķma skuli tilkynna hlutašeigandi žaš og tiltaka afgreišslufrest sem aldrei skuli žó vera lengri en įtta vikur. Kęra stefnanda hafi borist 28. mars 2003, en einnig hafi borist tvęr ašrar kęrur vegna sömu įkvöršunar, ž.e. frį Nįttśruverndarsamtökum Ķslands annars vegar og fjórum einstaklingum hins vegar. Auk stefnanda séu tveir af framangreindum kęrendum bśsettir į Austurlandi. Ķ umhverfisrétti sé oft vafamįl hverja beri aš telja hafa óbeinna hagsmuna aš gęta žannig aš ašild žeirra aš stjórnsżslumįli sé višurkennd. Hafi ķ nokkrum tilvikum veriš višurkennt ašild žeirra, sem bśa ķ nįgrenni viš mengandi atvinnurekstur, sbr. śrskurši rįšuneytisins frį 16. september 2003 varšandi starfsleyfi svķnabśsins aš Brautarholti og frį 27. maķ 2002 varšandi starfsleyfi alifuglabśsins Nesbśs. Viš mat į žvķ hvort slķkir hagsmunir séu til stašar hjį kęrendum žurfi oft aš lķta til žeirrar starfsemi sem viškomandi starfsleyfi gildir um og t.d. umfangs žeirrar mengunar sem frį henni stafar. Ķ ljósi žess aš žrķr af kęrendum voru bśsettir į Austurlandi hafi rįšuneytiš įkvešiš aš vķsa ekki framangreindum kęrum frį strax ķ upphafi heldur skoša žann žįtt nįnar. Vegna žess hve frestir til aš śrskurša samkvęmt 32. gr. laga nr. 7/1998 séu stuttir hafi veriš įkvešiš aš senda kęrurnar 9. aprķl 2003 til umsagnar Umhverfisstofnunar, Heilbrigšiseftirlits Austurlands, Fjaršarbyggšar, Skipulagsstofnunar og Reyšarįls. Einnig hafi veriš til žess litiš aš hugsanlega kęmu fram upplżsingar ķ žeim umsögnum sem gagnast gętu viš įkvöršun į žvķ hvort kęrendur hefšu einstaklegra eša óbeinna hagsmuna aš gęta ķ mįlinu. Hinn 9. maķ 2003 hafi kęrendum veriš tilkynnt um aš ekki yrši unnt aš śrskurša innan fjögurra vikna frestsins, enda hafi žį umsagnir ekki veriš komnar frį öllum umsagnarašilum. Hinn 14. maķ 2003 hafi sķšasta umsögnin ķ kęrumįlinu borist. Ekkert komi fram ķ umsögnum sem upplżst geti hvort kęrendur ęttu beinna eša óbeinna hagsmuna aš gęta ķ mįlinu. Ķ umsögn Umhverfisstofnunar komi fram aš stofnunin hafi ekki litiš svo į aš stefnandi vęri ašili mįls viš śtgįfu starfsleyfis Reyšarįls ehf. Hinn 2. jśnķ 2003 hafi stefnanda og öšrum kęrendum veriš sent bréf, žar sem fram komi aš gögn mįlsins bęru ekki meš sér aš žeir nytu stöšu ašila ķ mįli vegna śtgįfu starfsleyfisins eša hefšu annarra lögmętra hagsmuna aš gęta sem kęruašild žeirra gęti byggst į. Hafi kęrendum ķ bréfinu veriš gefinn kostur į aš koma aš athugasemdum sķnum varšandi ašild žeirra aš mįlinu. Hinn 10. jśnķ 2003 hafi borist athugasemdir stefnanda meš bréfi dags. 6. jśnķ 2003, en ašrir kęrendur hafi óskaš eftir frekari fresti til aš skila sķnum athugasemdum sem bįrust 26. jśnķ 2003. Af žeim sökum hafi tafist nokkuš aš hin endanlega įkvöršun ķ mįlinu lęgi fyrir, en eins og fram hefur komiš hafi hśn veriš tilkynnt stefnanda meš bréfi dags. 14. jślķ 2003. Samkvęmt framangreindu hafi įstęšur žess aš įkvöršun rįšherra lį ekki fyrir innan hins lögbundna śrskuršarfrests veriš žęr aš umhverfisrįšuneytiš taldi rétt, mešal annars meš vķsan til rannsóknarreglu stjórnsżslulaganna, aš nokkur gagnaöflun fęri fram įšur en tekin vęri afstaša til ašildar stefnanda og annarra kęrenda. Eftir aš gagnaöflun hafi veriš lokiš, mešal annars meš žvķ aš kęrendum var gefinn kostur į andmęlum, hafi įkvöršun veriš tekin eins fljótt og unnt er. Mįlsmešferšarreglur stjórnsżslulaga hafi žannig leitt til žess aš ekki hafi veriš unnt aš virša lögbundna fresti, en įkvöršun hafi legiš fyrir eins fljótt og unnt var. IV. Nišurstaša um varnarašild mįlsins Kröfur stefnanda ķ mįli žessu beinast aš žremur stjórnvaldsįkvöršunum stefnda umhverfisrįšherra og einni įkvöršun Umhverfisstofnunar, eins og įšur greinir. Tvęr af framangreindum žremur įkvöršunum stefnda umhverfisrįšherra fela ķ sér stašfestingu rįšherra, sem stjórnvalds į kęrustigi, į tilteknum įkvöršunum Skipulagsstofnunar, en žrišja įkvöršunin frįvķsun stjórnsżslukęru stefnanda vegna įkvöršunar Umhverfisstofnunar įn žess aš efnisleg afstaša hafi veriš tekin til hinnar kęršu įkvöršunar ķ umrętt sinn. Skilja veršur stefnu į žį leiš aš alls sé sex ašilum stefnt sameiginlega til aš žola allar framangreindar dómkröfur. Žessir ašilar eru ķslenska rķkiš, fjįrmįlarįšherra, umhverfisrįšherra, Reyšarįl ehf., Alcoa į Ķslandi ehf. og Fjaršarįl sf. Enginn žessara ašila hefur krafist frįvķsunar mįlsins aš žvķ er sig varšar, hvorki ķ heild né aš žvķ er varšar einstakar dómkröfur. Žį er žvķ ekki haldiš fram af hįlfu neins stefndu aš óheimilt hafi veriš aš hafa umręddar fjórar kröfur uppi ķ sama mįlinu, sbr. 1. mgr. 27. gr. laga nr. 91/1991. Hins vegar er hvorki Skipulagsstofnun né Umhverfisstofnun stefnt til aš žola kröfur stefnanda ķ mįlinu. Samkvęmt 2. mgr. 16. gr. laga nr. 91/1991 leiša varnir byggšar į ašildarskorti til sżknu, ef fallist er į žęr. Samkvęmt žessu er žaš į forręši hvers stefnda fyrir sig hvort höfš er uppi sś vörn aš kröfu sé ranglega beint aš honum. Samkvęmt umręddri reglu laga nr. 91/1991 veršur kröfum stefnanda gegn einstökum varnarašilum mįlsins žvķ almennt ekki vķsaš frį dómi meš vķsan til žess aš žeir hafi ekki hagsmuni af śrslitum mįlsins, ef ašildarskorti hefur ekki veriš haldiš fram ķ mįlinu af žeirra hįlfu. Į žetta ķ öllu falli ótvķrętt viš um stefndu Alcoa į Ķslandi ehf., Reyšarįl ehf. og Fjaršaįl sf. sem allir standa utan hins opinbera stjórnkerfis. Hins vegar er óhjįkvęmilegt aš taka sjįlfkrafa til skošunar hvort varnarašild hafi veriš reifuš nęgilega ķ stefnu meš tilliti til dómkrafna og mįlsįstęšna stefnanda svo aš dómur verši lagšur į mįliš aš žessu leyti, sbr. einkum e. liš 1. mgr. 80. gr. laga nr. 91/1991. Aš žvķ er varšar ašild fjįrmįlarįšherra er ljóst aš stefnandi heldur žvķ ekki fram aš žessi rįšherra hafi komiš aš töku žeirra stjórnvaldsįkvaršana sem krafist er aš verši ómerktar. Ķ stefnu er ķ engu vikiš aš aškomu žessa stjórnvalds aš umręddum įkvöršunum eša ašild žess aš mįlinu skżrš. Er ašild žessa stefnda aš mįlinu žvķ svo vanreifuš aš ekki veršur hjį žvķ komist aš vķsa kröfum stefnanda aš žessu leyti sjįlfkrafa frį dómi. Aš žvķ er varšar ašild ķslenska rķkisins viršist stefnandi byggja į žvķ aš aškoma rķkisstjórnarinnar aš byggingu įlvers viš Reyšarfjörš, mešal annars meš gerš įšurgreindra NORAL yfirlżsinga, réttlęti varnarašild rķkisins aš mįlinu. Venjulegt er aš stefna ķslenska rķkinu til aš žola dóm žegar gerš er krafa um greišslu fjįr śr rķkissjóši, sbr. til hlišsjónar rįšagerš ķ athugasemdum 5. mgr. 17. gr. žess frumvarps sem varš aš lögum nr. 91/1991. Eins og įšur segir snżst mįl žetta hins vegar um kröfu stefnanda um ómerkingu tiltekinna stjórnvaldsįkvaršana og hefur stefnandi mešal annars stefnt umhverfisrįšherra, sem tók žrjįr af umręddum fjórum stjórnvaldsįkvöršunum, til aš žola dóm žessa efnis. Umhverfisrįšherra er sjįlfstętt stjórnvald og réttilega stefnt til aš žola dóm um ómerkingu eigin stjórnvaldsįkvaršana. Enda žótt umhverfisrįšherra sé einnig einn af fyrirsvarsmönnum ķslenska rķkisins žegar um er aš ręša įkvöršunarvald um žau mįlefni sem undir hann heyra en hiš sama mį raunar segja um alla handhafa opinbers valds hefur stefnandi meš engum hętti śtskżrt hvaša sjįlfstęšu réttarįhrif kunni aš vera bundin viš žaš aš ķslenska rķkiš žoli dóm um kröfur stefnanda auk umhverfisrįšherra. Er mįlatilbśnašur stefnanda svo óljós um žetta atriši aš ekki veršur hjį žvķ komist aš vķsa kröfum stefnanda aš žessu leyti sjįlfkrafa frį dómi. Aš žvķ er varšar ašild stefnda Reyšarįls ehf. (kt. 690103-2570, įšur Alcoa į Ķslandi ehf.) liggja fyrir gögn ķ mįlinu um aš 12. mars 2003 hafi nafni Alcoa į Ķslandi ehf. veriš breytt ķ Reyšarįl ehf. og nafni Reyšarįls ehf. veriš breytt ķ Alcoa į Ķslandi ehf. Kennitala stefnda Alcoa į Ķslandi ehf. er žvķ 600100-2380 og er óhętt aš ganga śt frį žvķ aš félagiš hafi einnig haft žį kennitölu žegar žaš hét Reyšarįl ehf. og sótti um starfsleyfiš sem sķšan var gefiš śt 14. mars 2003. Af umręddum gögnum veršur žannig rįšiš aš žaš var stefnda Alcoa į Ķslandi ehf. (kt. 600100-2380), sem fram til 12. mars 2003 bar nafniš Reyšarįl ehf., sem sótti um og fékk śtgefiš til sķn starfsleyfiš 14. mars 2003. Stefnda Reyšarįl ehf. (įšur Alcoa į Ķslandi ehf.) hefur hins vegar hvorki sótt um né fengiš śtgefiš til sķn umrętt starfsleyfi. Aš mati dómara köllušu žessar upplżsingar mįlsins, sem ekki hefur veriš mótmęlt af stefnanda, į śtskżringar af hans hįlfu. Žrįtt fyrir žessar upplżsingar hefur stefnandi enga frekari grein gert fyrir žvķ į hvaša grundvelli ašild stefnda Reyšarįls ehf. (įšur Alcoa į Ķslandi ehf.) aš mįlinu byggist. Veršur aš telja ašild stefnda Reyšarįls ehf. (įšur Alcoa į Ķslandi ehf.) aš mįlinu svo vanreifaša aš ekki verši hjį žvķ komist aš vķsa kröfum stefnanda gegn žessum stefnda sjįlfkrafa frį dómi. Aš žvķ er varšar stefnda Fjaršaįl sf. liggur fyrir ķ gögnum mįlsins aš sótt hefur veriš um aš įšurgreint starfsleyfi verši fęrt yfir į nafn félagsins. Meš hlišsjón af žessum atvikum gefur varnarašild žessa ašila ekki tilefni til frekari umfjöllunar. Žį žykir ašild Alcoa į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.) ekki gefa tilefni til sérstakrar umfjöllunar aš žessu leyti. Eins og mįliš liggur fyrir žykir ekki heldur įstęša til aš fjalla hér sérstaklega um ašild umhverfisrįšherra, en ķ IX. kafla dómsins er tekin afstaša til žess hvort ašild rįšherrans aš mįlinu sé nęgileg til aš dómur verši lagšur į kröfu stefnanda um ógildingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis. Samkvęmt framangreindu veršur öllum efniskröfum stefnanda gegn fjįrmįlarįšherra, ķslenska rķkinu og Reyšarįli ehf. (įšur Alcoa į Ķslandi ehf.) sjįlfkrafa vķsaš frį dómi og standa žį eftir kröfur hans gegn umhverfisrįšherra, Alcoa į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.) og Fjaršaįli sf. V. Almennar athugasemdir dómara um ašild stefnanda mįlsins Ekki veršur dómur lagšur į mįl žetta nema sżnt sé aš stefnandi hafi lögvarša hagsmuni af kröfum sķnum. Er almennt višurkennt aš til žess aš ašili teljist hafa lögvarša hagsmuni ķ žessum skilningi žurfi hann aš hafa beina og einstaklingslega hagsmuni af śrlausnaratriši mįls. Žegar um er aš ręša kröfu um ógildingu stjórnvaldsįkvöršunar ber ķslensk dómaframkvęmd žó skżrlega meš sér aš skilyršiš um beina hagmuni veršur ekki skżrt svo fortakslaust aš įkvöršun žurfi aš vera beint til ašila. Geta raunveruleg įhrif stjórnvaldsįkvöršunar į hagsmuni manns, sem beint er til annars ašila, žannig veriš grundvöllur žess aš hann teljist eiga lögvarša hagsmuni fyrir dómstólum. Um lögvarša hagsmuni vegna kröfu um ógildingu įkvaršana stjórnvalda veršur hins vegar eftir sem įšur aš gera žį kröfu aš hagsmunir viškomandi séu einstaklingslegir. Veršur śrlausnaratriši žannig hafa verulega žżšingu fyrir mįlsašila umfram žaš sem almennt gerist. Geta žvķ atriši eins og rķkisfang, heimilisfesti eša dvalarstašur ekki nęgt til aš ašili teljist hafa lögvarša hagsmuni fyrir dómstólum žegar stjórnvaldsįkvöršun hefur óveruleg įhrif į allan žorra manna į įkvešnu svęši eša landinu öllu. Myndi önnur nišurstaša fela ķ sér reglu um aš hver eigi sök sem vill, žegar um er aš ręša įkvaršanir stjórnvalda, sem fęr ekki samręmst almennt višurkenndum meginreglum ķslensks réttarfars. Žegar um er aš ręša stjórnvaldsįkvöršun nżtur sį, sem af einhverjum įstęšum hefur įtt ašild aš mįli fyrir stjórnvaldi, ótvķręšs réttar til aš bera undir dómstóla hvort stjórnvöld hafi lįtiš hann njóta laga viš mešferš og śrlausn mįlsins. Meš žessum hętti leišir rżmkuš ašild aš mįlum innan stjórnsżslunnar, į grundvelli sérstakra lagaheimilda, til žess aš fleiri ašilar en ella geta boriš stjórnvaldsįkvöršun undir dómstóla, sbr. t.d. dóm Hęstaréttar 12. jśnķ 2002 ķ mįli nr. 231/2002. Dómari telur hins vegar įstęšu til aš įrétta aš reglum um ašild aš dómsmįlum hefur ekki veriš breytt ķ tilefni af réttaržróun į sviši innlends og alžjóšlegs umhverfisréttar, sem m.a. stendur til žess aš rżmkaš sé um ašild almennings aš įkvaršanatöku į sviši umhverfismįla. Veršur og aš telja aš lögskżringu ķ žį įtt aš slaka beri į kröfum til lögvarinna hagsmuna fyrir dómstólum meš vķsan til réttaržróunar į sviši umhverfismįla hafi veriš hafnaš af Hęstarétti meš framangreindum dómi 12. jśnķ 2002. Hefur sś nišurstaša fordęmisgildi ķ mįli žessu. Eins og įšur greinir getur ašild aš stjórnsżslumįli grundvallast į sérstökum įkvęšum laga, sem fela ķ sér rżmkun į ašild aš tilteknum mįlaflokki innan stjórnsżslunnar eša veita almenningi takmörkuš réttindi viš mešferš mįls, til dęmis rétt til aš gera athugasemdir viš auglżstar tillögur eša įętlanir, eins og mešal annars greinir ķ 4. mgr. 10. gr. laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum og 4. mgr. 6. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhętti og mengunarvarnir. Sį sem ašild hefur įtt aš mįli į grundvelli sérstakra lagaheimilda sem žessara nżtur ótvķręšs réttar til aš bera undir dómstóla hvort stjórnvöld hafi lįtiš hann njóta laga viš mešferš og śrlausn mįlsins, til dęmis hvort honum hefur veriš gefinn kostur į aš gera athugasemdir meš fullnęgjandi hętti meš tilliti til kynningar og upplżsingagjafar vegna fyrirhugašrar įkvöršunar. Er jafnframt ljóst aš brot į réttindum slķks ašila viš mešferš mįls geta veriš žess ešlis aš ógilding stjórnvaldsįkvöršunar komi til greina. Meš žessu er hins vegar ekki tekin afstaša til hvort einstaklingur eša lögašili, sem gert hefur athugasemdir undir mešferš stjórnsżslumįls į grundvelli sérstakrar lagaheimildar, geti boriš fyrir sig hvers konar annmarka į viškomandi stjórnvaldsįkvöršun, til dęmis annmarka sem lśta aš endanlegu efni įkvöršunar. Athugast ķ žvķ sambandi aš einstaklingur eša lögašili, sem gerir athugasemdir viš fyrirhugaša stjórnvaldsįkvöršun į grundvelli sérstakrar lagaheimildar, telst almennt ekki vištakandi eša beinn žolandi įkvöršunar samkvęmt almennum reglum. Samkvęmt framangreindu kęmi til greina aš telja ašila, sem gert hefur athugasemdir viš stjórnvaldsįkvöršun meš žeim hętti sem įšur greinir, ašeins geta byggt kröfu um ógildingu įkvöršunar į žvķ aš brotiš hafi veriš į žeim takmörkušu réttindum sem hann naut undir mešferš mįlsins. Slķkur ašili gęti žannig ekki byggt kröfu um ógildingu į žvķ aš stjórnvaldsįkvöršun vęri haldin efnislegum annmörkum, til dęmis aš hśn vęri ólögmęt eša byggš į ómįlefnalegum sjónarmišum. Dómari telur hins vegar aš tślka verši forsendur dóms Hęstaréttar 22. janśar 2004 ķ mįli nr. 280/2003 į žį leiš aš žar sé mögulegri lögskżringu ķ žessa veru hafnaš, aš minnsta kosti aš žvķ er varšar réttarstöšu žeirra sem gera athugasemdir viš auglżsta skżrslu um mat į umhverfisįhrifum. Aš žvķ er varšar mat į umhverfisįhrifum veršur žannig aš telja aš fyrir dómstólum geti ašilar, sem gert hafa athugasemdir viš matsskżrslu, boriš fyrir sig hvers konar annmarka į śrskurši Skipulagsstofnunar um žetta efni meš sambęrilegum hętti og žeir sem höfšu fulla ašildarstöšu viš mešferš stjórnsżslumįlsins, mešal annars annmörkum sem lśta aš ólögmęti įkvöršunar og ómįlefnalegum sjónarmišum aš baki henni. VI. Nišurstaša um śrskurš umhverfisrįšherra 14. mars 2002 Eins og įšur greinir gerši stefnandi athugasemdir meš bréfi 25. jśnķ 2001 viš skżrslu Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) um mat į umhverfisįhrifum vegna fyrirhugašrar byggingar 420.000 tonna įlvers og 233.000 tonna rafskautaverksmišju žegar skżrslan var til mešferšar hjį Skipulagsstofnun. Liggur žannig fyrir aš stefnandi var meš žessum hętti ašili aš žvķ stjórnsżslumįli sem lyktaši meš śrskurši Skipulagsstofnunar 31. įgśst 2001, žar sem fallist var į umrędda framkvęmd meš įkvešnum skilyršum. Ķ mįli žessu krefst stefnandi žó ekki ómerkingar į śrskurši Skipulagsstofnunar heldur ómerkingar į śrskurši umhverfisrįšherra 14. mars 2002 sem kvešinn var upp ķ tilefni af kęru Nįttśruverndarsamtaka Austurlands og Nįttśrverndarsamtaka Ķslands į įšurnefndum śrskurši Skipulagsstofnunar. Įgreiningslaust er aš stefnandi var ekki mešal žeirra sem kęršu śrskuršinn til rįšherra. Aš mati dómara getur žaš ekki haft žżšingu fyrir ašild stefnanda aš umręddu stjórnsżslumįli aš athugasemdir hans fylgdu meš stjórnsżslukęru Nįttśrverndarsamtaka Austurlands til rįšherra. Samkvęmt žessu veršur aš ganga śt frį aš stefnandi hafi ekki veriš ašili aš žvķ stjórnsżslumįli sem lyktaši meš śrskurši umhverfisrįšherra 14. mars 2002. Veršur ašild hans ķ žessum žętti mįls žessa žvķ ekki reist į beinni ašild hans aš framangreindu kęrumįli. Viš upphaf ašalmešferšar mįlsins lagši stefnandi fram framsal Nįttśruverndarsamtaka Austurlands dagsett 15. nóvember 2004, žar sem samtökin framselja honum öll réttindi og skyldur vegna framangreindrar kęru samtakanna til umhverfisrįšherra. Er ķ framsalinu sérstaklega meštalinn réttur samtakanna til höfšunar mįls gegn stefndu mįls žessa. Jafnvel žótt fallist vęri į žaš meš stefnanda aš réttindi žau, sem hér um ręšir, séu framseljanleg, liggur fyrir aš umrętt framsal fór ekki fram fyrr en eftir höfšun mįlsins. Gegn mótmęlum stefndu getur stefnandi ekki grundvallaš ašild sķna nś į žeirri mįlsįstęšu aš nefnd samtök hafi framselt honum réttindi sķn vegna umrędds stjórnsżslumįls, en framangreindu framsali hefur veriš mótmęlt sem žżšingarlausu af stefndu. Kemur žvķ til skošunar hvort stefnandi eigi lögvarinna hagsmuna aš gęta af śrskurši umhverfisrįšherra 14. mars 2002 samkvęmt almennum reglum. Um lögvarša hagsmuni sķna almennt hefur stefnandi vķsaš til žess aš sem ķbśi Fjaršarbyggšar hafi hann persónulegra hagsmuna aš gęta af umręddum śrskurši og žeirri framkvęmd sem hann fjalli um. Žannig sé land žaš žar sem umrętt įlver eigi aš rķsa hluti landsvęšis, sem sé śtivistarsvęši stefnanda, auk žess sem hann hafi fjallaš um svęšiš ķ ręšu og riti og sinnt žar leišsögn feršamanna. Dómari telur stefnanda ekki hafa sżnt fram į meš framlagningu gagna eša öšrum hętti aš umręddur śrskuršur hafi haft beina eša verulega žżšingu fyrir atvinnuhagsmuni hans. Telur dómari aš tengsl stefnanda viš umręddan śrskurš umhverfisrįšherra 14. mars 2002 leiši eingöngu af heimilisfesti og bśsetu hans ķ žvķ sveitarfélagi žar sem hinar matsskyldu framkvęmdir eru rįšgeršar. Hefur stefnandi ekki sżnt fram į aš hann eigi rķkari hagsmuna aš gęta vegna śrskuršar umhverfisrįšherra 14. mars 2002 en almennt gerist um ķbśa žess landssvęšis sem hér um ręšir. Samkvęmt öllu framangreindu hefur stefnandi ekki sżnt fram į aš hann eigi lögvarša hagsmuni af žvķ aš fį skoriš śr um kröfu um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra 14. mars 2002. Veršur žessari kröfu stefnanda žvķ sjįlfkrafa vķsaš frį dómi. VII. Athugasemdir dómara viš mįlsįstęšur stefnanda vegna kröfu um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003 Eins og įšur greinir um mįlsįstęšur og lagarök stefnanda byggir hann kröfu sķna um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra 15. aprķl 2002, žar sem stašfest var įkvöršun Skipulagsstofnunar 20. desember 2002, um aš nżtt įlver meš allt aš 322.000 tonna framleišslugetu žyrfti ekki aš sęta umhverfismati, į žvķ aš sś breyting į įšur metnum framkvęmdum hafi įtt aš sęta umhverfismati. Stefnandi hefur einkum vķsaš til žess aš umrędd breyting hafi veriš žess ešlis aš skylt hafi veriš aš lķta svo į aš um nżja sjįlfstęša framkvęmd vęri aš ręša sem hafi fortakslaust įtt aš sęta umhverfismati, sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000. Telur stefnandi aš śrskuršur umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003 hafi af žessum įstęšum veriš andstęšur lögum nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Stefnandi kęrši umrędda įkvöršun Skipulagsstofnunar til umhverfisrįšherra 20. janśar 2003. Ķ samręmi viš žau sjónarmiš sem įšur greinir ķ V. kafla dómsins hefur stefnandi lögvarša hagsmuni af žvķ aš fį skoriš śr um hvort fariš hefur veriš aš lögum viš mešferš og śrlausn stjórnsżslukęru hans. Meš vķsan til žessara sjónarmiša veršur fallist į aš stefnandi geti krafist ómerkingar umrędds śrskuršar į žeim grundvelli sem įšur greinir. Viš munnlegan flutning mįlsins var žvķ hreyft af stefnanda aš mįlsmešferš Skipulagsstofnunar, sem leiddi til įkvöršunar stofnunarinnar, hefši veriš įbótavant ķ żmsum atrišum. Žannig var bent į aš ķ tilkynningu Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) 22. nóvember 2002 um fyrirhugašar breytingar į įšur metnum framkvęmdum séu tilgreindir sex tęknilegir valkostir viš hreinsun śtblįsturs, mešal annars į śtblęstri brennisteinsdķoxķšs og loftkennds flśorķšs (HF), įn žess aš nokkur afstaša sé tekin til žess hvern af umręddum kostum framkvęmdarašilinn hyggist nota. Hafi veriš bošaš ķ umsókninni aš mögulegur hreinsibśnašur yrši kannašur meš tilliti til tęknilegra eiginleika og hagkvęmni žegar nišurstöšur loftdreifingarmęlinga lęgju fyrir ķ desember 2002. Hafi Skipulagsstofnun žannig tekiš tilkynningu Reyšarįls ehf. til efnislegrar umfjöllunar žótt alls ekki hafi legiš fyrir hvernig framkvęmdarašilinn hygšist standa aš mengunarvörnum. Hafi ķ žessu sambandi veriš lįtiš sitja viš almenna yfirlżsingu framkvęmdarašilans um aš uppfylla aš minnsta kosti žęr kröfur, sem žegar höfšu veriš settar, meš skilgreiningu žynningarsvęšis umhverfis žaš įlver, sem įšur hafši veriš fyrirhugaš, įn žess aš nįkvęmlega hafi veriš gerš grein fyrir žvķ hvernig og meš hvaša ašferšum žetta įtti aš gera eša mismunandi ašferšir, sem til greina komu, bornar saman. Ķ stefnu mįlsins kemur ekki fram aš byggt sé į žvķ aš framangreindir annmarkar į mįlsmešferš Skipulagsstofnunar hafi įtt aš leiša til žess aš umhverfisrįšherra ómerkti įkvöršun stofnunarinnar og legši fyrir hana aš taka mįliš til mešferšar į nżjan leik. Ķ stjórnsżslukęru stefnanda į umręddri įkvöršun Skipulagsstofnunar til umhverfisrįšherra 20. janśar 2003, sem er mešal framlagšra gagna mįlsins, er vakin athygli į žvķ aš umsókn stefnda Reyšarįls ehf. sé óljós aš žvķ er varšar mengunarvarnir. Engu aš sķšur er žess ekki krafist ķ stjórnsżslukęrunni aš rįšherra ómerki mešferš Skipulagsstofnunar og leggi fyrir stofnunina aš vķsa henni frį eša taka hana aš nżju til mešferšar, heldur er žess eingöngu krafist aš umhverfisrįšherra įkveši aš hiš nżja įlver sęti sjįlfstęšu mati į umhverfisįhrifum. Samkvęmt framangreindu veršur ekki tališ aš mįlsįstęša um annmarka į mįlsmešferš Skipulagsstofnunar komi fram ķ stefnu eša öšrum gögnum mįlsins. Gegn mótmęlum stefndu kemst žessi mįlsįstęša žvķ ekki aš ķ mįlinu. Kemur žar af leišandi ekki til skošunar hvaša žżšingu skortur į ašild Skipulagsstofnunar aš mįlinu hafi aš žessu leyti. Af mįlatilbśnaši stefnanda veršur ekki rįšiš aš hann byggi į žvķ aš stefndi umhverfisrįšherra hafi brotiš reglur viš žį mįlsmešferš sem leiddi til śrskuršar hans 15. aprķl 2003. Samkvęmt framangreindu eru hvorki mįlsmešferš Skipulagsstofnunar né stefnda umhverfisrįšherra til umfjöllunar ķ žessum žętti mįlsins. VIII. Nišurstaša um kröfu stefnanda um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003 Samkvęmt lögum nr. 106/2000 eru framkvęmdir, sem sęta skulu mati į umhverfisįhrifum, annaš hvort fortakslaust matsskyldar, sbr. 1. mgr. 5. gr. laganna, eša ašeins matsskyldar samkvęmt nįnari įkvöršun Skipulagsstofnunar, sbr. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 106/2000, en auk žess getur rįšherra aš įkvešnum skilyršum uppfylltum męlt fyrir ķ reglugerš aš enn ašrar framkvęmdir skulir hįšar mati, sbr. 7. gr. laganna. Įkvęši 1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000 er reist į žeim rökum aš tilteknar framkvęmdir séu žess ešlis aš žęr hafi óhjįkvęmilega umtalsverš umhverfisįhrif ķ skilningi laganna og sé žvķ ekki rśm fyrir mat stjórnvalds aš žessu leyti, sbr. einnig ašfaraorš tilskipunar nr. 85/337/EBE um mat į įhrifum sem tilteknar framkvęmdir į vegum hins opinbera eša einkaašila kunna aš hafa į umhverfiš. Įgreiningslaust er aš bygging įlvers falli undir 1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000, sbr. 5. töluliš 1. višauka laganna. Er óhętt aš ganga śt frį žvķ aš meginįstęša žess aš mįlmbręšslur, žar į mešal įlver, žurfi fortakslaust aš sęta umhverfismati samkvęmt lögunum, sé fyrst og fremst losun żmissa skašlegra efna ķ umhverfiš, sbr. mešal annars brennisteinsdķoxķš og loftkennt flśorķš (HF) žegar um er aš ręša įlver. Samkvęmt žessu er bśnašur įlvers til aš lįgmarka og hreinsa śtblįstur mengandi efna mešal žeirra atriša sem śrslitažżšingu hefur fyrir įhrif įlvers į umhverfiš. Žaš leišir žvķ af hlutarins ešli aš ķ skżrslu um mat į umhverfisįhrifum įlvers veršur ekki undir neinum kringumstęšum litiš fram hjį bśnaši įlversins til aš lįgmarka og hreinsa śtblįstur mengandi efna, sbr. einnig nįnari reglur um gerš matsskżrslu ķ e. liš 18. gr. reglugeršar nr. 671/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Andstętt įkvęši 1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000 byggist įkvęši 1. mgr. 6. gr. laganna į žvķ aš žęr framkvęmdir, sem žar er vķsaš til, kunni ašeins aš hafa umtalsverš umhverfisįhrif įhrif og sé žvķ naušsynlegt aš meta hverja og eina framkvęmd meš tilliti til žess hvort įstęša sé til umhverfismats. Viš skżringu 1. mgr. 6. gr. laganna ber aš hafa ķ huga žann megintilgang laga nr. 106/2000 aš meš umhverfismati sé leitt ķ ljós, eftir žvķ sem kostur er, hver raunveruleg įhrif framkvęmdar muni verša į umhverfiš, įšur en leyfi er veitt fyrir framkvęmdum, sbr. athugasemdir viš 1. gr. žess frumvarps sem varš aš lögum nr. 106/2000 svo og einnig ašfaraorš įšurgreindrar tilskipunar nr. 85/337/EBE. Dómari leggur įherslu į aš ekki žarf aš liggja fyrir aš framkvęmd muni hafa umtalsverš umhverfisįhrif svo aš skylt sé aš framkvęmd sęti mati į umhverfisįhrifum samkvęmt įkvęši 1. mgr. 6. gr. laganna. Samkvęmt ótvķręšu oršalagi įkvęšisins er nęgilegt aš framkvęmd geti haft slķk įhrif. Er žvķ ljóst aš umhverfismat skal fara fram, ef vafi leikur į žvķ hvort framkvęmd muni hafa umtalsverš umhverfisįhrif. Er žessi lögskżring einnig ķ samręmi viš žį varśšarreglu umhverfisréttar sem liggur til grundvallar lögum nr. 106/2000 og žeim tilskipunum Evrópska efnahagssvęšisins sem lögunum er ętlaš aš leiša ķ ķslenskan rétt. Ķ 1. mgr. 6. gr. laganna er vķsaš til framkvęmda sem taldar eru upp ķ 2. višauka laganna og eru žessar framkvęmdir ašeins hįšar mati į umhverfisįhrifum žegar žęr geta haft ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif vegna umfangs, ešlis eša stašsetningar, eins og įšur greinir. Mešal žeirra framkvęmda sem taldar eru upp ķ 2. višauka laganna eru allar breytingar og višbętur viš framkvęmdir samkvęmt 1. og 2. višauka sem žegar hafa veriš leyfšar, framkvęmdar eša eru ķ framkvęmd og kunna aš hafa umtalsverš umhverfisįhrif. Ķ 3. višauka laganna eru sett fram nįnari višmiš um hvernig skuli stašiš aš mati į framkvęmdum samkvęmt 2. višauka og žar meš įkvöršun um hvort žęr skuli sęta umhverfismati. Samkvęmt 2. mgr. 6. gr. laganna er sś skylda lögš į framkvęmdarašila aš tilkynna Skipulagsstofnun um fyrirhugašar framkvęmdir sem tilgreindar eru ķ 2. višauka og įkvešur stofnunin hvort framkvęmdin skuli hįš mati samkvęmt lögunum samkvęmt mįlsmešferš sem nįnar er męlt fyrir um ķ mįlsgreininni. Ķ mįlinu er óumdeilt aš fyrirhuguš bygging upphaflegs įlvers og rafskautaverksmišju stefnda Reyšarįls hf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.), sem Skipulagsstofnun féllst į 31. įgśst 2001, féll undir 5. töluliš 1. višauka laga nr. 106/2000 og var žvķ fortakslaust hįš mati į umhverfisįhrifum, sbr. 1. mgr. 5. gr. laganna. Er gildi žeirrar įkvöršunar Skipulagsstofnunar, sem stašfest var meš śrskurši umhverfisrįšherra 14. mars 2002, ekki frekar til umfjöllunar ķ mįlinu, eins įšur greinir ķ VI. kafla dómsins. Reyšarįl ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) tilkynnti Skipulagsstofnun um breytingu į umręddri framkvęmd meš bréfi 22. nóvember 2002, en samstęšan Alcoa var žį oršin eigandi félagsins aš žvķ er fram kemur ķ bréfinu. Aš mati dómara getur breyting į eignarhaldi Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) ekki haft žżšingu um žaš atriši hvort skylt var aš lįta umrędda framkvęmd sęta umhverfismati. Žį gat žaš ekki haft žżšingu aš žessu leyti aš starfsleyfi hafši ekki veriš gefiš śt vegna upphaflegu framkvęmdarinnar. Af umręddu bréfi Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) og mešfylgjandi samanburšarskżrslu félagsins, svo og gögnum mįlsins ķ heild, veršur rįšiš aš hinn nżi eigandi félagsins hafi gengiš inn ķ svokallaš Noral-verkefni žegar Norsk Hydro taldi sig ekki geta stašiš viš geršar tķmaįętlanir verkefnisins. Liggur fyrir aš rįšgert var aš hin nżja verksmišja framleiddi įl, lķkt og sś verksmišja sem įšur hafši sętt umhverfismati, hśn yrši į sama byggingarreit, styddist viš sömu innviši - svo sem vegakerfi, hafnarmannvirki og raforkukerfi - og žjónaši sama efnahagslega og samfélagslega hlutverki. Žęr meginbreytingar, sem koma fram ķ įšurnefndu bréfi Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) eru ķ fyrsta lagi žęr aš ķ staš įlvers meš įrlega framleišslugetu allt aš 420.000 tonnum og rafskautaverksmišju er fyrirhugaš aš reisa eingöngu įlver ķ einum įfanga meš įrlega framleišslugetu allt aš 322.000 tonnum, en rafskaut verši flutt til landsins. Sś stašreynd aš hętt var viš aš reisa rafskautaverksmišju gat aš mati dómara valdiš erfišleikum viš samanburš eldri framkvęmdar og hins nżja fyrirhugaša įlvers og žannig leitt til sérstakra krafna Skipulagsstofnunar til gagna- og upplżsingaöflunar framkvęmdarašilans svo og nįnari śtskżringa hans. Hins vegar telur dómari aš žetta atriši hafi ekki fališ ķ sér aš skylt hafi veriš aš lķta į hiš nżja įlver sem sjįlfstęša framkvęmd, óskylda žeirri fyrri, og žvķ fortakslaust matskylda samkvęmt 1. mgr. 5. gr. laganna. Žį telur dómari ekki aš žessi breyting hafi, śt af fyrir sig, veriš til žess fallin aš hafa umtalsverš umhverfisįhrif, sbr. 1. mgr. 6. gr. laganna. Sama nišurstaša į viš um žį breytingu aš minnka įrlega framleišslugetu įls śr 420.000 tonnum ķ 322.000 tonn. Ķ öšru lagi er sś meginbreyting bošuš ķ tilkynningu Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) 22. nóvember 2002 og mešfylgjandi samanburšarskżrslu aš framleišslutękni verši önnur en įšur hafši veriš fyrirhuguš, enda žótt eftir sem įšur eigi aš nota rafgreiningu sśrįls viš framleišsluna. Einnig er gert rįš fyrir aš viš hreinsun śtblįsturs verši hugsanlega beitt annarri tękni en įšur hafši veriš rįšgert. Žaš er įlit dómara aš ķ žeim gögnum sem Reyšarįl ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) lagši fram 22. nóvember 2002, til stušnings umsókn sinni um aš breytingar į umręddri framkvęmd žyrftu ekki aš sęta umhverfismati, komi ķ raun engin efnisleg afstaša framkvęmdarašila fram til žess atrišis hvaša ašferš eigi aš beita viš hreinsun śtblįsturs. Hins vegar eru żmsir kostir nefndir til sögunnar įn žess aš žeir séu bornir saman meš tilliti til mögulegra umhverfisįhrifa. Bera gögn mįlsins raunar meš sér aš į žessum tķma hafi framkvęmdarašilinn tališ slķkan samanburš ómögulegan vegna skorts į vešurfarslegum upplżsingum. Framkvęmdarašilinn setti svo fram ķtarlegri tillögur um hreinsun śtblįsturs tępum mįnuši sķšar eša 17. desember 2002. Af žessum tillögum, sem settar voru fram ašeins žremur dögum įšur en Skipulagsstofnun tók įkvöršun sķna um matsskyldu, er ljóst aš žęr ašferšir, sem žį hafši veriš įkvešiš aš beita viš hreinsun śtblįstur, voru ķ meginatrišum ólķkar žvķ sem įšur hafši veriš gert rįš fyrir, mešal annars meš žeim afleišingum aš śtblįstur ķ andrśmsloft į flśorķši jókst verulega og śtblįstur į brennisteinsdķoxķši margfaldašist. Jafnvel žótt mišaš sé viš heildarlosun mengandi efna (en ekki losun į hvert framleitt tonn) veršur žannig rįšiš af gögnum mįlsins aš losun hins breytta įlvers į brennisteinsdķoxķši ķ andrśmsloftiš hafi aš lokum veriš įętluš 3864 įrstonn ķ staš 828 įrstonna įšur (ašeins 190 tonna ef ekki er tekiš tillit til śtblįsturs brennisteinsdķoxķšs frį įšur rįšgeršri rafskautaverksmišju) og losun flśorķšs įętluš 78,8 įrstonn ķ staš 54,6 įrstonna įšur. Dómari telur rétt aš rifja upp aš meginįstęša žess aš mįlmbręšslur, lķkt og įlver, žurfa fortakslaust aš sęta umhverfismati samkvęmt 1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000 er sś losun skašlegra efna ķ umhverfiš sem žeim fylgir. Af tilkynningu Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) 22. nóvember 2002 og upplżsingum sem félagiš lagši sķšar fram veršur ekki annaš rįšiš en aš öšrum og ólķkum ašferšum eigi aš beita viš hreinsun śtblįstur įlversins samanboriš viš žaš įlver sem įšur hafši sętt mati į umhverfisįhrifum. Var hér um aš ręša žįtt ķ starfsemi įlversins sem hafši śrslitažżšingu um įhrif žess į umhverfiš, eins og įšur segir. Meš hlišsjón af žvķ aš įlver eru fortakslaust matsskyld samkvęmt 1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000, einkum vegna śtblįsturs skašlegra efna sem žeim fylgir, hlaut veruleg breyting į ašferšum og bśnaši įlversins til hreinsunar śtblįsturs aš geta haft umtalsverš įhrif į umhverfiš ķ skilningi 1. mgr. 6. gr. laga nr. 106/2000. Veršur žetta einnig rįšiš af žvķ aš sś nišurstaša Skipulagsstofnunar, aš lįta umrędda breytingu į hinu fyrirhugaša įlveri ekki sęta umhverfismati, fól ķ sér aš fyrirhugašar ašferšir įlversins viš hreinsun śtblįsturs voru ekki lįtnar sęta umhverfismati, en slķk nišurstaša er ķ berlegu ósamręmi viš tilgang laga nr. 106/2000 og įšurnefnd grunnrök 1. mgr. 5. gr. laganna sem hafa žżšingu viš skżringu 1. mgr. 6. gr., eins og nś hefur veriš gerš grein fyrir. Samkvęmt framangreindu er žaš įlit dómara aš ekki hafi veriš fullnęgt skilyršum 1. mgr. 6. gr. laga nr. 106/2000 til žess aš įkveša aš sś breyting į framkvęmd Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.), sem tilkynnt var 22. nóvember 2002, žyrfti ekki aš sęta sérstöku mati į umhverfisįhrifum. Er śrskuršur umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003, sem felur ķ sér stašfestingu į įkvöršun Skipulagsstofnunar 20. desember 2002 um žetta atriši, žvķ andstęšur lögum. Veršur og aš telja umręddan efnisannmarka į stjórnvaldsįkvöršun rįšherra verulegan. Ekki hafa veriš lögš fram gögn um aš sérstakir hagsmunir, svo sem framvinda umręddrar framkvęmdar, sé žvķ til fyrirstöšu aš fallist sé į kröfu stefnanda um ómerkingu śrskuršar rįšherra. Af žessum įstęšum veršur žvķ fallist į kröfu stefnanda um ómerkingu śrskuršarins. IX. Nišurstaša um įkvöršun Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 Eins og įšur greinir gaf Umhverfisstofnun śt starfsleyfi til Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) 14. mars 2003. Stefnandi kęrši įkvöršun Umhverfisstofnunar til umhverfisrįšherra 28. mars 2003. Vķsaši umhverfisrįšherra kęru stefnanda frį meš įkvöršun 14. jślķ 2003. Stefnandi byggir kröfu sķna um ómerkingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar bęši į žvķ aš um hafi veriš aš ręša efnislega annmarka, svo sem aš starfsleyfiš brjóti gegn gildandi reglum um mengunarvarnir, og aš brotiš hafi veriš gegn mįlsmešferšarreglum ķ veigamiklum atrišum. Hafi Umhverfisstofnun žannig brugšist rannsóknarskyldu sinni og auk žess veriš óheimilt aš auglżsa tillögu aš starfsleyfi įšur en nišurstaša Skipulagsstofnunar lį fyrir um skyldu til aš lįta umhverfismat fara fram. Ekki heldur hafi veriš uppfyllt skilyrši til aš auglżsa tillöguna fyrr en Reyšarįl ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) hafši lagt fram gögn um vešurrannsóknir, en į grundvelli žessara gagna setti félagiš fram endanlegar hugmyndir sķnar og śtreikninga um hreinsun śtblįsturs, eins og įšur er rakiš. Žį vķsar stefnandi einnig til žess, eins og įšur segir, aš Reyšarįl ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) hafi breytt forsendum umsóknar sinnar eftir aš tillaga um starfsleyfi var auglżst, og raunar eftir aš frestur til aš gera athugasemdir viš tillöguna hafši runniš śt, meš žvķ aš óska eftir žvķ aš mörk mengunar loftkennds flśorķšs yršu hękkuš helming, žaš er śr 0,2 μg/m3 ķ 0,3 μg/m3. Hafi Umhverfisstofnun veriš skylt aš auglżsa aš nżju tillögu aš starfsleyfi, eins og hśn lį endanlega fyrir eftir breytingar, og gefa stefnanda og öšrum kost į žvķ aš gera athugasemdir lögum samkvęmt. Einnig byggir stefnandi į žvķ aš Umhverfisstofnun hafi virt aš vettugi mįlsmešferšarfresti og rétt stefnanda til upplżsinga. Ķ mįlinu liggur ekki fyrir aš stefndi umhverfisrįšherra hafi stašfest umrędda įkvöršun Umhverfisstofnunar meš einum eša öšrum hętti. Žvert į móti er komiš fram aš stefndi umhverfisrįšherra vķsaši kęru stefnanda 28. mars 2002 frį įn efnislegar umfjöllunar og tók žannig enga afstöšu til efnislegrar įkvöršunar eša mįlsmešferšar Umhverfisstofnunar. Eins og įšur greinir hefur stefnandi einnig uppi kröfu um ómerkingu žessarar įkvöršunar stefnda umhverfisrįšherra og er nįnar fjallaš um kröfuna ķ X. kafla dómsins. Jafnvel žótt fallist vęri į žessa kröfu stefnanda gęti žaš žó ekki leitt til žess aš stefndi umhverfisrįšherra teldist hafa stašfest įkvöršun Umhverfisstofnunar meš žeim afleišingum aš nęgilegt hafi veriš aš stefna umhverfisrįšherra einum til aš žola dóm um ómerkingu įkvöršunar stofnunarinnar 14. mars 2003. Samkvęmt framangreindu beinist krafa stefnanda ķ žessum žętti mįlsins aš įkvöršun Umhverfisstofnunar sem ekki hefur veriš stašfesti af stefnda umhverfisrįšherra. Umhverfisstofnun hefur žrįtt fyrir žetta ekki veriš stefnt til aš žola dóm ķ mįlinu. Af žessum sökum er óhjįkvęmilegt aš vķsa framangreindri kröfu stefnanda sjįlfkrafa frį dómi. X. Nišurstaša um įkvöršun umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003 Eins og įšur greinir kęrši stefnandi įkvöršun Umhverfisstofnunar um śtgįfu starfsleyfis 14. mars 2003 til umhverfisrįšherra meš bréfi dagsettu og mótteknu 28. sama mįnašar. Meš bréfi rįšuneytisins 9. maķ 2003 var stefnanda tilkynnt aš śrskuršur rįšuneytisins um stjórnsżslukęru hans gęti ekki legiš fyrir innan fjögurra vikna, en įętlaš vęri aš afgreiša mįliš fyrir 23. maķ 2003. Meš bréfi 2. jśnķ 2003, eša rśmum nķu vikum eftir móttöku kęru stefnanda, var frįvķsun kęrunnar bošuš vegna skorts stefnanda į heimild til kęrunnar og stefnanda gefinn kostur į andmęlum. Meš bréfi rįšuneytisins 14. jślķ 2003 var stefnanda tilkynnt um įkvöršun rįšherra um aš vķsa kęru hans frį. Voru žį lišnar rśmar 15 vikur frį žvķ rįšuneytiš móttók stjórnsżslukęru stefnanda. Samkvęmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhętti og mengunarvarnir, eins og žeim var breytt meš lögum nr. 164/2002, skal Umhverfisstofnun gefa śt starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem haft getur ķ för meš sér mengun og talinn er upp ķ fylgiskjali meš lögunum, en undir višaukann fellur mešal annars rekstur įlvera. Samkvęmt 3. mgr. greinarinnar skal Umhverfisstofnun vinna tillögur aš starfsleyfi og auglżsa opinberlega hvers efnis žęr eru og hvar megi nįlgast žęr. Heimilt er aš gera skriflegar athugasemdir viš tillögur Umhverfisstofnunar innan įtta vikna frį auglżsingu. Samkvęmt 4. mgr. greinarinnar skal Umhverfisstofnun, innan fjögurra vikna frį žvķ aš frestur til aš gera athugasemdir viš tillögur aš starfsleyfi rann śt, taka įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis. Skal umsękjanda um starfsleyfi og žeim, sem athugasemdir hafa gert, tilkynnt um afgreišsluna. Ķ 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 segir aš kęra megi įkvaršanir Umhverfisstofnunar um śtgįfu starfsleyfa samkvęmt 6. gr. til fullnašarśrskuršar rįšherra innan tveggja vikna frį žvķ stofnunin tekur žęr. Samkvęmt 3. mgr. greinarinnar skal rįšherra kveša upp śrskurš svo fljótt sem aušiš er og eigi sķšar en fjórum vikum eftir aš honum berst mįl ķ hendur. Sé mįl višamikiš og fyrirsjįanlegt aš afgreišsla taki lengri tķma skal tilkynna hlutašeigandi žaš og tiltaka afgreišslufrest sem aldrei skal žó vera lengri en įtta vikur. Af oršalagi framangreindra įkvęša veršur engin įlyktun dregin um kęruheimild žeirra sem gert hafa athugasemdir viš auglżsta tillögu aš starfsleyfi samkvęmt 6. gr. laga nr. 7/1998. Kemur žvķ fyrst til skošunar hvort leišbeiningar um lögskżringu meš hlišsjón af žessu įlitaefni sé aš finna ķ tiltękum lögskżringagögnum. Ķ žvķ frumvarpi sem varš aš lögum nr. 7/1998 var upphaflega gert rįš fyrir aš heimilt vęri aš vķsa įgreiningi um įkvöršun yfirvalda, annarra en umhverfisrįšherra, til sérstakrar śrskuršarnefndar, sbr. 31. gr. frumvarpsins. Ķ athugasemdum viš frumvarpiš var ekki sérstaklega vikiš aš žvķ hverjir gętu skotiš mįlum til śrskuršarnefndarinnar, en vķsaš til žess aš greinin vęri aš mestu samhljóša 26. gr. žįgildandi laga nr. 81/1988 um hollustuhętti og heilbrigšishętti. Ķ tķš žeirra laga hafši tķškast sś framkvęmd į grundvelli žįgildandi stjórnvaldsfyrirmęla, sbr. einkum 2. mgr. 72. gr. og 65. gr. mengunarvarnareglugeršar nr. 48/1994, eins og žessum įkvęšum var breytt meš reglugerš nr. 26/1997, aš žeim sem gert hafši athugasemdir viš auglżstar tillögur Hollustuverndar rķkisins um starfsleyfi var heimilt aš kęra įlit stjórnar stofnunarinnar til sérstakrar śrskuršarnefndar samkvęmt nefndri 26. gr. laganna. Viš umfjöllun um žaš frumvarp sem varš aš lögum nr. 7/1998 gerši meirihluti umhverfisnefndar Alžingis tillögu aš žeirri breytingu į įkvęšum frumvarpsins um mįlsmešferš og śrskurši, aš ķ staš kęru til sérstakrar śrskuršarnefndar vęri heimilt aš kęra įkvaršanir um śtgįfu starfsleyfa samkvęmt 6. gr. frumvarpsins til fullnašarśrskuršar rįšherra innan tveggja vikna frį žvķ įkvöršunin var tekin. Žessi breytingatillaga meirihluta nefndarinnar varš aš lögum. Ķ įliti meirihluta umhverfisnefndar, sem fylgdi framangreindri breytingatillögu, segir aš gert sé rįš fyrir aš unnt verši aš kęra įkvaršanir um śtgįfu starfsleyfa, sbr. 6. gr. frumvarpsins, til rįšherra. Segir aš nefndinni žyki žetta fyrirkomulag vera meira ķ samręmi viš žróun žį sem oršiš hafi ķ stjórnsżslunni undanfarin įr og žį meginreglu aš mįl sem snerti mikilvęga hagsmuni fįi vandaša mešferš innan stjórnsżslunnar og aš žar sé möguleiki į endurskošun meš stjórnsżslukęru. Einnig hafi veriš bent į naušsyn žess, į grundvelli jafnręšisreglu stjórnsżslulaganna, aš allar stjórnsżslukęrur, er varši sömu efnisreglur, séu kęranlegar til sama śrskuršarašila. Ķ ręšum flutningsmanns frumvarpsins, Gušmundar Bjarnasonar žįverandi umhverfisrįšherra, og fyrirsvarsmanns meirihlutaįlits umhverfisnefndar, Ólafs Arnar Haraldssonar, žįverandi formanns umhverfisnefndar, koma fram athugasemdir um mikilvęgi žess aš tryggja almenningi rétt til aš gera athugasemdir viš tillögur aš starfsleyfi. Hins vegar kemur ekki fram ķ žessum gögnum afstaša žessara manna til žess hvort almenningur, sem gert hefur athugasemdir viš auglżsta tillögu um starfsleyfi, skuli hafa rétt til stjórnsżslukęru til rįšherra og žį meš hvaša hętti. Samkvęmt framangreindu skera lögskżringagögn ekki śr um hvernig skżra skuli 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 meš tilliti til kęruheimildar žeirra ašila sem gert hafa athugasemdir viš auglżsta tillögu Umhverfisstofnunar um starfsleyfi samkvęmt 6. gr. laganna. Kemur nęst til skošunar hvort venja hafi myndast um heimild til stjórnsżslukęru til rįšherra aš žessu leyti lķkt og stefnandi mįlsins heldur fram. Ķ mįlinu hefur veriš lagšur fram śrskuršur śrskuršarnefndar, sem starfaši samkvęmt įšurnefndri 26. gr. laga nr. 81/1988, žar sem fjallaš var um stjórnsżslukęru stefnanda mįls žessa vegna tiltekins śrskuršar stjórnar Hollustuverndar rķkisins. Žį hafa veriš lagšir fram śrskuršir umhverfisrįšherra ķ tveimur mįlum žar sem fjallaš hefur veriš efnislega um stjórnsżslukęrur einstaklinga vegna śtgįfu starfsleyfis. Telur stefnandi umrędd gögn sżna aš sś framkvęmd hafi lengi tķškast aš žeim, sem gert hafa athugasemdir viš auglżsingu Umhverfisstofnunar um tillögu aš starfsleyfi, hafi veriš jįtuš heimild til stjórnsżslukęru til sérstakrar śrskuršarnefndar ķ tķš laga nr. 81/1988 og til umhverfisrįšherra eftir gildistöku laga nr. 7/1998. Samkvęmt 2. mgr. 44. gr. laga nr. 91/1991 um mešferš einkamįla veršur sį sem ber fyrir sig venju aš leiša tilvist og efni hennar ķ ljós. Eins og įšur greinir var fyrirkomulagi laga um mįlsmešferš og śrskurši vegna śtgįfu starfsleyfa breytt meš lögum nr. 7/1998. Ķ framhaldi af setningu laganna var žeim stjórnvaldsfyrirmęlum einnig breytt sem žįverandi framkvęmd studdist viš, sbr. nś reglugerš nr. 785/1999 um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för meš sér mengun. Hafa nśgildandi stjórnvaldsfyrirmęli ekki aš geyma ķtarlegri įkvęši um kęruheimild en lög nr. 7/1998 andstętt įkvęšum reglugeršar nr. 26/1997 sem įšur er getiš um. Aš mati dómara getur žvķ sś framkvęmd sem tķškašist ķ tķš laga nr. 7/1988 žegar af žessum įstęšum ekki haft žżšingu viš skżringu 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998. Žeir framlögšu śrskuršir umhverfisrįšherra, žar sem fjallaš hefur veriš um kęrur vegna śtgįfu starfsleyfa eftir gildistöku laga nr. 7/1998, eru óljósir meš tilliti til žess atrišis hvort kęrendur höfšu lögvarša hagsmuni samkvęmt almennum reglum stjórnsżsluréttar vegna nįbżlis viš žį starfsemi sem til stóš aš leyfa. Veršur engin įlyktun dregin af žessum śrskuršum um aš heimild til stjórnsżslukęru samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 sé af umhverfisrįšuneytinu talin rżmri en leišir af almennum reglum. Samkvęmt žessu veršur ekki tališ aš stefnandi hafi sżnt fram į stjórnsżsluvenju žess efnis aš allir, sem gert hafi athugasemd viš auglżsingu um starfsleyfi, njóti heimildar til stjórnsżslukęru samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998. Žegar af žessari įstęšu getur venja ķ žessa įtt ekki haft žżšingu um skżringu į umręddu lagaįkvęši. Viš skżringu 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 getur Įrósasamningurinn 30. október 2001, sem ekki hefur veriš fullgiltur hér į landi, eša tilskipun nr. 2003/35/EB, sem ekki hefur veriš tekin upp ķ samninginn um Evrópska efnahagssvęšiš, sbr. samnefnd lög nr. 2/1993, ekki haft žżšingu. Er žaš į valdi löggjafans aš įkveša hvort og meš hvaša hętti žessar réttarheimildir verša leiddar ķ ķslenskan rétt. Žį telur dómari aš žęr réttarreglur EES-réttar, sem fjalla um mat į umhverfisįhrifum, hafi ekki žżšingu viš skżringu žeirra reglna sem hér um ręšir. Sjónarmiš stefnanda um aš almennt beri aš auka žįtttöku almennings ķ įkvaršanatöku, sem lżtur aš umhverfismįlum, eru enn fremur ekki žess ešlis aš žau geti haft įhrif į lagalega mešferš žeirra réttarheimilda sem hér eru til umfjöllunar. Samkvęmt framangreindu veršur ekki hjį žvķ komist aš skżra 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 ķ samręmi viš almennar reglur stjórnsżsluréttar um skilyrši fyrir stjórnsżslukęru. Samkvęmt žessu er ašeins ašila mįls heimilt aš kęra įkvöršun Umhverfisstofnunar um śtgįfu starfsleyfis til umhverfisrįšherra, sbr. 1. mgr. 26. gr. stjórnsżslulaga nr. 37/1993. Er almennt višurkennt aš ašilar stjórnsżslumįls séu žeir einir sem hafi verulegra einstaklingslegra hagsmuna aš gęta af stjórnvaldsįkvöršun. Samkvęmt žessu gera lög nr. 7/1998 rįš fyrir žvķ aš hver sem er geti gert athugasemdir viš auglżsingu um tillögu aš starfsleyfi, sbr. 3. mgr. 6. gr. laganna, įn žess žó aš žessum ašilum sé veitt fullkomin ašilastaša eša heimild til stjórnsżslukęru samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laganna. Ķ VI. kafla hér aš framan eru rakin tengsl stefnanda viš žį starfsemi, sem var andlag žess starfsleyfis, sem stefnandi kęrši til umhverfisrįšherra. Ķ samręmi viš žau sjónarmiš sem žar koma fram telur dómari stefnanda ekki hafa sżnt fram į aš umrętt starfsleyfi hafi haft beina eša verulega žżšingu fyrir atvinnuhagsmuni hans eša ašra lögverndaša hagsmuni. Eru tengsl stefnanda viš umrędda śtgįfu starfsleyfis žvķ eingöngu leidd af heimilisfesti og bśsetu hans ķ žvķ sveitarfélagi, žar sem starfsemin er rįšgerš. Hefur stefnandi ekki sżnt fram į aš hann eigi rķkari hagsmuna aš gęta vegna starfsleyfisins en almennt gerist um ķbśa žess landssvęšis sem hér um ręšir. Samkvęmt žessu veršur aš telja aš stefnandi hafi ekki haft stöšu ašila viš mešferš og śtgįfu Umhverfisstofnunar į starfsleyfi til Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) 14. mars 2003. Samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 var stefnanda žvķ ekki heimilt aš kęra įkvöršun Umhverfisstofnunar til rįšherra. Dómari telur rétt aš taka fram aš meš žessari nišurstöšu er ekki tekin afstaša til réttar stefnanda samkvęmt 60. gr. stjórnarskrįr lżšveldisins Ķslands nr. 33/1944 til aš bera undir dómstóla mįlsmešferš og įkvaršanir Umhverfisstofnunar sem beindust sérstaklega aš honum, en um slķkar kröfur er ekki aš ręša ķ mįlinu, enda er Umhverfisstofnun ekki ašili aš mįlinu lķkt og įšur greinir ķ IX. kafla dómsins. Ķ mįlinu liggur fyrir aš stefnanda var ranglega leišbeint um heimild til kęru af Umhverfisstofnun ķ bréfi 14. mars 2003 og um žaš efni vķsaš til 33. gr. reglugeršar nr. 785/1999 um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för meš sér mengun. Žessi afstaša stofnunarinnar getur, ein og sér, ekki haggaš réttri skżringu į 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998. Ķ mįlinu liggur einnig fyrir aš umhverfisrįšuneytiš braut gegn įkvęšum 3. mgr. 32. gr. laganna viš mešferš stjórnsżslukęru stefnanda, mešal annars meš žvķ aš draga śr hófi aš taka skżra afstöšu til kęrunnar. Žessir annmarkar į mįlsmešferš, hversu andstęšir góšum stjórnsżsluhįttum sem žeir kunna aš vera, geta žó ekki heldur leitt til žess aš stefnandi teljist hafa heimild til kęru andstętt įkvęšum 3. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998. Ašrir ętlašir annmarkar į mįlsmešferš stefnda umhverfisrįšherra, svo sem brot į upplżsingarétti eša andmęlarétti stefnanda undir mešferš mįlsins, eru sömuleišis ekki žess ešlis aš žeir geti valdiš ómerkingu žeirrar stjórnvaldsįkvöršunar sem hér um ręšir, jafnvel žótt fallist vęri į mįlsįstęšur stefnanda žar aš lśtandi. Samkvęmt framangreindu veršur sżknaš af kröfu stefnanda um ómerkingu į umręddri įkvöršun umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003. XI. Samantekt o.fl Samkvęmt framangreindu er kröfum stefnanda gegn stefndu fjįrmįlarįšherra, ķslenska rķkinu og Reyšarįli ehf. (įšur Alcoa į Ķslandi ehf.) sjįlfkrafa vķsaš frį dómi vegna vanreifunar, eins og nįnar greinir ķ IV. kafla dómsins. Kröfu stefnanda um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra 14. mars 2002, žar sem stašfestur var śrskuršur Skipulagsstofnunar 31. įgśst um mat į umhverfisįhrifum 420 žśsund tonna įlvers og rafskautaverksmišju ķ Reyšarfirši, er sjįlfkrafa vķsaš frį dómi žar sem stefnanda skortir lögvarša hagsmuni til aš hafa uppi kröfuna, eins og nįnar greinir ķ V. og VI. kafla dómsins. Kröfu stefnanda um ómerkingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis fyrir įlver Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) ķ Reyšarfirši er sjįlfkrafa vķsaš frį dómi žar sem Umhverfisstofnun hefur ekki veriš stefnt til varnar ķ mįlinu og ekki liggur fyrir aš stefndi umhverfisrįšherra hafi meš nokkrum hętti stašfest efnislega įkvöršunina, eins og nįnar greinir ķ IX. kafla dómsins. Stefndu umhverfisrįšherra, Alcoa į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.) og Fjaršaįl sf. eru dęmdir til aš žola ómerkingu į śrskurši umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003, žar sem stašfest var įkvöršun Skipulagsstofnunar 20. desember 2002 um aš įlver fyrir allt aš 322 žśsund tonna įrsframleišslu žyrfti ekki aš sęta umhverfismati, eins og nįnar greinir ķ VIII. kafla dómsins. Stefndu umhverfisrįšherra, Alcoa į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.) og Fjaršaįl sf. eru sżknašir af kröfu stefnanda um ómerkingu į įkvöršun umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003, žar sem kęru stefnanda į įkvöršun Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 var vķsaš frį, eins og nįnar greinir ķ X. kafla dómsins. Eftir atvikum og śrslitum mįlsins žykir rétt aš mįlskostnašur falli nišur. Stefnandi hefur gjafsókn viš mešferš mįlsins ķ héraši. Allur gjafsóknarkostnašur stefnanda greišist śr rķkissjóši, žar meš talin žóknun lögmanns hans, Atla Gķslasonar hrl., sem žykir hęfilega įkvešin 1.400.000 krónur meš hlišsjón af umfangi mįlsins og ķtarlegri tķmaskżrslu hans. Er žį ekki tekiš tillit til viršisaukaskatts. Af hįlfu stefnanda flutti mįliš Atli Gķslason hrl. Af hįlfu stefndu fjįrmįlarįšherra, umhverfisrįšherra og ķslenska rķkisins flutti mįliš Skarphéšinn Žórisson hrl. Af hįlfu annarra stefndu flutti mįliš Höršur Felix Haršarson hrl. Skśli Magnśsson hérašsdómari kvešur upp dóm žennan. D Ó M S O R Š Kröfum stefnanda, Hjörleifs Guttormssonar, er vķsaš frį dómi aš žvķ er varšar stefnda fjįrmįlarįšherra, stefnda ķslenska rķkiš og stefnda Reyšarįl ehf. (įšurAlcoa į Ķslandi ehf.). Vķsaš er frį dómi kröfu stefnanda um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra 14. mars 2002 sem og kröfu hans um ómerkingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar 14. mars 2003. Śrskuršur umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003, žar sem stašfest var įkvöršun Skipulagsstofnunar 20. desember 2002 um aš įlver fyrir allt aš 322 žśsund tonna įrsframleišslu žyrfti ekki aš sęta umhverfismati, er ómerktur. Stefndi umhverfisrįšherra, stefnda Alcoa į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.) og stefnda Fjaršaįl sf. eru sżkn af kröfu stefnanda um ómerkingu įkvöršunar umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003. Mįlskostnašur fellur nišur. Gjafsóknarkostnašur stefnanda, žar meš talin žóknun lögmanns hans, Atla Gķslasonar hrl., aš fjįrhęš 1.400.000 krónur, greišist śr rķkissjóši.
|