Įr 2005, mišvikudaginn 12. janśar,
var ķ Hérašsdómi Reykjavķkur ķ mįlinu nr. E-1288/2003
Hjörleifur Guttormsson
gegn
Alcoa į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.),
Fjaršaįli sf.,
Reyšarįli ehf. (įšur Alcoa į Ķslandi ehf.),
fjįrmįlarįšherra,
umhverfisrįšherra og
ķslenska rķkinu kvešinn
upp svohljóšandi D Ó M U R Mįl žetta
var höfšaš meš stefnu birtri 4. febrśar 2004, dómtekiš 3. desember
sl., endurupptekiš mišvikudaginn 12. janśar sl. og dómtekiš aš nżju
sama dag. Stefnandi er Hjörleifur Guttormsson, Mżrargötu 37, Neskaupstaš.
Stefndu eru Reyšarįl ehf. (įšur Alcoa į Ķslandi ehf., kt. 690103-2570),
Sušurlandsbraut 12, Reykjavķk, Alcoa į Ķslandi, ehf. (įšur Reyšarįl
ehf., kt. 600100-2380), Sušurlandsbraut 12, Reykjavķk, Fjaršaįl sf.,
Egilsbraut 21, Neskaupstaš, Geir H. Haarde fjįrmįlarįšherra, Arnarhvoli,
Reykjavķk og Siv Frišleifsdóttir, umhverfisrįšherra, Vonarstręti 4,
Reykjavķk. Žeim tveimur sķšastnefndu er einnig stefnt fyrir hönd ķslenska
rķkisins. Stefnandi gerir eftirfarandi dómkröfur.
(1) Aš śrskuršur umhverfisrįšherra frį 14. mars 2002, žar sem stašfestur
er śrskuršur Skipulagsstofnunar frį 31. įgśst 2001 um mat į umhverfisįhrifum
1. og 2. įfanga 420 žśsund tonna įlvers ķ Reyšarfirši, verši ómerktur.
(2) Aš śrskuršur umhverfisrįšherra frį 15. aprķl 2003, um aš įkvöršun
Skipulagsstofnunar frį 20. desember 2002 um matsskyldu įlvers ķ Reyšarfirši
fyrir allt aš 322 žśsund tonna įrsframleišslu skuli óbreytt standa,
verši ómerktur. (3) Aš įkvöršun Umhverfisstofnunar hinn 14. mars 2003
um śtgįfu starfsleyfis fyrir įlver Reyšarįls ehf., kt. 600100-2380
į išnašarsvęšinu viš Hraun ķ Reyšarfirši verši ómerkt. (4) Aš įkvöršun
umhverfisrįšherra f.h. umhverfisrįšuneytisins og ķslenska rķkisins,
dags. 14. jślķ 2003, um aš vķsa frį kęru stefnanda dags. 28. mars
2003 į įkvöršun Umhverfisstofnunar dags. 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis
fyrir įlver Reyšarįls ehf. ķ Reyšarfirši, verši ómerkt. Hann krefst
einnig mįlskostnašar eins og mįliš vęri eigi gjafsóknarmįl. Stefndu krefjast sżknu af öllum kröfum stefnanda.
Žeir krefjast einnig mįlskostnašar. I. Mįlsatvik Atvik mįlsins eru ķ meginatrišum įgreiningslaus.
Ķ stefnu er lżst hugmyndum um stórvirkjanir ķ jökulsįm noršan Vatnajökuls
og stórišju į Austurlandi og gerš grein fyrir višręšum milli rķkisstjórnar
Ķslands, Landsvirkjunar og Hydro Aluminium AS ķ Noregi, dótturfyrirtękis
Norsk Hydro, um byggingu įlvers į Ķslandi og sķšan um stašsetningu
žess ķ Reyšarfirši įsamt orkuöflun meš vatnsaflsvirkjunum į Austurlandi.
Ķ įgśst 1997 hafi komiš fram hugmyndir um byggingu įlvers ķ Reyšarfirši.
Fyrrnefndir ašilar hafi undirritaš svokallaša Noral-yfirlżsingu į
Hallormsstaš 29. jśnķ 1999. Falliš hafi veriš frį Fljótsdalsvirkjun
ķ mars 2000, mešal annars vegna mikillar andstöšu almennings viš uppistöšulón
į Eyjabökkum. Ķ kjölfariš hafi veriš undirrituš nż yfirlżsing um Noral-verkefniš
24. maķ 2000 af fyrrnefndum ašilum, Hęfi hf. og Reyšarįli hf. (nś
Alcoa į Ķslandi ehf.) žar sem umfang og tķmaįętlun verkefnisins var
endurskošuš. Kemur fram aš sś breyting hafi oršiš į įformum ašila
aš nś skyldi stefnt aš tvöfalt stęrri upphafsįfanga įlvers en įšur
og undirbśningur hafinn af fullum krafti aš žvķ aš virkja bęši Jökulsį
ķ Fljótsdal og Jökulsį į Dal meš Kįrahnjśkavirkjun. Eins og nįnar
greinir sķšar lagši Reyšarįl hf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.) fram matsskżrslu
hjį Skipulagsstofnun 25. maķ 2001 og féllst Skipulagsstofnun į framkvęmdina
aš undangengnu umhverfismati 31. įgśst sama įrs. Hinn 23. mars 2002 var gefin śt sameiginleg
yfirlżsing ašstandenda Noral-verkefnisins um byggingu įlvers į Austurlandi.
Kom žar fram aš Norsk Hydro hefši tilkynnt samstarfsašilum sķnum,
rķkisstjórn Ķslands og Landsvirkjun, aš fyrirtękiš vęri ekki ķ ašstöšu
til aš taka endanlega įkvöršun um framhald verkefnisins fyrir 1. september
2002 eins og samiš hafši veriš um. Žaš vęri žvķ skilningur ašila aš
Landsvirkjun og rķkisstjórn Ķslands hefšu rétt til aš leita nżrra
samstarfsašila aš verkefninu. Hinn 19. aprķl 2002 var tilkynnt aš
fulltrśar Alcoa Inc. (hér eftir nefnt Alcoa), sem er meš lögheimili
ķ Pensilvanķu, Bandarķkjunum, hefšu komiš til landsins til aš kynna
sér byggingu įlvers ķ Reyšarfirši. Hinn 23. maķ 2002 tilkynnti išnašarrįšuneytiš
aš nįšst hefši samkomulag viš Alcoa um višręšur um byggingu įlvers
sem keypti orku frį Kįrahnjśkavirkjun. Hinn 19. jślķ 2002 undirritušu
fulltrśar rķkisstjórnar Ķslands, Landsvirkjunar og Alcoa viljayfirlżsingu
um framhald višręšna um mat og hugsanlega framkvęmd į stórišjuverkefni
vegna byggingar įlvers ķ Reyšarfirši. Fram kemur aš verkefniš taki
til virkjunar sem byggš verši į vegum Landsvirkjunar viš Kįrahnjśka
og įlvers į Reyšarfirši į vegum Alcoa meš um žaš bil 295 žśsund tonna
įrlegri framleišslugetu og fleira. Enn fremur segir aš Landsvirkjun
stefni aš žvķ aš leggja raforkusamning fyrir stjórn fyrirtękisins
til samžykkis eigi sķšar en ķ lok desember 2002 og aš Alcoa stefni
aš žvķ aš leggja įlverkefniš fyrir stjórn til samžykkis eigi sķšar
en ķ janśar 2003. Markmiš ašila samkvęmt yfirlżsingunni var aš nį
fullnašarsamningum fyrir marslok 2003. Meš lögum nr. 12/2003, sem
tóku gildi 12. mars, var išnašarrįšherra veitt heimild til samninga
um įlverksmišju ķ Reyšarfirši. Mat
į umhverfisįhrifum 1. og 2. įfanga 420 žśsund tonna įlvers og rafskautaverksmišju
ķ Reyšarfirši Hinn 25. maķ 2001 lagši Reyšarįl hf. (nś
Alcoa į Ķslandi ehf.) inn matsskżrslu hjį Skipulagsstofnun til umhverfismats
į 420 žśsund tonna įlveri og 233 žśsund tonna rafskautaverksmišju
ķ Reyšarfirši. Stefnandi lagši fram athugasemdir sķnar 25. jśnķ 2001
og gerši margvķslegar athugasemdir viš form og efni matsskżrslunnar.
Skipulagsstofnun féllst į framkvęmdina meš śrskurši 31. įgśst 2001.
Ķ stefnu segir aš margar kęrur hafi borist umhverfisrįšherra ķ kjölfariš
og hafi stefnandi sent athugasemdir sķnar meš kęru Nįttśruverndarsamtaka
Austurlands. Af hįlfu stefndu hefur žessari fullyršingu veriš mótmęlt
og į žaš bent aš einungis tvęr kęrur hafi borist vegna mįlsins, önnur
frį Nįttśrverndarsamtökum Austurlands og hin frį Nįttśrverndarsamtökum
Ķslands. Ķ janśar 2002 var auglżst tillaga aš starfsleyfi fyrir umrętt
įlver Reyšarįls hf. Meš śrskurši 14. mars 2002 stašfesti umhverfisrįšherra
framangreindan śrskurš Skipulagsstofnunar um mat į umhverfisįhrifum.
Umsókn um starfsleyfi mun hafa veriš dregin til baka eftir aš Norsk
Hydro hętti žįtttöku ķ Noral-verkefninu sem įšur greinir. Eins og
mįliš liggur fyrir er ekki įstęša til aš rekja efnislega śrskurš rįšherra. Įkvaršanir
um matsskyldu 322.000 tonna įlvers ķ Reyšarfirši Eins og įšur segir kom Alcoa aš svoköllušu
Noral-verkefni voriš 2002. Samkvęmt gögnum mįlsins bįrust Skipulagsstofnun
1. nóvember 2002 drög aš tilkynningu breytts įlvers į vegum Alcoa
ķ Reyšarfirši meš 322.000 tonna įrsframleišslu og er aš finna afstöšu
Skipulagsstofnunar til draganna ķ minnisblaši starfsmanns stofnunarinnar
12. sama mįnašar og fundargerš 19. sama mįnašar. Hinn 22. sama mįnašar
lagši Reyšarįl ehf. fram bréflega fyrirspurn til Skipulagsstofnunar
um hvort breyting į fyrirętlun félagsins um byggingu į įlveri ķ Reyšarfirši
vęri matsskyld. Samkvęmt bréfi félagsins, sem žį er auškennt sem einkahlutafélag,
eins og įšur greinir, eignašist Alcoa-samstęšan félagiš ķ nóvember
2002. Eins og sķšar greinir hefur nafni félagsins nś veriš breytt
ķ Alcoa į Ķslandi ehf. sem er mešal stefndu mįlsins, en kennitala
félagsins er enn sem fyrr 600100-2380. Meš bréfi félagsins fylgdi
samanburšarskżrsla žar sem borin eru saman umhverfisįhrif žess 420.000
tonna įlvers sem įšur var įętlaš aš byggja ķ tveimur įföngum og 322.000
tonna įlvers sem nś voru įform um aš byggja ķ einum įfanga. Ķ framangreindri samanburšarskżrslu kemur
m.a. fram aš loftdreifingarreikningum vegna fyrirhugašs įlvers sé
ólokiš (kafli 4.3.1). Žį er lżst helstu loftbornu efnum frį įlverinu
og birtar įętlašar tölur um śtblįstur žessara efna (kafli 4.3.2).
Žį segir aš sérfręšingar vinni nś aš loftdreifingarreikningum sem
notašir verši viš įkvaršanatöku um hvaša hreinsibśnaš sé hagstęšast
aš nota vegna śtblįsturs brennisteinsdķoxķšs. Ķ skżrslunni er lżst
sex ólķkum kostum sem til greina komi viš hreinsun śtblįsturs og eru
žar į mešal rafskaut meš lįgu brennisteinsinnihaldi og hęrri reykhįfar
til žess aš bęta loftdreifingu og vothreinsun meš sjó įsamt sérstakri
hreinsun PAH [skammstöfun į enska heitinu polyaromatic hydrocarbons,
žżtt sem fjölhringja kolefnissambönd] śr frįrennsli til aš lįgmarka
streymi PAH-efna til sjįvar. Žį segir aš žegar lofdreifingarreikningar
liggi fyrir ķ desember 2002 og žegar mögulegur hreinsibśnašur hafi
veriš kannašur meš tilliti til tęknilegra eiginleika og hagkvęmni
muni Alcoa taka lokaįkvöršun um hreinsibśnaš meš žaš aš markmiši aš
lįgmarka umhverfisįhrif įlversins, en markmiš Alcoa sé aš uppfylla
a.m.k. žęr kröfur sem žegar hafi veriš settar meš skilgreiningu žynningarsvęšis
umhverfis įlver Reyšarįls. Samkvęmt śtreikningum ķ skżrslunni er įrleg
losun óhreinsašs brennisteinsoxķšs ķ andrśmsloftiš įętluš 4765 tonn
og losun loftkennds flśorķšs (HF) 78,8 tonn. Ekki er aš finna tölur
um losun hreinsašs brennisteinsdķoxķšs lķkt og ķ matskżrslu fyrir
420.000 tonna įlveriš žar sem gert hafši veriš rįš fyrir hreinsun
śtblįsturs meš vothreinsivirki. Samkvęmt skżrslunni (kafli 4.1.2)
var įrlegur śtblįstur óhreinsašs brennisteinsdķoxķšs fyrra įlvers
og rafskautaverksmišju į brennisteinsdķoxķši žannig 6785 tonn mišaš
viš 420.000 tonna įrsframleišslu. Žessum śtblįstri skyldi hins vegar
nį nišur meš vothreinsivirki žannig aš hreinsašur śtblįstur yrši
828 tonn. Śblįstur loftborins flśorķšs fyrra įlvers og rafskautaverksmišju
var įętlašur 55 tonn. Skipulagsstofnun leitaši umsagna alls 15
opinberra ašila vegna framangreinds erindis Reyšarįls ehf. (nś Alcoa
į Ķslandi ehf.), žar į mešal umsagna Vešurstofu Ķslands, Heilbrigšiseftirlits
Austurlands, Nįttśruverndar rķkisins og Hollustuverndar rķkisins.
Mun framkvęmdarašilanum hafa veriš gefinn kostur į aš gera athugasemdir
jafnharšan og umsagnir bįrust, sbr. mešal annars bréf hans til Skipulagsstofnunar
6., 10. og 17. desember 2002 sem lögš hafa veriš fram ķ mįlinu. Žį
mun Skipulagsstofnun hafa haldiš fund meš fulltrśum framkvęmdarašilans
17. desember 2002, žar sem žeir skżršu sjónarmiš sķn. Ķ įšurgreindu bréfi 17. desember 2002, sem
ritaš er ķ tilefni af umsögn Hollustuverndar rķkisins, kemur fram
aš nišurstöšur loftdreifingarśtreikninga hafi ekki legiš fyrir fyrr
en žį og hafi žeir veriš kynntir fyrir fulltrśum Skipulagsstofnunar,
Hollustuverndar rķkisins og Vešurstofu Ķslands sama dag. Ķ bréfinu
segir mešal annars aš samkvęmt nišurstöšum loftdreifingarreikninga
falli 0,2 μg/m3 jafnstyrkslķna loftkennds flśors yfir gróšratķmabiliš
vel innan įšur skilgreinds žynningarsvęšis. Um brennisteinsdķoxķš
segir aš mišaš sé viš rafskaut meš lįgu brennisteinsinnihaldi (1,5%)
og 78 m hįa skorsteina viš žurrhreinsivirki, en žetta sé einn žeirra
kosta sem kynntir hafi veriš ķ samanburšarskżrslu til žess aš uppfylla
umhverfismörk um styrk brennisteinsdķoxķšs utan įšur skilgreinds žynningarsvęšis.
Žį segir aš meš žessu móti verši heildarśtblįstur brennisteinsdķoxķšs
nokkru minni en óhreinsašur śtblįstur samkvęmt samanburšarskżrslu
eša 3.575 tonn. Fram kemur ķ bréfinu aš skżrsla um loftdreifingarreikninga
muni liggja fyrir ķ endanlegri mynd į athugasemdatķmabili starfsleyfisferlis
sem žį var hafin eins og sķšar greinir. Ķ įkvöršun 20. desember 2002 komst Skipulagsstofnun
aš žeirri nišurstöšu aš breytingar į įformum um byggingu fyrirhugašs
įlvers ķ Reyšarfirši vęru ekki lķklegar til aš hafa ķ för meš sér
umtalsverš umhverfisįhrif og skyldu ekki hįšar umhverfismati samkvęmt
6. gr. laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Ķ įkvöršun Skipulagsstofnunar
segir mešal annars: Samkvęmt
framlögšum gögnum framkvęmdarašila felast breytingar į įformum byggingar
įlvers ķ Reyšarfirši, Fjaršarbyggš mešal annars ķ žvķ aš įrsframleišsla
įlvers Alcoa- Reyšarįls veršur 322 žśsund tonn samanboriš viš allt
aš 420 žśsund tonna framleišslu įlvers Reyšarįls eša um 100 žśsund
tonnum minni en fyrri įętlanir geršu rįš fyrir. Rafskautaverksmišja
veršur ekki ķ Reyšarfirši sem dregur verulega śr śtblęstri PAH efna.
Kerbrotum veršur ekki fargaš į landi heldur verša žau flutt utan til
endurvinnslu. Kerbrot verša geymd ķ allt aš hįlft įr og mun sérstök
ašgeršaįętlun gilda um söfnun og geymslu žeirra. Ekki er gert rįš
fyrir vothreinsun heldur veršur notuš žurrhreinsun į śtblįstur śr
įlverinu. Žaš mun draga verulega śr styrk mengandi efna ķ frįrennsli
frį įlverinu aš ekki sé gert rįš fyrir förgun kerbrota og vothreinsun.
Meš lęgra innihaldi brennisteinsdķoxķšs ķ rafskautum (1,5%) og 78
metra hįum skorsteinum į žurrhreinsivirki hefur veriš sżnt fram į
aš styrkur brennisteinsdķoxķšs verši lķklega undir umhverfismörkum
alls stašar umhverfis įlveriš. Stefnandi
kęrši žessa įkvöršun Skipulagsstofnunar til stefnda umhverfisrįšherra
20. janśar 2003 sem śrskuršaši um kęru hans 15. aprķl 2003 įn athugasemda
viš rétt hans til kęru. Eins og mįliš liggur fyrir er óhjįkvęmilegt
aš rekja forsendur śrskuršarins aš mestu oršrétt: Kęrandi
telur aš ekki sé um aš ręša breytingu į framkvęmd ķ skilningi a. lišar
13. tölul. 2. višauka laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum.
Samkvęmt
1. mgr. 6. gr. laga um mat į umhverfisįhrifum skulu framkvęmdir sem
tilgreindar eru ķ 2. višauka viš lögin hįšar mati į umhverfisįhrifum
žegar žęr geta haft ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif vegna
umfangs, ešlis eša stašsetningar. Ķ 2. višauka eru sķšan tilgreindar
žęr framkvęmdir sem kunna aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif
og metiš er ķ hverju tilviki meš tilliti til ešlis, umfangs og stašsetningar
hvort hįšar skuli mati į umhverfisįhrifum samkvęmt lögunum, sbr.
3. višauka laganna. Sś framkvęmd sem hér er til umfjöllunar er tilgreind
ķ a. liš 13.tölul. 2. višauka laga um mat į umhverfisįhrifum en žar
segir: Breytingar
og višbętur viš framkvęmdir, sbr. 1. og 2. višauka. a. Allar breytingar
eša višbętur viš framkvęmdir skv. 1. eša 2. višauka sem žegar hafa
veriš leyfšar, framkvęmdar eša eru ķ framkvęmd og kunna aš hafa umtalsverš
umhverfisįhrif... Ķ 1. gr.
laga um mat į umhverfisįhrifum eru markmiš laganna tilgreind ķ žremur
lišum. Ķ a. liš 1. gr. segir aš markmiš laganna sé aš tryggja aš
įšur en leyfi er veitt fyrir framkvęmd, sem kann vegna stašsetningar,
starfsemi sem henni fylgir, ešlis eša umfangs aš hafa ķ för meš sér
umtalsverš umhverfisįhrif, hafi fariš fram mat į umhverfisįhrifum
framkvęmdar. Žegar
metiš er hvort um breytta framkvęmd er aš ręša ķ skilningi a. lišar
13. tölul. 2. višauka laga um mat į umhverfisįhrifum, ber aš mati
rįšuneytisins, meš hlišsjón af markmiši laganna, fyrst og fremst aš
lķta til žeirra umhverfisįhrifa sem af breytingunni leiša. Ķ śrskurši
rįšuneytisins frį 20. desember 2001 vegna mats į umhverfisįhrifum
Kįrahnjśkavirkjunar eru sett fram įkvešin višmiš um žaš hversu miklar
breytingar megi vera į framkvęmd meš hlišsjón af žvķ mati į umhverfisįhrifum
sem hefur fariš fram en žar segir: Žegar um er aš ręša jafn umfangsmikla
framkvęmd og žį, sem fjallaš er um ķ śrskurši žessum kunna įform framkvęmdarašila
um einstaka verkžętti aš taka breytingum į framkvęmdatķma. Žęr mega
žó ekki verša til žess aš umfang og ešli framkvęmdarinnar breytist
ķ ljósi žess mats į umhverfisįhrifum sem fram hefur fariš og śrskuršur
žessi tekur til. Eins og
fram hefur komiš liggur fyrir mat į umhverfisįhrifum 420 žśsund tonna
įlvers Reyšarįls hf. ķ Reyšarfirši en meš įkvöršun Skipulagsstofnunar
frį 20. desember 2002 eru umhverfisįhrif allt aš 420 žśsund tonna
įlvers borin saman viš umhverfisįhrif breyttra įforma, ž.e. 322 žśsund
tonna įlver. Umhverfisįhrif stęrri framkvęmdar lįgu žvķ fyrir en markmiš
meš įkvöršun Skipulagsstofnunar var aš leiša ķ ljós hvort breytingar
į įformum um byggingu įlvers ķ Reyšarfirši hefši ķ för meš sér umtalsverš
umhverfisįhrif, sbr. 1. mgr. 6. gr. laga um mat į umhverfisįhrifum.
Ef nišurstaša samanburšar umhverfisįhrifa ofangreindra framkvęmda
er sś aš hvorki umfang né ešli framkvęmdarinnar breytist mišaš viš
žaš mat į umhverfisįhrifum sem hefur fariš fram, telur rįšuneytiš
aš ekki sé um nżja framkvęmd aš ręša heldur breytingu į eldri framkvęmd.
Gert er
rįš fyrir aš stašsetning fyrirhugašrar framkvęmdar verši sś sama og
įšur. Ešli framkvęmdarinnar er hiš sama og um er aš ręša śtblįstur
sömu mengunarefna. Mengunarvarnarbśnašur er annar žar sem ekki er
gert rįš fyrir vothreinsun en ķ staš hennar er loftdreifing bętt meš
hęrri skorsteinum į žurrhreinsivirki eša tveimur 78 metra hįum skorsteinum
og rafskautum meš lęgra innihaldi brennisteins. Einnig er gert rįš
fyrir aš įrsframleišsla įls verši 100 žśsund tonnum minni. Žaš er
žvķ nišurstaša rįšuneytisins samkvęmt framangreindu aš fyrirhuguš
framkvęmd sé breyting į įšur fyrirhugašri framkvęmd ķ skilningi a.
lišar 13. tölul. 2. višauka laga um mat į umhverfisįhrifum. Kęrandi
telur aš Skipulagsstofnun hafi veriš óheimilt aš taka mįliš til efnislegrar
mešferšar vegna žess skilyršis sem fram kemur ķ a. lišar 13. tölul.
2. višauka laga um mat į umhverfisįhrifum um aš leyfi hafi veriš veitt
fyrir framkvęmd. Samkvęmt
upplżsingum sem rįšuneytiš hefur aflaš sér frį Umhverfisstofnun höfšu
tillögur aš starfsleyfi fyrir įlver allt aš 420 žśsund tonn ķ Reyšarfirši
veriš auglżstar og starfsleyfi tilbśiš til śtgįfu žegar beišni kom
frį framkvęmdarašila um frestun į śtgįfu starfsleyfisins. Žar sem
įform framkvęmdarašila breyttust hafši žaš ekki lengur žżšingu fyrir
framkvęmdarašila aš fį śtgefiš starfsleyfi fyrir framkvęmdinni og
var leyfiš žvķ ekki gefiš śt af žeim sökum. Žaš voru hins vegar ekki
annmarkar į žvķ af hįlfu Hollustuverndar rķkisins aš gefa śt starfsleyfi
fyrir 420 žśsund tonna įlver. Ķ 12.
gr. stjórnsżslulaga, nr. 37/1993 segir aš stjórnvald skuli žvķ ašeins
taka ķžyngjandi įkvöršun žegar lögmętu markmiši, sem aš er stefnt,
veršur ekki nįš meš öšru og vęgara móti. Žess skuli gętt aš ekki sé
fariš strangar ķ sakirnar en naušsyn ber til. Stjórnsżslulög gilda
um stjórnsżslu žegar stjórnvaldsįkvöršun er tekin. Samkvęmt 2. mgr.
2. gr. stjórnsżslulaga halda įkvęši annarra laga gildi sķnu sem hafa
aš geyma strangari mįlsmešferšarreglur en stjórnsżslulög. Aš mati
rįšuneytisins gildir mešalhófsregla stjórnsżslulaga žegar teknar
eru stjórnvaldsįkvaršanir eins og hér um ręšir. Eins og
lżst var hér aš framan fólst ķ hinni kęršu įkvöršun Skipulagsstofnunar
aš leiša ķ ljós hvort breytingar į įformum um byggingu įlvers ķ Reyšarfirši
kynnu aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif, sbr. 1. mgr.
6. gr. laga um mat į umhverfisįhrifum. Hefši nišurstaša Skipulagsstofnunar
oršiš sś aš breytingin kynni aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif,
hefši framkvęmdin veriš matsskyld, sbr. 5. gr. laganna og fariš ķ
sjįlfsętt mat į umhverfisįhrifum. Aš mati rįšuneytisins fólst ķ įkvöršun
Skipulagsstofnunar žaš markmiš sem aš var stefnt, ž.e. aš meta umhverfisįhrif
breytinga į fyrirhugašri framkvęmd, til aš kanna hvort žau vęru umtalsverš,
en mat į umhverfisįhrifum fyrri įforma lį fyrir. Aš mati rįšuneytisins
hefši mat į umhverfisįhrifum framkvęmdarinnar ekki leitt ķ ljós nżjar
upplżsingar um umhverfisįhrif hennar. Žaš er įlit rįšuneytisins aš
žaš sé ķžyngjandi įkvöršun aš krefjast žess aš nżtt mat į umhverfisįhrifum
fęri fram žegar hęgt var aš leiša ķ ljós meš öšru og vęgara móti,
hver umhverfisįhrif framkvęmdarinnar vęru. Žaš hefur aš mati rįšuneytisins
ekki sjįlfstęša žżšingu ķ mįli žessu aš leyfi hafi ekki veriš gefiš
śt fyrir framkvęmdinni, žar sem žaš var tilbśiš til śtgįfu, en ekki
gefiš śt vegna breyttra forsendna framkvęmdarašila. Rįšuneytiš telur
meš hlišsjón af 12. gr. stjórnsżslulaga aš Skipulagsstofnun hafi boriš
aš taka mįliš til efnislegrar mešferšar į grundvelli 6. gr. laga um
mat į umhverfisįhrifum, eins og stofnunin gerši. [...] Kęrandi
telur aš įn sjįlfstęšs mats į fyrirhugašri framkvęmd verši ekki fullyrt
um hver séu įhrif einstakra mengunaržįtta, sérstaklega žar sem um
ašra tękni og mengunarvarnir sé aš ręša. Ķ hinni
kęršu įkvöršun eru umhverfisįhrif allt aš 420 žśsund tonna įlvers
borin saman viš umhverfisįhrif breyttra įforma, ž.e. 322 žśsund tonna
įlver. Ekki er įgreiningur ķ mįli žessu um aš įrsframleišsla fyrirhugašs
įlvers verši 100 žśsund tonnum minni en fyrri įętlanir geršu rįš fyrir.
Žį er ekki gert rįš fyrir rafskautaverksmišju ķ Reyšarfirši eins og
įšur stóš til sem dregur verulega śr losun PAH efna. Kerbrotum veršur
ekki fargaš į landi heldur verša žau flutt utan til endurvinnslu.
Ekki er gert rįš fyrir vothreinsun heldur veršur notuš žurrhreinsun
į śtblįstur frį įlverinu. Ķ staš vothreinsunar er loftdreifing bętt
meš hęrri skorsteinum į žurrhreinsivirki og rafskautum meš lęgra innihaldi
brennisteins. Gengiš hefur veriš śt frį žeim forsendum aš fyrirhugašrar
breytingar į įlveri ķ Reyšarfirši leiši ekki til stękkunar žynningarsvęšis
įlversins sem įkvešiš var viš mat į umhverfisįhrifum fyrri framkvęmdaįforma.
Til aš nį žeim markmišum munu verša notuš rafskaut meš lęgra innihaldi
brennisteins og hęrri skorsteinum į žurrhreinsivirki. Draga mun verulega
śr styrk mengandi efna ķ frįrennsli frį įlverinu viš žaš aš ekki sé
gert rįš fyrir vothreinsun og förgun kerbrota. Samkvęmt
grein 3.20 reglugeršar um mengunarvarnareftirlit, nr. 786/1999 er
žynningarsvęši framkvęmdarinnar afmarkaš śt frį loftdreifingarspį
en žaš er skilgreint sem sį hluti vištaka žar sem žynning mengunar
į sér staš og įkvęši starfleyfis kveša į um aš mengun megi vera yfir
umhverfismörkum eša gęšamarkmišum. Umhverfismörk eru skilgreind ķ
grein 15.3 sömu reglugeršar sem mörk sem óheimilt er aš fara yfir
ķ tilteknu umhverfi į tilteknum tķma og sett eru til aš takmarka mengun
umhverfis į grundvelli vķsindalegrar žekkingar ķ žvķ skyni aš koma
ķ veg fyrir eša draga śr skašlegum įhrifum mengunar į heilsu manna
og/eša umhverfiš. Umhverfismörk geta veriš sett til aš vernda umhverfiš
ķ heild eša tiltekna žętti žess, svo sem heilsuverndarmörk og gróšurverndarmörk.
Viš mešferš
Umhverfisstofnunar vegna śtgįfu starfsleyfis barst stofnunni erindi
framkvęmdarašila frį 7. mars 2003 žar sem gerš var athugasemd viš
grein 1.8 ķ auglżstri starfsleyfistillögu aš framkvęmdinni. Athugasemdirnar
byggšust į nżjum śtreikningum į loftdreifingu flśorķšs. Var žess óskaš
aš umhverfismörk fyrir flśorķš yršu hękkuš śr 0,2 mg/m3 ķ 0,3 mg/m3
innan skilgreinds žynningarsvęšis. Umhverfisstofnun óskaši eftir
umsögn Skipulagsstofnunar um framgreint įkvęši ķ starfsleyfistillögunum
ķ ljósi athugasemda framkvęmdarašila. Ķ umsögn Skipulagsstofnunar
frį 11. mars 2003 til Umhverfisstofnunar bendir stofnunin į aš ķ hinni
kęršu įkvöršun og ķ śrskurši stofnunarinnar frį 31. įgśst 2001 hafi
komiš fram aš įsęttanlegt vęri aš mešalstyrkur loftborins flśorķšs
utan žynningarsvęšis sé alls stašar undir 0,3 mg/m3. Telur Skipulagsstofnun
aš endanleg skżrsla um loftdreifingarśtreikninga m.a. fyrir flśorķš
breyti ekki afstöšu stofnunarinnar til višmišunarmarka mešalstyrks
loftborins flśorķšs yfir vaxtatķma gróšurs vegna fyrirhugašrar framkvęmdar.
Samkvęmt žessu er žaš mat Skipulagsstofnunar aš žaš aš miša mörk mešalstyrks
vetnisflśorķšs ķ andrśmslofti viš 0,33mg/m3 sé įsęttanlegt śt frį
umhverfisįhrifum framkvęmdarinnar. Ķ starfsleyfi framkvęmdarinnar
frį 14. mars 2003 eru umhverfismörk utan žynningarsvęšis fyrir flśorķš
sett 0,3 mg/m3 af vetnisflśorķši sem mešaltal fyrir tķmabiliš 1. aprķl
til 30. september įr hvert. Gert er sķšan rįš fyrir ķ starfsleyfinu
aš umhverfismörk fyrir vetnisflśorķšs utan žynningarsvęšis fari nišur
ķ 0,2 mg/m3 aš gefnum įkvešnum forsendum. Žau mengunarefni
sem losuš verša ķ loft vegna fyrirhugašrar framkvęmdar eru einkum
svifryk, gróšurhśsalofttegundir, fjölhringa arómatķsk kolefnissamband
(PAH efni), flśor og brennisteinsdķoxķš. Viš įkvöršun um matsskyldu
ber aš fara eftir žeim višmišunum sem tilgreind eru ķ 3. višauka laga
um mat į umhverfisįhrifum. Samkvęmt i. og v. liš 1. tölul. 3. višauka
laganna ber m.a. viš žaš mat aš taka miš af stęrš og umfangi framkvęmdar
og mengunar. Rįšuneytiš
telur aš ekki sé įstęša til aš ętla aš įhrif svifryks verši veruleg
vegna fyrirhugašra breytinga į įformum įlversins žį veršur heildarlosun
gróšurhśsalofttegunda minni samkvęmt gögnum framkvęmdarašila. Eins
og įšur sagši verša įhrif PAH efna minni en įšur var gert rįš fyrir.
Ķ hinni kęršu įkvöršun kemur fram aš sżnt hafi veriš fram į aš brennisteinsdķoxķš
verši lķklega alls stašar undir umhverfismörkum utan žynningarsvęšis.
Umhverfisstofnun gerir rįš fyrir žvķ ķ starfsleyfi stofnunarinnar
fyrir framkvęmdinni frį 14. mars 2003 aš styrkur brennisteinsdķoxķš
ķ lofti sé alls stašar undir umhverfismörkum. Aš mati Umhverfisstofnunar
mun žetta nįst meš breyttri tillögun sem framkvęmdarašili leggur til
ž.e. lęgra innihaldi brennisteins ķ rafskautum og hęrri skorsteinum
į žurrhreinsivirki. Umhverfisstofnun gerir ekki athugasemdir viš legu
og stęrš žynningarsvęšis sem fallist var į ķ śrskurši Skipulagsstofnunar
og sķšar rįšherra vegna fyrri framkvęmadįforma. Žį segir aš nż tilhögun
įlvers leiši ekki af sér stękkun žynningarsvęšis eša breytingu į styrk
loftborinna mengunarefna umfram žaš sem gildandi lög og reglugeršir
segja til um. Žaš er nišurstaša stofnunarinnar aš nż tilhögun hafi
ekki śrslitaįhrif į mengun frį įlverinu. Ķ starfsleyfi Umhverfisstofnunar
er gert rįš fyrir aš mešalstyrkur loftborins flśoršķšs utan žynningarsvęšis
verši alls stašar undir umhverfismörkum eins gerš hefur veriš grein
fyrir. Fyrirhuguš framkvęmd er 100 žśsund tonnum minni en fyrri įętlanir
geršu rįš fyrir. Heildarlosun veršur žvķ minni vegna minni įlframleišslu
auk žess sem falliš hefur veriš frį įformum um rafskautaverksmišju.
Rįšuneytiš telur meš hlišsjón af framangreindu aš breytingar sem verša
į styrk mengunarefna leiši ekki til žess aš breyting į įformum byggingar
įlversins kunni aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif ķ
skilningi laga um mat į umhverfisįhrifum. [...] Kęrandi
telur aš hįir skorsteinar feli ķ sér svo mikla śtlitsbreytingu į framkvęmdinni
aš hśn ein og sér gefi tilefni til sjįlfstęšs mats į umhverfisįhrifum.
Ķ fyrri
framkvęmd var gert rįš fyrir einum 50 metra skorsteini viš hliš stórrar
byggingar, ž.e. rafskautaverksmišju. Fyrirhuguš framkvęmd gerir hins
vegar rįš fyrir tveimur skorsteinum 78 metra hįum en engri rafskautaverksmišju.
Umhverfisįhrif eru įhrif framkvęmdar og starfsemi sem henni fylgir
į umhverfiš. Hugtakiš umhverfi er skilgreint svo ķ j-liš 3. gr.
laga um mat į umhverfisįhrifum Samheiti fyrir menn, dżr, plöntur
og annaš ķ lķfrķkinu, jaršveg, jaršmyndanir, vatn, loft, vešurfar
og landslag, samfélag, heilbrigši og menningu og menningarminjar,
atvinnu og efnisleg veršmęti. Rįšuneytiš telur aš sś breyting sem
veršur į sjónręnum įhrifum framkvęmdarinnar leiši ekki til žess aš
breyting į įformum byggingar įlversins kunni aš hafa ķ för meš umtalsverš
umhverfisįhrif ķ skilningi laga um mat į umhverfisįhrifum. Žegar
metin eru umhverfisįhrif fyrirhugašrar framkvęmdar veršur einkum aš
meta umhverfisįhrif hennar meš tilliti til mengunar enda er meš framkvęmdinni
einkum veriš aš breyta mengunarvarnabśnaši. Eins og rakiš er hér aš
framan hefur umfang framkvęmdarinnar ekki aukist og dregiš er śr
umhverfisįhrifum varšandi tiltekna žętti. Žį hefur žynningarsvęši
ekki veriš stękkaš né mun styrkur loftborinna mengunarefna fara yfir
umhverfismörk samkvęmt gildandi reglugeršum. Meš vķsan
til žess sem rakiš hefur veriš ķ žessum kafla, sbr. i og v. lišur
1. tölul. 3. višauka laga um mat į umhverfisįrhrifum, telur rįšuneytiš
aš fyrirhuguš breyting į įformum byggingar įlvers ķ Reyšarfirši sé
ekki lķkleg til aš hafa ķ för meš sér umtalsverš umhverfisįhrif. Śtgįfa
starfsleyfis fyrir 322.000 tonna įlver ķ Reyšarfirši Eins og įšur greinir var tillaga aš starfsleyfi
fyrir 420 žśsund tonna įlver ķ Reyšarfirši auglżst ķ janśar 2002 įn
žess aš leyfiš hafi žó nokkurn tķma veriš gefiš śt. Meš bréfi Reyšarįls
ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) 4. desember 2002 var óskaš
öšru sinni eftir žvķ aš Hollustuvernd rķkisins (sem breytt var ķ Umhverfisstofnun
meš lögum nr. 164/2002 sem tóku gildi 1. janśar 2003) gęfi śt starfsleyfi
til handa Reyšarįli ehf. til reksturs įlvers ķ Reyšarfirši, nś meš
322 žśsund įrstonna framleišslu. Ķ greinargerš sem fylgdi umsókninni
er vķsaš til žeirrar samanburšarskżrslu vegna umhverfismats sem įšur
er lżst. Kemur žar mešal annars fram aš gerš mengunarvarnarbśnašar
muni taka miš af endanlegum loftdreifingarśtreikningum, en žeir lįgu
žį ekki fyrir eins og įšur greinir. Hins vegar kemur fram aš Alcoa,
žį oršiš eigandi Reyšarįls ehf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.), hafi žį
stefnu aš ekkert frįrennsli išnašarvatns verši til sjįvar. Tillaga Hollustuverndar rķkisins aš starfsleyfi
įsamt greinargerš var gefin śt 17. desember 2003 og var tillagan auglżst
ķ Lögbirtingablašinu hinn 18. desember 2002, žaš er tveimur dögum
įšur en Skipulagsstofnun tók įkvöršun um aš breyting į framkvęmdunum
žyrfti ekki aš sęta mati į umhverfisįhrifum. Ķ liš 1.8. ķ tillögunni
kemur fram aš žynningarsvęši įlversins vegna loftmengunar sé tilgreint
į uppdrętti ķ višauka 1 viš tillöguna, en utan žess svęšis skuli uppfylla
umhverfismörk til verndunar heilsu fólks og vistkerfa, sbr. reglugerš
nr. 251/2002, og umhverfismörk fyrir flśorķš. Žį segir aš umhverfismörk
fyrir flśorķš séu sett 0,2μg/m3 af vetnisflśorķši (ž.e. loftkenndu
flśorķši) sem mešaltal fyrir tķmabiliš 1. aprķl til 30. september
įr hvert ķ samręmi viš nišurstöšur mats į umhverfisįhrifum. Ķ liš
2.1.8 kemur fram aš skorsteinar žurfi aš vera nęgilega hįir og śtblįsturshraši
og hitastig śtblįsturslofts nęgileg til aš tryggja aš įkvęši um loftgęši
og žynningarsvęši séu uppfyllt. Er žetta skżrt svo aš mišaš viš nśverandi
śtfęrslu žurfi skorsteinar aš vera um 80 m hįir, hraši śtblįsturs
um 17 m/s og hitastig śtblįsturs 80°. Ķ greinargerš meš tillögunni kemur fram
aš gert sér rįš fyrir žvķ aš endanleg skżrsla um dreifingu loftmengunar
frį verksmišjunni mišaš viš hįa skorsteina og lįgt brennisteinsinnihald
ķ rafskautum liggi fyrir um mišjan janśar 2003. Stofnunin muni žį
boša til almenns fundar žar sem žessar starfsleyfistillögur verši
kynntar samhliša žvķ aš nišurstöšur dreifireikninga verši kynntar
į ašgengilegri hįtt. Ķ greinargeršinni er einnig vķsaš til glęra meš
meginnišurstöšum loftdreifingarśtreikninga sem ekki hafa veriš lagšar
fram ķ mįlinu. Ķ athugasemd viš įšurgreindan liš 2.1.8 kemur fram
aš hér sé ķ fyrsta sinn hérlendis gert rįš fyrir hįum skorsteinum
meš góšum śtblįsturshraša til aš tryggja dreifingu loftmengunar. Endanleg
śtfęrsla geti oršiš önnur, ž.e. annaš samspil skorsteinahęšar, śtblįsturshraša,
hitastigs og brennisteinslosunar, en nokkuš ljóst sé aš hęgt sé
aš tryggja aš umhverfismörk séu virt alls stašar meš ašferš sem žessari.
Mišaš viš žessar forsendur sé styrkur flśorķšs aš mešaltali undir
0,2μg/m3 alls stašar utan žynningarsvęšisins. Ķ athugasemdum
viš grein 2.2.1 kemur fram aš ekki sé gert rįš fyrir vothreinsun.
Frestur til aš skila inn athugasemdum viš
hina auglżstu tillögu var til 18. febrśar 2003. Stefnandi gerši athugasemdir
viš tillöguna 17. febrśar 2003. Stefnandi fullyršir aš sś frekari
kynning, sem bošuš var ķ greinargerš meš starfsleyfistillögunni, hafi
aldrei fariš fram og hefur žeirri fullyršingu ekki veriš mótmęlt af
stefndu. Framangreindir loftdreifingarśtreikningar, skżrslan Assessment
of Air Quality Impacts of Emissions from the Alcoa Aluminium Plant
in Reydarfjordur, Iceland, munu hafa borist Umhverfisstofnun ķ febrśar
2003. Stefnandi heldur žvķ fram aš žessi skżrsla hafi aldrei veriš
lögš formlega fram, kynnt umsagnarašilum eša žeim sem höfšu gert athugasemdir
viš auglżsta tillögu aš starfsleyfi. Meš bréfi 7. mars 2003 óskaši lögmašur Reyšarįls
ehf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.) eftir žvķ aš višmiši fyrir mešaltalsstyrk
vetnisflśorķšs ķ andrśmslofti (loftkennt flśorķš), į tķmabilinu 1.
aprķl til 30. september, yrši breytt śr 0,2μg/m3 ķ 0,3μg/m3
ķ starfsleyfinu. Ķ bréfinu er vķsaš til žess aš endanlegir loftdreifingarśtreikningar
sżni nišurstöšu sem sé nokkuš önnur en fólst ķ žeim śtreikningum sem
lįgu fyrir žegar tillaga aš starfsleyfi var auglżst aš žvķ er varšar
vetnisflśorķš (loftkennt flśorķš). Nś viršist sem styrkur vetnisflśorķšs
fari nokkuš fram śr auglżstu višmiši žótt hann verši innan žeirra
marka, sem rįš hafi veriš fyrir gert ķ fyrri starfsleyfistillögu (ž.e.
starfsleyfistillögu vegna 420.000 tonna įlvers). Žį eru ķ bréfinu
rakin żmis lagaleg sjónarmiš til stušnings žvķ aš umsękjanda starfsleyfisins
sé heimilt aš krefjast umręddrar breytingar, mešal annars žau aš
óheimilt sé aš gera strangari kröfur til įlvers umsękjanda en annarra
ķslenskra įlvera aš žessu leyti. Stefnandi hefur mótmęlt žeirri fullyršingu,
sem fram kemur ķ bréfinu, aš ķ fyrri starfsleyfistillögu sem auglżst
var ķ janśar 2002 hafi veriš gert rįš fyrir aš mešaltalsstyrkur vetnisflśorķšs
ķ andrśmslofti yrši 0,3μg/m3 og vķsaš til śrskuršur Skipulagstofnunar
31. įgśst 2001 um mat į umhverfisįhrifum, en žar segir mešal annars
undir liš 5.2.2.1: Ķ reglugerš
um loftgęši er ekki aš finna umhverfismörk fyrir flśorķšmengun ķ lofti.
Ķ matsskżrslu kemur fram aš Hollustuvernd rķkisins hefur tekiš miš
af norskum višmišunarmörkum fyrir mengun beitargróšurs, ž.e. 0,3μg/m3
fyrir loftboriš flśorķš į vaxtartķma gróšurs. Fram kemur aš ķ samrįši
viš Hollustuvernd rķkisins hafi veriš tekin įkvöršun um aš taka miš
af langtķmaįhrifum flśors viš skilgreiningu žynningarsvęšis žar sem
žau skipta mįli žegar vernda skal gróšur fyrir flśorskemmdum, en ekki
skammtķmaįhrif į einum sólarhring. Hollustuvernd rķkisins hefur bent
į aš samkvęmt framlögšum gögnum séu loftgęšamörk fyrir beitardżr sett
viš 0,2μg/m3. Ķ śrskurši Skipulagsstofnunar um allt aš 480.000
tonna įlver ķ Reyšarfirši, dags. 10. desember 1999, var lagt til aš
tekiš vęri miš af 0,2μg/m3 gróšurverndarmörkum žar sem mosagróšur,
sem er viškvęmur fyrir flśormengun, sé rķkjandi į svęšum umhverfis
įlveriš. Ķ matsskżrslu eru sżndar nišurstöšur loftdreifingarśtreikninga
mišaš viš 0,2μg/m3 og 0,3μg/m3. Af hįlfu
stefndu er žvķ mótmęlt aš mišaš hafi veriš viš aš mešaltalsstyrkur
vetnisflśorķšs ķ andrśmslofti yrši 0,2μg/m3 žegar mat į umhverfisįhrifum
fyrir 420.000 įlvers fór fram og ašallega vķsaš til röksemda sem fram
koma ķ minnisblaši Hönnunar hf. 8. mars 2003. Framangreind ósk um breytingu į starfsleyfinu
var kynnt Skipulagsstofnun, sbr. bréf Umhverfisstofnunar 9. mars 2003,
en ekki var um opinbera kynningu į umsókninni, um breytingu eša tilkynningar
til žeirra sem höfšu gert athugsemdir viš starfsleyfistillöguna, aš
ręša. Umsögn Skipulagsstofnunar barst Umhverfisstofnun 11. mars 2003.
Ķ nišurlagi umsagnarinnar segir oršrétt: Ķ minnisblöšum
Hönnunar frį 7. og 8. mars s.l. kemur fram aš ķ nišurstöšu og śrskuršaroršum
śrskuršar um mat į umhverfisįhrifum įlvers ķ Reyšarfirši frį 31. įgśst
2001 sé ekki kvešiš į um aš 0,2μg/m3 verši nįš innan žynningarsvęšis
įlversins. Skipulagsstofnun ķtrekar ķ žessu sambandi aš ķ nišurstöšu
śrskuršar stofnunarinnar frį 31. įgśst 2001 var tališ įsęttanlegt
aš mešalstyrkur loftborins flśorķšs yfir vaxtatķma gróšurs yrši alls
stašar undir 0,3μg/m3 utan viš skilgreint žynningarsvęši, en
bent į aš rétt vęri aš miša viš 0,2μg/m3. Samkvęmt
gögnum mįlsins mun Reyšarįli ehf. (nś Alcoa į Ķslandi ehf.) hafa veriš
gefinn kostur į aš tjį sig um umsögn Skipulagsstofnun og kemur afstaša
félagsins fram ķ bréfi til Umhverfisstofnunar 11. mars 2003. Ķ bréfinu
kemur fram aš leitast verši viš, ķ nįnu samstarfi viš Umhverfisstofnun,
aš verša viš tilmęlum Skipulagsstofnunar um aš umrędd mörk sé 0,2μg/m3.
Hins vegar treysti félagiš sér ekki til aš fullyrša hvort og hvenęr
žessum mörkum verši nįš. Er ķtrekuš fyrri ósk félagsins um breytingu
į starfsleyfinu. Ķ bréfi Umhverfisstofnunar 14. mars 2003
kemur fram afstaša stofnunarinnar til framangreindrar óskar um breytingu
į starfsleyfi Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.). Ķ
bréfinu kemur mešal annars fram aš leitaš hafi veriš munnlegs įlits
Gušrśnar Jónsdóttur forstöšumanns Nįttśrustofu Austurlands vegna žess
gróšurs sem sé aš finna utan fyrirhugašs žynningarsvęšis auk žess
sem verkfręšistofa hafi veriš fengin til aš vinna sérstakt kort af
gróšuržekjunni meš tilliti til dreifingar śtblįsturs. Fram kemur
žaš mat stofnunarinnar aš žaš sé lögmętt og mįlefnalegt markmiš aš
vernda mosa og fléttugróšur fyrir mengun vegna uppsöfnunar flśorķšs
mešal annars meš tilliti til hreindżra sem sęki ķ Reyšarfjörš ķ beit
į vetrum. Telur stofnunin aš ašstęšur ķ Reyšarfirši séu meš öšrum
hętti en viš önnur įlver į landinu. Žį er fjallaš um žaš ķ bréfinu
hvort naušsynlegt sé aš setja markiš viš 0,2μg/m3 frekar en 0,3μg/m3
til aš nį framangreindu markmiši og vitnaš til fyrrgreindrar umsagnar
Skipulagsstofnunar. Žį segir oršrétt ķ bréfi Umhverfisstofnunar: Ķ ljósi
žessa og ķ samręmi viš žį lagaskyldu sem į stofnuninni hvķlir aš taka
fullt tillit til nišurstöšu mats į umhverfisįhrifum, sbr. 23. gr.
reglugeršar nr. 785/1999, sbr. einnig 16. gr. laga nr. 106/2000 um
mat į umhverfisįhrifum felst Umhverfisstofnun į aš žvķ lögmęta markmiši
stofnunarinnar aš vernda mosa- og fléttugróšur verši nįš meš žvķ aš
breyta mešalstyrk loftborins flśorķšs ķ 0,3μg/m3 ķ starfsleyfi
fyrir starfsemina meš vķsan til mešalhófsreglu 12. gr. stjórnsżslulaga.
Stofnunin telur jafnframt, meš vķsan til nišurstöšu Skipulagsstofnunar
ķ umsögn sinni, aš framkvęmdarašili skuli leitast viš aš draga enn
frekar śr mešalstyrk loftborins flśorķšs meš vķsan til fyrrnefnds
lögmęts markmišs. Mun stofnunin žvķ breyta frį starfsleyfistillögu
fyrir verksmišjuna ķ žeim tilgangi aš žvķ markmiši Umhverfisstofnunar,
aš verja mosa og fléttugróšur fyrir mengun af völdum uppsöfnunar flśorķšs
ķ honum, verši nįš aš teknu tilliti til hagsmuna umbjóšanda žķns.
Skal mešalstyrkur loftborins flśorķšs yfir vaxtatķma gróšurs žvķ alls
stašar vera undir 0,3μg/m3 utan viš skilgreint žynningarsvęši.
Ef hins vegar ķ ljós kemur aš vöktunargögn vegna loftgęša, sem safnast
er samkvęmt grein 5.2 og 3.1 ķ starfsleyfinu, stašfesta nišurstöšur
dreifingarspįr sem lögš er til grundvallar viš įkvöršun um śtgįfu
starfsleyfis, skulu umhverfismörk utan žynningarsvęšis lękka sjįlfkrafa
ķ 0,25μg/m3. Jafnframt skal umbjóšandi žinn ķ samrįši viš Umhverfisstofnun,
stefna aš žvķ aš nį ofangreindum umhverfismörkum nišur ķ 0,2μg/m3.
Aš öšru leyti vķsast til hjįlagšs starfsleyfis. Sama dag,
žaš er 14. mars 2003, var gefiš śt starfsleyfi til Reyšarįls ehf.
(nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) fyrir starfsemi į išnašarsvęšinu
viš Hraun ķ Reyšarfirši. Leyfiš er gefiš śt til Reyšarįls ehf., kt.
600100-2380. Samkvęmt liš 1.8 ķ starfsleyfinu eru umhverfismörk fyrir
flśorķš sett 0,3μg/m3 af vetnisflśorķši sem mešaltal fyrir tķmabiliš
1. aprķl til 30. september įr hvert. Žį er aš finna nįnari įkvęši
um hvernig skuli nį framangreindu markmiši um aš nį mörkunum nišur
ķ 0,2μg/m3 sem ekki er įstęša til aš rekja nįnar. Stefnanda var tilkynnt um įkvöršun Umhverfisstofnunar
meš bréfi 14. mars 2003 og er žar svaraš żmsum athugasemdum stefnanda.
ķ lok bréfsins segir aš įkvöršun stofnunarinnar megi kęra til umhverfisrįšherra
ķ samręmi viš įkvęši 33. gr. reglugeršar nr. 785/1999 um starfsleyfi
fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för meš sér mengun. Ķ framhaldi af tilkynningu Umhverfisstofnunar
kvešst stefnandi hafa sent Umhverfisstofnun tölvupóst 24. mars 2003
og óskaš eftir ašgangi aš gögnum varšandi undirbśning aš śtgįfu leyfisins
meš vķsan til upplżsingalaga. Meš bréfi dags. 25. mars 2003 hafi Umhverfisstofnun
veitt stefnanda ašgang aš tilteknum gögnum mįlsins. Viš žessa gagnaöflun
hafi stefnandi fyrst fengiš vitneskju um bréf lögmanns Reyšarįls ehf.
(nś Alcoa į Ķslandi ehf.) 7. mars 2003 og eftirfarandi bréfaskipti.
Jafnframt hafi stefnanda žį oršiš ljóst aš veitt starfsleyfi var byggt
į allt öšrum forsendum en upphafleg og auglżst tillaga Umhverfisstofnunar
aš starfsleyfi gerši rįš fyrir. Aš fengnum žessum upplżsingum hafi
stefnandi sent stefnda umhverfisrįšherra bréf 26. mars 2003 og boriš
fram tilteknar fyrirspurnir ķ tengslum viš kęru į śrskurši Skipulagsstofnunar
20. desember 2002 um matsskyldu įlversins. Stefndi umhverfisrįšherra
hafi ekki svaraš bréfinu. Śrskuršur
umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003 Stefnandi kęrši śtgįfu Umhverfisstofnunar
į framangreindu starfsleyfi meš bréfi til stefnda umhverfisrįšherra
28. mars 2003. Žar var krafist ómerkingar įkvöršunar stofnunarinnar,
til vara heimvķsunar og til žrautavara aš śtgįfa starfsleyfisins yrši
felld śr gildi og synjaš um śtgįfuna. Ķ nišurlagi kęrunnar skoraši
stefnandi enn fremur į umhverfisrįšuneytiš aš senda sér žegar ķ staš
lista yfir öll gögn sem rįšuneytiš kynni aš hafa móttekiš eša sent
frį sér vegna kęrumįlsins. Hefur stefnandi vķsaš til efnis žessarar
kęru sem hluta af mįlsįstęšum sķnum, en nįnari grein er gerš fyrir
mįlsįstęšum stefnanda ķ II. kafla dómsins. Meš bréfi umhverfisrįšuneytisins
9. maķ 2003 var stefnandi upplżstur um aš kęrur hefšu borist seint
og aš umsagnir hefšu ekki borist frį öllum umsagnarašilum. Af žeim
sökum gęti śrskuršur rįšuneytisins ekki legiš fyrir innan fjögurra
vikna frests samkvęmt 3. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhętti
og mengunarvarnir. Var bošaš ķ bréfinu aš rįšuneytiš śrskuršaši ķ
mįlinu fyrir 23. maķ 2003. Engar athugasemdir eša fyrirvarar voru
geršir į žessu stigi mįlsins viš ašild stefnanda. Ķ svarbréfi stefnanda
20. maķ 2003 var fyrri įskorun ķ kęru um afhendingu lista, skjalaskrįr,
yfir öll gögn mįlsins ķtrekuš og jafnframt réttur til andmęla. Žessu
bréfi stefnanda mun ekki hafa veriš svaraš af rįšuneytinu. Meš bréfi umhverfisrįšuneytisins 2. jśnķ
2003 lżsti rįšuneytiš žeirri afstöšu sinni aš stefnandi ętti ekki
ašild aš kęrumįlinu. Var frįvķsun mįlsins bošuš og stefnanda gefinn
kostur į aš tjį sig um žį fyrirętlan. Žessum įformum mótmęlti stefnandi
og rökstuddi meš bréfi 10. jśnķ 2003. Stefndi umhverfisrįšherra tók
įkvöršun um aš vķsa kęru stefnanda frį meš bréfi 14. jślķ 2003. Var
mešal annars vķsaš til kęruheimildar ķ 2. mgr. 32. gr., sbr. 6. gr.
laga nr. 7/1998 og bent į aš žar vęri ekki tekiš fram hverjum vęri
heimilt aš kęra śtgįfu starfsleyfis og tališ aš um žaš fęri eftir
įkvęšum 1. mgr. 26. gr. stjórnsżslulaga nr. 37/1993. Komst rįšherra
aš žeirri nišurstöšu aš stefnandi hefši ekki įtt einstaklegra og verulegra
fjįrhagslegra eša persónulegra hagsmuna aš gęta. Taldi rįšherra aš
ašild stefnanda vęri ekki višurkennd aš stjórnsżslurétti hér į landi
įn sérstakrar lagaheimildar sem ekki vęri aš finna ķ lögum nr. 7/1998.
Viš upphaf ašalmešferšar mįlsins var lagšur
fram, meš samžykki mįlsašila, listi umhverfisrįšuneytisins yfir öll
skjöl vegna vegna śtgįfu framangreinds starfsleyfis. Ekki var um skżrslutökur
aš ręša viš ašalmešferš mįlsins. II. Mįlsįstęšur og lagarök stefnanda
Mįlsįstęšur og lagarök stefnanda eru sem hér segir: Krafa um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįherra
14. mars 2002 og 15. aprķl 2003 Stefnandi telur aš ķ śrskurši Skipulagsstofnunar
14. mars 2002, sem stašfestur var meš hinum umstefnda śrskurši, hafi
veriš óheimilt aš meta sameiginlega umhverfisįhrif 420 žśsund tonna
įlvers og rafskautaverksmišju, sbr. 2. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000
um mat į umhverfisįhrifum. Einnig hafi bygging rafskautaverksmišju
žar veriš rökstudd sem naušsynleg vegna efnahagslegrar hagkvęmni sem
eigi ekki aš vera hluti af mati į umhverfisįhrifum, sbr. śrskurš
umhverfisrįšherra um mat į umhverfisįhrifum Kįrahnjśkavirkjunar.
Stefnandi telur aš af matsskżrslu vegna
420 žśsund tonna įlversins og rafskautaverksmišju verši ekki rįšiš
meš marktękum hętti hversu mikiš af mengandi efnum hefši komiš frį
įlverinu annars vegar og rafskautaverksmišjunni hins vegar. Af žeim
sökum hafi aš mati Hollustuverndar rķkisins veriš erfitt, ef ekki
ómögulegt fyrir umsagnarašila og almenning, aš gera sér grein fyrir
įhrifum žessarar starfsemi og žar meš aš bera saman fyrrnefnd įform
og nż og gjörbreytt įform um aš byggja įlver meš 322 žśsund tonna
įrsframleišslu įn rafskautaverksmišju. Sķšarnefnda įlveriš sé óskyld
framkvęmd sem byggi į allt annarri tękni viš framleišslu og mengunarvarnir.
Um sjįlfstęša framkvęmd sé aš ręša sem krefjist sjįlfstęšs mats į
umhverfisįhrifum. Starfsleyfi fyrir 420 žśsund tonna įlver
hafi aldrei veriš gefiš śt. Meš hlišsjón af žvķ og meš tilvķsun til
1. mgr. 2. višauka, sbr. töluliš 13. a. ķ 2. višauka, laga nr. 106/2000
um mat į umhverfisįhrifum hafi įkvöršun Skipulagsstofnunar um aš 322
žśsund tonna įlver stefndu žyrfti ekki aš sęta sjįlfstęšu mati og
stašfestingarśrskuršur stefnda umhverfisrįšherra frį 15. aprķl 2003
ólögmęt. Stefnandi įréttar aš nż og gjörbreytt framkvęmdaįform
hafi hvorki sętt umhverfismati né hafi veriš tekiš lögbundiš tillit
til žess mats sem lį fyrir į 420.000 tonna įlveri sem sé skilyrši
fyrir śtgįfu starfsleyfis. Jafnframt hafi tillaga Umhverfisstofnunar
aš starfsleyfi veriš auglżst andstętt lögum įšur en umhverfismat lį
fyrir. Er sérstaklega byggt į žvķ aš verulega aukinn mengandi śtblįstur
umfram auglżsta starfsleyfistillögu, bygging risaskorsteina 78 metra
aš hęš og aš falliš skyldi frį vothreinsibśnaši sé ķ ósamręmi viš
fyrirliggjandi umhverfismat og hafi žetta kallaš į sjįlfstętt umhverfismat,
eins og fyrr er rökstutt. Ķ starfsleyfi sé jafnframt heimiluš margföld
aukning į heildarlosun brennisteinsdķoxķšs frį žvķ sem įšur var gert
rįš fyrir ķ umhverfismati fyrir 420 žśsund tonna įlver, sem byggši
į tękni frį Norsk-Hydro sem sé önnur tękni en nś sé fyrirhugaš aš
nota. Umhverfismat į nefndu 420 žśsund tonna įlveri verši einfaldlega
ekki heimfęrt uppį 322 žśsund tonna įlveriš sem starfsleyfiš heimili,
žar sem ķ 322 žśsund tonna įlverinu sé, sem fyrr segir, gert rįš fyrir
allt annarri og lakari tękni og mengunarvörnum. Žį hafi yfirvöld brugšist
žeirri skyldu aš koma į samžęttum mengunarvörnum į grundvelli bestu
fįanlegrar tękni, žaš er vothreinsun samhliša įformašri žurrhreinsun
eins og įšur var gengiš śt frį, sbr. 1. tl., 1. mgr. 16. gr. reglugeršar
nr. 785/1999. Jafnframt hafi ašeins legiš fyrir takmarkašar upplżsingar
um vešurfarsskilyrši ķ Reyšarfirši og dreifingu mengunarefna frį 322
žśsund tonna įlveri stefndu, en mengun frį žvķ įlveri, mešal annars
aš žvķ er brennisteinsdķoxķš varšar, sé langtum meiri en frį 420 žśsund
tonna įlverinu. Nišurstöšur rannsókna Vešurstofu Ķslands fram til
maķ 2003 sżni aš dreifing slķkrar mengunar verši til muna óhagstęšari
en gert var rįš fyrir ķ mati į umhverfisįhrifum fyrir 420 žśsund
tonna įlveriš og ķ auglżstu starfsleyfi fyrir žaš, sérstaklega aš
žvķ er žéttbżliš į Reyšarfirši, Bśšareyri, snerti. Žį hafi ekki veriš
geršir módelśtreikningar į loftdreifingu mišaš viš žęr óhagstęšu vešurfarsašstęšur
sem rķktu į svęšinu sumariš 2003 og męlingar liggja fyrir um. Meš
hlišsjón af framanritušu blasi žaš viš aš um nżja og matsskylda framkvęmd
sé aš ręša. Er byggt į žvķ aš mat į umhverfisįhrifum
og starfsleyfiš sé andstętt fyrirmęlum laga nr. 106/2000 og 1. gr.
og 3. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhętti og mengunarvarnir um bestu
fįanlega tękni. Žį fullnęgi starfsleyfiš ekki įkvęšum 5. gr., 14.
gr, 15. gr., 16. gr., 22. gr., 23. gr. og 1. tl. III. višauka reglugeršar
nr. 785/1999, sbr. einnig reglugeršir nr. 787, 790 og 803/1999 og
251/2002. Gallar
į umsókn um starfsleyfi og śtgefnu starfsleyfi Stefnandi byggir į žvķ aš umsókn Reyšarįls
ehf., frį 4. desember 2002, hafi ekki fullnęgt skilyršum 10. gr. reglugeršar
nr. 785/1999 og meš tilliti til reglna um bestu fįanlegu tękni og
fleiri žętti, sem hefši įtt aš leiša til frįvķsunar hennar skv. 11.
gr. sömu reglugeršar. Fullnęgjandi gögn hafi ekki fylgt umsókninni
og hafi žvķ boriš aš vķsa henni frį. Jafnframt aš Umhverfisstofnun
hafi brugšist rannsóknarskyldu sinni skv. 10. gr. stjórnsżslulaga
nr. 37/1993 og ekki gefiš stefnanda kost į aš tjį sig um öll gögn
mįlsins. Krafa um ómerkingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar
byggi jafnframt į žeirri stašreynd aš ekki liggi fyrir hver verši
rekstrarašili įlversins og hvort starfsleyfiš sé gefiš śt til handa
Reyšarįli ehf. eša Alcoa į Ķslandi ehf. Žį séu félögin stofnuš af
erlendu félagi og stjórn žeirra skipuš erlendum einstaklingum sem
engin deili séu sögš į ķ hlutafélagaskrį. Starfsemi žessara félaga
og tilgangur samkvęmt hlutafélagaskrį sé auk žess einvöršungu bundinn
viš rekstur eignarhaldsfélaga sem reisi og reki įlbręšslu ķ Fjaršabyggš
og starfsemi sem af slķku eignarhaldi leišir. Félögin muni sjįlf hvorki
reisa né reka įlver ķ Reyšarfirši. Starfsleyfi Umhverfisstofnunar
frį 14. mars 2003 sé veitt Reyšarįli ehf., en bundiš viš kennitölu
Alcoa į Ķslandi, ehf., kt. 600100-2380, sem rekstrarašila. Starfsleyfiš
heimili ekki framsal žess til žrišja ašila. Meš tilkynningu til firmaskrįr
dags. 12. mars 2003 tveimur dögum fyrir śtgįfu starfsleyfisins hafi
hin stefndu einkahlutafélög stofnaš sameignarfélagiš Fjaršaįl. Tilgangur
sameignarfélagsins sé rekstur įlverksmišju ķ Reyšarfirši og undirbśningur
žeirrar starfsemi, hverju nafni sem nefnist. Stefnda Fjaršaįl sf.,
hafi ekki starfsleyfi. Megi ljóst vera aš starfsleyfiš sé haldiš slķkum
įgöllum aš ekki verši hjį žvķ komist aš ómerkja žaš. Auglżsing
tillögu aš starfsleyfi: Stefnandi telur aš samkvęmt 10. mgr. 15.
gr. reglugeršar nr. 785/1999, eins og henni var breytt meš reglugerš
nr. 849/2000, hafi veriš óheimilt aš auglżsa tillögu aš starfsleyfi
fyrir įlveriš fyrr en įkvöršun lį fyrir um žaš hvort framkvęmdin var
matsskyld. Įkvöršun Skipulagsstofnunar um matsskyldu hafi veriš kęrš
til umhverfisrįšherra. Tillaga aš starfsleyfi hafi veriš auglżst
18. desember 2002 en nišurstaša umhverfismats į fyrra stjórnsżslustigi
hafi ekki legiš fyrir fyrr en 20. desember 2002 og śrskuršur umhverfisrįšherra
į kęrustigi hafi veriš kvešinn upp 15. aprķl 2003. Byggir stefnandi
į žvķ aš óheimilt hafi veriš aš auglżsa tillöguna fyrr en eftir 15.
aprķl 2003, sbr. 22. gr. reglugeršar nr. 785/1999. Stefnandi reisir kröfu sķna einnig į žvķ
aš óheimilt hafi veriš samkvęmt 10. gr. sömu reglugeršar aš auglżsa
tillöguna įšur en lokaskżrsla um dreifingu loftmengunarefna lį fyrir.
Samkvęmt tillögu aš starfsleyfi hafi veriš gert rįš fyrir aš hśn lęgi
fyrir um mišjan janśar 2003. Hśn hafi hins vegar aldrei veriš lögš
fram og ašilum ekki gefinn kostur į aš tjį sig um hana. Stefnandi
hafi ekki fengiš vitneskju um žessa skżrslu og fleiri skjöl mįlsins
fyrr en hįlfum mįnuši eftir aš starfsleyfi hafši veriš gefiš śt. Hafi
stefnandi móttekiš žessi gögn eftir aš hann hafši krafist žeirra į
grundvelli upplżsingalaga. Hafi boriš aš vķsa umsókn um starfsleyfi
frį samkvęmt 11. gr. sömu reglugeršar. Žar aš auki megi ljóst vera,
aš gjörbreyttar forsendur umsękjanda starfsleyfis, sbr. bréf hans
dags. 7. mars 2003, hafi kallaš į nżja auglżsingu starfsleyfistillögu
og nżtt umhverfismat. Žegar af žessum įstęšum beri aš ómerkja śrskurš
Umhverfisstofnunar. Auk žess beri öll mešferš mįlsins meš sér aš hśn
hafi veriš til mįlamynda. Nżjar
og gjörólķkar forsendur starfsleyfis Stefnandi telur aš starfsleyfishafi hafi
gjörbreytt framkvęmdaįformum sķnum meš tilliti til mengandi śtblįsturs
og lofthreinsunar frį umręddu įlveri sjö dögum fyrir śtgįfu starfsleyfisins.
Ķ umhverfismati og auglżstri tillögu aš starfsleyfi hafi veriš mišaš
viš 0,2 ụg/m3 mešaltalsstyrk vetnisflśorķšs ķ andrśmslofti tķmabiliš
1. aprķl til 30. september įr hvert, žaš er į vaxtartķma gróšurs.
Leyfisumsękjandi hafi kollvarpaš žessum grundvallarforsendum meš bréfi
dags. 7. mars 2003, eftir aš athugasemdafresti var lokiš, žar sem
hann krafšist višmišunar viš 0,3 ụg/m3 eša 50% aukningar. Žar
meš hafi brostiš meginforsendur umsóknarinnar og mats į umhverfisįhrifum
og žvķ hafi boriš aš auglżsa nżjar tillögur og kalla eftir umsögnum
lögbundinna umsagnarašila, sérfręšinga og eftir athugasemdum almennings.
Žessar gjörbreyttu forsendur hafi hvorki veriš auglżstar né hafi stefnanda
eša öšrum sem geršu athugasemdir ķ kjölfar auglżsingar Umhverfisstofnunar
veriš gefinn kostur į aš tjį sig um žęr. Žęr hafi auk žess ekki sętt
umhverfismati og Skipulagsstofnun hafi męlt gegn žeim ķ umsögn sinni.
Stefnandi vķsar til bréfs lögmanns Reyšarįls
ehf. 7. mars 2003 sem įšur hefur veriš rakiš ķ lżsingu mįlsatvika
ķ I. kafla dómsins. Hann vekur athygli į žvķ aš ķ auglżstri starfsleyfistillögu
Hollustuverndar (nś Umhverfisstofnun) segi oršrétt ķ grein 1.8: Umhverfismörk
fyrir flśorķš er sett 0,2 ụg/m3 af vetnisflśorķši sem mešaltal
fyrir tķmabiliš 1. aprķl til 30 (sic) september įr hvert ķ samręmi
viš nišurstöšur mats į umhverfisįhrifum. Ķ śtgefnu starfsleyfi segi
hinsvegar: Umhverfismörk fyrir flśorķš er sett 0,3 ụg/m3 af
vetnisflśorķši sem mešaltal fyrir tķmabiliš 1. aprķl til 30. september
įr hvert. Hér hafi tilvķsun ķ mat į umhverfisįhrifum veriš felld
nišur enda sé leyfiš ekki ķ samręmi viš nišurstöšur matsins. Žaš brjóti
ķ bįga viš 23. gr. reglugeršar nr. 785/1999 žar sem tekiš er fram
aš ķ starfsleyfistillögum og starfsleyfi skuli taka fullt tillit til
mats į umhverfisįhrifum. Į žaš sé einnig aš lķta, aš krafa leyfisumsękjanda
um breytingar hafi komiš fram eftir aš auglżstum athugasemdafresti
lauk og hafi žvķ veriš of seint fram komin. Fleiri framkvęmdaįformum hafi veriš breytt,
svo sem um byggingu risaskorsteina og horfiš hafi veriš frį vothreinsun
samžęttri viš žurrhreinsun, sem sé besta fįanlegra tękni til aš lįgmarka
mengun. Umhverfisstofnun hafi įkvešiš aš taka nżjar, ešlisólķkar og
gjörbreyttar kröfur leyfisumsękjanda til greina śt frį vanhugsušum
tilvķsunum til stjórnsżslulaga sem séu andstęšar tilgangi žeirra.
Um leiš hafi stofnunin brotiš alvarlega į upplżsinga- og andmęlarétti
og fleiri réttindum stefnanda samkvęmt sömu lögum og góšum stjórnsżsluhįttum.
Žessi mįlsmešferš ein sér varši ómerkingu. Samkvęmt framangreindu hafi Skipulagsstofnun
boriš aš meta umhverfisįhrif žessa 322 žśsund tonna įlvers sem sjįlfstęša
framkvęmd og Umhverfisstofnun boriš aš setja fram nżja tillögu aš
starfsleyfi eftir aš nišurstaša var fengin ķ mati į umhverfisįhrifum,
leita umsagna og auglżsa hana og gefa almenningi kost į andmęlum lögum
samkvęmt. Stefnandi įréttar aš žaš įlit sitt aš hinar
žżšingarmiklu breyttu forsendur og breytingar į framkvęmdaįformum
varšandi lofthreinsun brjóti gegn reglum um bestu fįanlega tękni til
aš lįgmarka mengun og myndun śrgangs, sbr. mešal annars 3. gr. laga
nr. 7/1998, sbr. tilskipun 96/61EB, 13. gr. og 16. gr. reglugeršar
nr. 785/1999, 5. gr., 21. gr. og 22. gr reglugeršar nr. 787/1999 um
loftgęši og sambęrileg įkvęši ķ reglugeršum nr. 790/1999, 803/1999
og 251/2002 og lög nr. 2/1993, inngang fskj. I um sjįlfbęra žróun
og varśšarregluna. Mįlsmešferšarfrestir Stefnandi telur aš Umhverfisstofnun hafi
brotiš gegn lögbundnum og auglżstum įtta vikna fresti til athugasemda
samkvęmt 3. mgr. 6. gr. laga nr. 7/1998 og 2. mgr. 24. gr. reglugeršar
nr. 785/1999 meš žvķ aš taka til efnismešferšar of seint framkomnar
kröfur og athugasemdir umsękjanda starfsleyfis um žżšingarmiklar og
gjörbreyttar forsendur losunar mengandi śrgangsefna ķ andrśmsloftiš.
Bęši Umhverfisstofnun og starfsleyfisumsękjanda hafi auk žess veriš
fullkomlega ljóst af bréfi stofnunarinnar 17. desember 2002 aš frestur
til aš gera athugasemdir viš auglżsta tillögu hafi runniš śt śt 18.
febrśar 2003. Umsękjanda starfsleyfisins hafi veriš skylt og ķ lófa
lagiš aš koma fram meš kröfur sķnar įšur en Umhverfisstofnun auglżsti
starfsleyfistillöguna. Jafnframt hafi Umhverfisstofnun og umhverfisrįšherra
virt aš vettugi lögbundna fresti til aš afgreiša athugasemdir og kęru
stefnanda. Umhverfisstofnun hafi boriš aš taka įkvöršun fyrir 13.
mars 2003. Kęrufresti til umhverfisrįšherra hafi lokiš 28. mars 2003
og śrskuršarfrestur skuli samkvęmt 3. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998
og 4. mgr. 33. gr. reglugeršar nr. 785/1999 aldrei vera lengri en
įtta vikur eša ķ žessu tilviki til 23. maķ 2003. Įkvöršun umhverfisrįšherra
um frįvķsun hafi veriš tekin 14. jślķ 2003 eša rśmum 15 vikum eftir
aš kęrufresti lauk. Rökstušningi umhverfisrįšuneytisins fyrir frestun
į uppkvašningu śrskuršarins er mótmęlt sem röngum. Hann standist ekki,
mešal annars ķ ljósi sķšar tilkominnar afstöšu rįšuneytisins um aš
vķsa kęru stefnanda frį. Slķka įkvöršun hafi umhverfisrįšherra getaš
tekiš strax ķ kjölfar kęru stefnanda. Mįlsmešferš og frįvķsun umhverfisrįšherra
stašfesti rökžrot rįšherrans gagnvart mįlsįstęšum stefnanda ķ stjórnsżslukęru
hans. Žegar af žessum įstęšum beri aš fallast į kröfur stefnanda. Jafnręši,
andmęla- og upplżsingaréttur stefnanda Stefnandi telur telur aš mįlsmešferš Umhverfisstofnunar
og umhverfisrįšherra og rįšuneytis hans brjóti einnig ķ bįga viš grunnreglur
stjórnsżsluréttar. Stefnandi hafi ekki notiš jafnręšis viš mešferš
kęrumįlsins og andmęla- og upplżsingaréttur hans hafi veriš brotinn
ķ veigamiklum atrišum. Honum hafi ekki veriš gefinn kostur į aš fį
ķ hendur og tjį sig um öll žau gögn sem lįgu til grundvallar auglżstri
tillögu aš starfsleyfi og śtgefnu starfsleyfi, til aš mynda fylgiskjöl
meš starfsleyfisumsókn, umsagnir sem óskaš var eftir og bréf og gögn
frį umsękjanda starfsleyfisins um verulega aukna losun mengandi efna
dags. 7. mars 2003 og tengd mįlsskjöl. Žeim hafi beinlķnis veriš haldiš
leyndum fyrir stefnanda. Žaš eigi eitt sér aš leiša til ómerkingar
starfsleyfisins. Umsękjanda starfsleyfisins hafi hins vegar veriš
gefinn kostur į aš tjį sig um öll gögn mįlsins sem bįrust Umhverfisstofnun,
žar meš taldar athugasemdir og greinargeršir stefnanda. Hafi jafnręšis
meš ašilum ekki veriš gętt og stefnanda mismunaš. Umhverfisrįšherra
hafi virt aš vettugi meš sama hętti kröfur stefnanda um ašgang aš
gögnum sem hann setti fram ķ stjórnsżslukęru sinni og ķtrekaši meš
bréfi dags. 20. maķ 2003 og bréflegri fyrirspurn hinn 26. mars 2003.
Žessi mįlsmešferš stangist bęši į viš įkvęši og tilgang 6. gr. og
32. gr. laga nr. 7/1998, 24. gr. og 26. gr. reglugeršar nr. 785/1999,
stjórnsżslulög nr. 37/1993, upplżsingalög nr. 50/1996 og lög nr. 21/1993
um upplżsingamišlun og ašgang aš upplżsingum um umhverfismįl og įkvęši
EB-tilskipana sem stefnandi vķsar til. Stefnandi vekur sérstaka athygli
į žvķ hversu rķk įhersla er lögš į andmęla- og upplżsingarétt ķ 6.
gr. tilskipunar nr. 85/337 EBE og tilskipun 97/11 EB og ķ nżjum EB-tilskipunum.
Stefnandi styšur kröfur sķnar einnig žeim rökum aš Umhverfisstofnun
og umhverfisrįšherra hafi ķ engu tekiš afstöšu til ašal- og varakrafna
hans og rökstušnings. Heimild
stefnanda til kęru śtgįfu starfsleyfis til umhverfisrįšherra Byggt er į žvķ aš nišurstaša umhverfisrįšherra
um aš vķsa kęru stefnanda frį vegna ašildarskorts brjóti meš alvarlegum
hętti gegn mįlsskotsrétti stefnanda samkvęmt 2. mgr. 32. gr., sbr.
6. gr. laga nr. 7/1998, 33. gr. reglugeršar nr. 785/1999, tilskipunum
EB og tilgangi žessara réttarheimilda og löggjafarvilja. Ennfremur
gegn stjórnsżslulögum, góšum stjórnsżsluhįttum og réttaržróun hér
į landi og į Evrópska efnahagssvęšinu sem endurspeglist ķ nżjum EB-tilskipunum.
Af žessum įstęšum verši ekki komist hjį žvķ aš ómerkja įkvöršun umhverfisrįšherra
um frįvķsun į kęru stefnanda. Meš frįvķsuninni sé meš ólögmętum hętti
komiš ķ veg fyrir aš stefnandi hafi getaš nżtt sér rétt sinn til aš
kęra įkvöršun Umhverfisstofnunar. Stefnandi hafi veriš ótvķręšur ašili
mįlsins į lęgra stjórnsżslustigi įn nokkurra athugasemda žar aš lśtandi.
Honum hafi ennfremur veriš leišbeint af Umhverfisstofnun samkvęmt
stjórnsżslulögum um aš hann ętti kęrurétt til umhverfisrįšherra.
Aš stjórnsżslulögum eigi ašili mįls į lęgra stjórnsżslustigi óskilyrtan
rétt til ašildar į ęšra stigi stjórnsżslu. Aš öšrum kosti sé réttur
almennings til athugasemda samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998
og 33. gr. reglugeršar nr. 785/1999 markleysa, sbr. einnig 24. gr.
reglugeršar nr. 785/1999. Framangreindur réttur verši ekki véfengdur,
mešal annars ķ ljósi žess aš umhverfisrįšherra virti ašild stefnanda
ķ upphafi kęrumešferšar, sbr. bréf rįšuneytisins dags. 9. maķ 2003.
Umhverfisrįšherra hafi einnig višurkennt
fulla ašild stefnanda aš kęrumįlum varšandi mat į umhverfisįhrifum.
Brjóti frįvķsunin ennfremur ķ bįga viš almenna framkvęmd ķ kęrumįlum.
Žį sé ljóst aš stefnandi eigi persónulegra hagsmuna aš gęta sem ķbśi
Fjaršabyggšar og vegna afskipta af fjölmörgum žįttum er varši umhverfisvernd
į Austurlandi ķ įratugi, eins og umhverfisrįšherra hafi veriš fullkunnugt
um. Vķsar stefnandi til žess aš kjarni ķslenskra laga, tilskipana
EB og alžjóšasamninga um umhverfismįl, mat į umhverfisįhrifum framkvęmda
og starfsleyfi vegna framkvęmda sem valda umhverfismengun, sé aš tryggja
almenningi ašild, lżšręšislegan rétt hans, ašgang aš upplżsingum,
réttlįta, gegnsęja, skjóta og skilvirka, ókeypis eša ódżra mįlsmešferš
jafnt fyrir stjórnvöldum sem dómstólum, sbr. mešal annars 5. og 6.
gr. tilskipunar 85/337/EBE, inngang, 1. gr. til 4. gr. og 6. gr. tilskipunar
90/313/EBE, 6. tl. 8. tl. og 11. tl. tilskipunar 97/11/EB og inngangs
og 3. gr. til 9. gr. Įrósarsamningsins, sem undirritašur hafi veriš
fyrir Ķslands hönd 25. jśnķ 1998 og hafi veriš innleiddur ķ EB-rétt
meš nżlegum tilskipunum. Ofangreind markmiš séu auk žess kjarni Rķó-yfirlżsingarinnar
sem rķkisstjórnin eigi ašild aš. Meš nišurstöšu umhverfisrįšherra
um ašild stefnanda hafi veriš brotiš alvarlega gegn žessum lżšręšislegu
og lögbundnu grundvallarmannréttindum. Frįvķsun umhverfisrįšherra
verši aš meta sem öržrifarįš og rökžrot gagnvart ķtarlega rökstuddum
mįlsįstęšum stefnanda og verulegum įgöllum į mįlsmešferš Umhverfisstofnunar.
Frįvķsun į kęru stefnanda hafi einnig žęr afleišingar aš athugasemdir
hans um breytt framkvęmdaįform, aukinn mengandi śtblįstur og fleiri
röksemdir, sem tķundašar eru ķ stefnu žessari, athugasemdum hans og
kęru, hafi ekki fengiš stjórnsżslulega efnismešferš eins og lög um
hollustuhętti og mengunarvarnir, stjórnsżslulög og tilskipanir EB
og EFTA- réttur gera rįš fyrir. Stefnandi segir allar kröfur sķnar og mįlsįstęšur
studdar žeim rökum aš įkvöršun Umhverfisstofnunar og śrskuršir umhverfisrįšherra
um mat į umhverfisįhrifum og įkvöršun umhverfisrįšherra um frįvķsun
į kęru stefnanda vegna śtgįfu starfsleyfis gangi gegn meginreglum
ķslensks réttar, tilskipunum EB og alžjóšasamningum um sjįlfbęra
žróun og varśšarreglunni. Ķ stefnu eru taldar upp fjölmargar réttarheimildir
Evrópubandalagsins og žjóšaréttar į sviši umhverfisréttar, įn žess
aš žęr séu sérstaklega settar ķ samhengi viš mįlsįstęšur stefnanda
eša rökstutt meš hvaša hętti žęr styšja mįlatilbśnaš stefnanda. Hefur
stefnanda og lįšst aš tilgreina ķslenskt heiti sumra žessara heimilda
og lįtiš sitja viš tilgreiningu žeirra į ensku sem er andstętt 1.
mgr. 10. gr. laga nr. 91/1991. Er ekki įstęša til endurtaka žessa
upptalningu stefnanda hér. III. Mįlsįstęšur og lagarök stefndu Mįlsįstęšur og lagarök allra stefndu eru
žęr sömu, en stefndu Alcoa į Ķslandi ehf., Reyšarįl ehf. og Fjaršaįl
sf. vķsa til greinargeršar mešstefndu um mįlsįstęšur og lagarök sķn. Varšandi allar dómkröfur stefnanda telja
stefndu aš jafnvel žótt einhverjir annmarkar hafi veriš į žeirri mįlsmešferš
sem leiddi til hinna umstefndu stjórnvaldsįkvaršana žį nęgi žeir
annmarkar ekki til ógildingar eša ómerkingar. Er um žetta vķsaš til
žeirrar almennu reglu stjórnsżsluréttar aš stjórnvaldsįkvaršanir verši
ekki felldar śr gildi nema aš žęr séu haldnar verulegum annmörkum,
annaš hvort aš formi eša efni til. Žį verši og aš hafa ķ huga žį hagsmuni
sem raunverulegir ašilar hafi af umręddum stjórnvaldsįkvöršunum til
samanburšar viš hagsmuni stefnanda sem séu fyrst og fremst huglęgir,
en hann hafi hvorki einstaklegra og/eša fjįrhagslega hagsmuna aš
gęta ķ mįlunum. Hugsanlegir annmarkar į hinum umstefndu stjórnvaldsįkvöršunum
žurfi žvķ aš vera mjög miklir til žess aš žeir leiši til ómerkingar,
sérstaklega ef tekiš er tillit til žeirra mörgu sem eigi beinna og
óbeinna hagsmuna aš gęta. Aš öšru leyti gera stefndu grein fyrir mįlsįstęšum
og lagarökum sķnum meš hlišsjón af einstökum kröfum stefnanda, eins
og nś greinir nįnar. Śrskuršur
umhverfisrįšherra 14. mars 2002 Stefndu krefjast ķ fyrsta lagi sżknu af
kröfu stefnda um aš ómerktur verši śrskuršur umhverfisrįherra frį
14. mars 2002, žar sem stašfestur er śrskuršur Skipulagsstofnunar
frį 31. įgśst 2001 um mat į umhverfisįhrifum 1. og 2. įfanga 420 žśsund
tonna įlvers ķ Reyšarfirši, meš vķsan til ašildarskorts stefnanda,
sbr. 16. gr. einkamįlalaga nr. 91/1991. Stefnandi hafi ekki kęrt śrskurš
Skipulagsstofnunar frį 31. įgśst til rįšherra. Žegar af žeirri įstęšu
hafi stefnandi ekki stöšu ašila ķ žvķ stjórnsżslumįli sem lauk meš
hinum umstefnda śrskurši. Stefnandi hafi ekki aš öšru leyti sżnt fram
į slķka lögvarša hagsmuni af stjórnsżslumįli žessu aš žeir skapi honum
lögvarinn rétt til ašildar. Ķ annan staš krefjast stefndu sżknu į žeim
grundvelli aš śrskuršurinn uppfylli öll form- og efnisskilyrši stjórnsżslulaga
nr. 37/1993 og laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Stefndu
mótmęla žvķ aš brotiš hafi veriš ķ bįga viš 2. mgr. 5. gr. laga nr.
106/2000 meš žvķ aš meta sameiginlega 420 žśs. tonna įlver og rafskautaverksmišju,
sbr. śrskurš Skipulagsstofnunar frį 31. įgśst 2001 og śrskurš stefnda
frį 14. mars 2002. Einnig mótmęla žeir žvķ aš ķ śrskuršunum sé bygging
rafskautaverksmišju sé rökstudd sem naušsynleg vegna efnahagslegrar
hagkvęmni. Stefndu benda į aš samkvęmt 1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000
um mat į umhverfisįhrifum skuli žęr framkvęmdir sem tilgreindar eru
ķ 1. višauka viš lög nr. 106/2000, įvallt hįšar mati į umhverfisįhrifum,
en įlver sé matsskyld framkvęmd samkvęmt 5. tölul. 1. višauka. Ķ 2.
mgr. 5. gr segi sķšan: Ķ žeim tilvikum žegar fleiri en ein matsskyld
framkvęmd er fyrirhuguš į sama svęši getur rįšherra, aš fenginni umsögn
Skipulagsstofnunar og aš höfšu samrįši viš viškomandi framkvęmdarašila,
įkvešiš aš umhverfisįhrif žeirra skuli metin sameiginlega. Ķ athugasemdum
viš 5. gr. frumvarps til laga um mat į umhverfisįhrifum segi: Ķ 2.
mgr. er lagt til aš rįšherra geti aš höfšu samrįši viš viškomandi
framkvęmdarašila įkvešiš ķ žeim tilvikum žegar fleiri en ein matsskyld
framkvęmd er fyrirhuguš į sama svęši aš žęr verši metnar sameiginlega.
Žess hįttar įkvęši er ekki aš finna ķ gildandi lögum. Varšandi stęrri
framkvęmdir getur veriš um aš ręša nokkrar matsskyldar framkvęmdir
sem eru hįšar hver annarri en į vegum ólķkra ašila, svo sem verksmišja,
höfn, vegur og veitur. Ęskilegt getur veriš aš kynna og fjalla um
žessar framkvęmdir samtķmis. Stefndu telja aš viš mat į žvķ hvort afla
žurfi leyfis rįšherra skv. 2. mgr. 5. gr. žurfi aš įkveša hvort um
eina eša fleiri framkvęmdir er aš ręša. Eitt af žvķ sem rįši miklu
um žį nišurstöšu sé žaš hvort um einn og sama framkvęmdarašila sé
aš ręša, en einnig tilhögun framkvęmdarinnar aš öšru leyti. Aš mati
stefnda sé ekki rétt aš skżra 2. mgr. 5. gr. žannig aš ef skipta megi
fyrirhugašri framkvęmd upp ķ fleiri en eina matsskylda framkvęmd,
žį beri aš meta hvern hluta sérstaklega. Įkvęšiš sé einkum hugsaš
žegar um sé aš ręša framkvęmdir į vegum ólķkra ašila sem aš jafnaši
mundu ekki vinna mat į umhverfisįhrifum framkvęmda sameiginlega. Žaš
sé einmitt talinn kostur aš meta framkvęmdir saman žegar žęr eru į
sama framkvęmdasvęši og geti žannig valdiš samverkandi įhrifum į umhverfiš. Af matskżrslu Reyšarįls hf. megi rįša aš
fyrirhugaš var aš einn og sami framkvęmdarašili byggši rafskautaverksmišju
og įlver į sömu lóš og aš rekstur žeirra yrši sameiginlegur. Žar komi
einnig fram aš framleišsla rafskauta sé hluti af įlframleišsluferlinu
og aš įlver af sambęrilegri stęrš framleiši yfirleitt rafskaut į stašnum.
Fram komi ķ matsskżrslu aš żmis hagręšing, bęši tęknileg og fjįrhagsleg,
fengist meš žvķ byggja og reka įlver og rafskautaverksmišju sem eina
heild. Hafi žaš veriš nišurstašan aš hér vęri um svo nįtengda starfsemi
aš ręša aš fallast yrši į aš um eina framkvęmd vęri aš ręša žó aš
verksmišjurnar yršu tvęr og žvķ rétt aš um hana vęri fjallaš ķ einu
lagi ķ sömu matsskżrslu. Žó aš ķ śrskurši Skipulagsstofnunar hafi
veriš vķsaš til umfjöllunar ķ matsskżrslu, žar sem m.a. komi fram
aš fjįrhagsleg hagręšing vęri af žvķ aš byggja og reka įlver og rafskautaverksmišju
sem eina heild, sé ljóst aš žetta tiltekna atriši hafi ekki rįšiš
žeirri nišurstöšu aš um eina framkvęmd vęri aš ręša. Stefnandi vķsar til žess aš ķ matsskżrslu
sé gerš grein fyrir magni mengunarefna ķ frįrennsli og śtblęstri frį
įlveri annars vegar og rafskautaverksmišju hins vegar, en samkvęmt
2. mgr. 9. gr. laga nr. 106/2000 skuli ķ matsskżrslu tilgreina žau
įhrif, uppsöfnuš og samvirk, bein og óbein, sem fyrirhuguš framkvęmd
og starfsemi sem henni fylgir kann aš hafa į umhverfi og samspil einstakra
žįtta ķ umhverfinu. Žynningarsvęši verksmišjanna sé afmarkaš śt frį
heildarmagni mengunarefna og žannig metin uppsöfnuš og samvirk įhrif
žeirra. Hafi žaš veriš nišurstašan aš ķ matskżrslu Reyšarįls ehf.
vęri meš fullnęgjandi hętti gerš grein fyrir umhverfisįhrifum įlvers
og rafskautaverksmišju sbr. 9. gr. laga nr. 106/2000 og žar sem um
eina og sömu framkvęmd vęri aš ręša skyldu žessir žęttir metnir saman.
Stefndi vķsar aš öšru leyti til śrskuršar stefnda umhverfisrįšherra
frį 14. mars 2002 og til žeirra sjónarmiša sem réšu nišurstöšu rįšherra.
Śrskuršur
umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003 Stefndu krefjast sżknu af žeirri dómkröfu
stefnanda aš ómerktur verši śrskuršur umhverfisrįšherra frį 15. aprķl
2003, um aš įkvöršun Skipulagsstofnunar frį 20. desember 2002 um matsskyldu
įlvers ķ Reyšarfirši fyrir allt aš 322 žśsund tonna įrsframleišslu
skuli óbreytt standa, eins og įšur segir. Telja stefndu aš śrskuršurinn
uppfylli allar form- og efniskröfur stjórnsżslulaga nr. 37/1993 og
laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum og séu žvķ engin lagaskilyrši
fyrir hendi til aš ógilda śrskuršinn. Af hįlfu stefndu er žvķ ekki
haldiš fram aš stefnanda skorti lögvarša hagsmuni til aš hafa uppi
umrędda kröfu sķna. Aš žvķ er varšar žį mįlsįstęšu stefnanda
aš um nżja og matsskylda framkvęmd hafi veriš aš ręša žegar įkvešiš
var hętta viš byggingu 420.000 įlvers og rafskautaverksmišju og reisa
322.000 įlver žess ķ staš vķsa stefndu til žeirra sjónarmiša sem fram
koma ķ śrskurši umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003, en žar sé fjallaš
um žessar mįlsįstęšur stefnanda. Er ķtarleg grein gerš fyrir forsendum
śrskuršarins ķ lżsingu mįlsatvika ķ I. kafla dómsins hér aš framan
og vķsast til žeirrar umfjöllunar um mįlsįstęšur og lagarök stefndu
aš žessu leyti. Stefndu vķsa til žess aš meš bréfi 26. febrśar
2003 hafi stefnanda veriš gefinn kostur į aš koma athugasemdum sķnum
į framfęri vegna umsagna Skipulagsstofnunar, Umhverfisstofnunar,
Fjaršabyggšar og Reyšarįls ehf. um framkomna kęru hans. Į žennan hįtt
hafi stefnanda veriš veittur andmęlaréttur um žessar umsagnir į grundvelli
stjórnsżslulaga. Athugasemdir stefnanda hafi borist meš bréfi 5. mars
2003. Ķ bréfi stefnanda frį 26. mars 2003, sem barst žvķ eftir aš
hann hafši komiš athugasemdum sķnum į framfęri, sé bent į aš stefnandi
hafi aflaš sér gagna sem gengiš höfšu milli ašila ķ ašdraganda śrskuršar
Skipulagsstofnunar frį 20. desember 2002 auk gagna frį Umhverfisstofnun
varšandi undirbśning aš śtgįfu starfsleyfis sem gefiš hafši veriš
śt žann 14. mars 2003. Bendi stefnandi sérstaklega į bréfaskipti lögmanns
Reyšarįls og Umhverfisstofnunar į tķmabilinu 7. til 14. mars 2003
og fleiri gögn sem stefnandi tiltaki ķ bréfi žessu. Umhverfisrįšherra
hafi tekiš til skošunar öll žau gögn sem lįgu til grundvallar eša
voru til frekari skżringar į mįlinu įšur en hann kvaš upp śrskurš
sinn žann 15. aprķl 2003. Mešal žessara gagna hafi veriš framangreind
gögn sem stefnandi tiltaki sérstaklega ķ bréfi sķnu žann 26. mars
2003. Žį komi og fram hjį stefnanda ķ framangreindu bréfi aš upplżsinga-
og andmęlaréttur hans hafi ekki veriš virtur sem kęranda aš framangreindum
śrskurši Skipulagsstofnunar. Aš mati stefndu er hér um órökstuddar
fullyršingar aš ręša. Žį komi einnig fram ķ nefndu bréfi aš andmęla-
og upplżsingaréttur hans hafi ekki veriš virtur varšandi undirbśning
Umhverfisstofnunar aš śtgįfu starfsleyfis fyrir įlveriš ķ Reyšarfirši.
Įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis hafi ekki veriš til skošunar ķ framangreindu
kęrumįli og er vķsaš til umfjöllunar um žrišju dómkröfu stefnanda
um meintan andmęlarétt hans vegna śtgįfu starfsleyfis. Stefndu telja
ranga žį fullyršingu stefnanda, aš stefndi hafi virt aš vettugi kröfur
stefnanda um ašgang aš gögnum, sbr. bréf hans frį 26. mars 2003, enda
hafi engar slķkar kröfur settar fram ķ tilgreindu bréfi. Stefndu vekja athygli į aš samantekt stefnanda
um samanburš į 420 žśsund tonna įlveri og 322 žśsund tonna įlveri
dagsett 5. febrśar 2004, sem stefnandi hefur vķsaš til ķ mįlinu, hafi
ekki legiš fyrir žegar stefndi śrskuršaši og įkvaršaši vegna žeirra
framkvęmda sem hér séu til umfjöllunar. Įkvöršun
Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 Stefndu byggja kröfu sķna um sżknu ķ žessum
žętti mįlsins annars vegar į žvķ aš afgreišsla Umhverfisstofnunar
į śtgįfu starfsleyfis 14. mars 2003 hafi veriš framkvęmd į grundvelli
laga nr. 7/1998 og reglugeršar nr. 785/1999 og hvorki séu formlegar
né efnislegar ógildingarįstęšur fyrir hendi. Hins vegar hafi stefnandi
ekki veriš ašili aš žvķ stjórnsżslumįli sem varšaši śtgįfu starfsleyfisins.
Žegar af žeirri įstęšu beri aš sżkna stefnda af žessari dómkröfu stefnanda
į grundvelli 16. gr. einkamįlalaga nr. 91/1991 vegna ašildarskorts
stefnanda. Veršur nś nįnari grein gerš fyrir žessum sjónarmišum stefndu. Stefndu lżsa žvķ aš žegar Umhverfisstofnun
barst umsókn žann 4. september 2002 um starfsleyfi fyrir įlver Reyšarįls
ehf. ķ Reyšarfirši, allt aš 322 žśsund tonnum, hafi žegar veriš hafist
handa viš aš móta tillögu aš starfsleyfi ķ samręmi viš reglugerš nr.
785/1999 um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för
meš sér mengun. Viš žį vinnu hafi m.a. veriš notuš loftdreifingarspį
fyrir loftboriš flśor (HF) frį framkvęmdarašila sem fylgdi umsókninni.
Hafi hśn m.a. byggt į vešurgögnum sem Skipulagsstofnun studdist viš
ķ fyrra mati į umhverfisįhrifum 422.000 tonna įlvers. Umhverfisrįšherra
hafi metiš žessi gögn, og ašferšafręšina sem hśn studdist viš fullnęgjandi
ķ fyrri śrskurši sķnum. Viš spįr į dreifingu mengunarefna frį 322.000
tonna įlveri hafi veriš śtbśiš nįkvęmt vešurlķkan af ašstęšum ķ öllum
Reyšarfirši og nįgrenni og nišurstöšur žess notašar til aš spį fyrir
um loftdreifingu frį įlverinu. Skipulagsstofnun hafi engar athugasemdir
gert viš gęši vešurgagnanna ķ śrskurši sķnum žann 20. desember 2002
en bent į, lķkt og įšur, aš vegna óvissu vęri naušsynlegt aš fylgjast
vel meš styrk mengunarefna ķ andrśmslofti innan og utan žynningarsvęšisins.
Aš mati Umhverfisstofnunar hafi žaš ekki veriš ķ andstöšu viš 10.
gr. reglugeršar nr. 785/1999 aš notast viš žessa spį viš starfsleyfisgeršina.
Umhverfisstofnun hafi auglżst opinberlega
tillögu aš starfsleyfi 17. desember 2002, žremur dögum įšur en śrskuršur
Skipulagsstofnunar lį endanlega fyrir. Aš mati stefndu sé žessi annmarki
smįvęgilegur og geti einn og sér tęplega leitt til ógildingar įkvöršunar
stofnunarinnar. Umhverfisstofnun hafi viš tillögugerš sķna 17. desember
2002 bęši tekiš tillit til śrskuršar Skipulagsstofnunar 31. įgśst
2001 og til śrskuršar umhverfisrįšherra 14. mars 2002. Śrskuršur Skipulagsstofnunar
hafi legiš formlega fyrir 20. desember 2002. Śrskuršurinn hafi engin
įhrif haft į fyrri tillögur Umhverfisstofnunarinnar um starfsleyfi
enda hafi śrskuršurinn kvešiš į um aš fyrri śrskuršur Skipulagsstofnunar
frį 31. įgśst 2001 skyldi gilda įfram aš teknu tilliti til breytinga
į framkvęmdaįformum. Forsendur fyrir starfsleyfi hafi žvķ veriš óbreyttar. Stefndu telja aš tillaga aš starfsleyfi
sé eingöngu tillaga en ekki endanleg įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis.
Bśast megi viš aš tillaga geti breyst, ef fram koma rökstuddar athugasemdir
sem Umhverfisstofnun telur sér skylt aš taka tillit til į grundvelli
mįlefnalegra- og lögmętra sjónarmiša. Breytingar į fyrirhugušu starfsleyfi
geti žvķ įtt sér ešlilegar skżringar. Į Umhverfisstofnun hvķli sś
skylda aš afgreiša umsókn um starfsleyfi žegar fullnęgjandi gögn liggi
fyrir. Athugasemdir framkvęmdarašila eša almennings viš tillögu Umhverfisstofnunar
aš starfsleyfi leiši ekki til žess aš stofnunin móti nżja tillögu
aš starfsleyfi eša vķsi umsókn um starfsleyfi frį į grundvelli 11.
gr. reglugeršar nr. 785/1999. Mįlsmešferšarreglur geri ekki rįš fyrir
slķkri mįlsmešferš. Umhverfisstofnun beri aš gera tillögu aš starfsleyfi,
auglżsa hana, taka viš athugasemdum frį almenningi og framkvęmdarašila
og taka sķšan endanlega įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis. Ķ athugasemdum
kunni aš koma fram gögn og sjónarmiš sem stofnuninni beri aš taka
tillit til viš įkvaršanatöku um śtgįfu starfsleyfis. Umhverfisstofnun
hafi žvķ ekki veriš heimilt aš auglżsa nżja starfsleyfistillögu vegna
framkominna athugasemda framkvęmdarašila. Stofnuninni hafi boriš aš
taka athugasemdir hans til skošunar ķ tengslum viš įkvöršun um śtgįfu
starfsleyfis fyrir įlver framkvęmdarašila į žann hįtt sem gert var.
Framkvęmdarašili hafi ekki lagt fram nżja
loftdreifingarspį meš erindi til Umhverfisstofnunar 7. mars 2003
eins og stefnandi haldi fram ķ mįlatilbśnaši sķnum. Hiš rétta sé aš
framkvęmdarašili hafi fyrst og fremst leišrétt spį vegna villu ķ tölvuforriti
sem hann hafši žį uppgötvaš. Žessi villa ķ forriti hafi ekki veriš
séš fyrir. Eftir aš įbendingin kom fram hafi Umhverfisstofnun boriš
aš taka žessa įbendingu til athugunar og leggja mat į leišrétta spį
į grundvelli nżrra og réttari upplżsinga. Žį hafi stofnuninni boriš
aš taka afstöšu til kröfu framkvęmdarašila sem byggši į mešalhófs-
og jafnręšisreglum stjórnsżsluréttarins, m.a. meš tilvķsun framkvęmdarašila
til sambęrilegra višmišunarreglna annarra įlvera hér į landi. Ķ athugasemdum framkvęmdarašila viš tillögu
aš starfsleyfi, sem stofnuninni bįrust 7. mars 2003, hafi žvķ m.a.
veriš haldiš fram aš Skipulagsstofnun hefši ķ fyrri įkvöršunum sķnum
fallist į aš mörk HF innan žynningarsvęšis įlversins yršu 0,3 μg/m3.
Meš vķsan til mešalhófs- og jafnręšisreglu stjórnsżslulaga hafi žess
veriš krafist, aš Umhverfisstofnun hękkaši mörk fyrir HF utan žynningarsvęšisins
ķ 0,3 μg/m3 ķ samręmi viš žaš. Framkvęmdarašili hafi tališ aš
višmišiš 0,2 μg/m3 fyrir HF innan žynningarsvęšisins vęri ķ ósamręmi
viš nišurstöšu mats į umhverfisįhrifum framkvęmdarinnar og žvķ vęri
réttara og ešlilegra aš miša viš 0,3 μg/m3. Hafi Umhverfisstofnun
ķ ljósi žessa tališ naušsynlegt aš leita įlits Skipulagsstofnunar
įšur en endanleg įkvöršun yrši tekin um śtgįfu starfsleyfis og jafnframt
aš gefa Skipulagsstofnun fęri į aš taka til athugunar hvort leišrétt
loftdreifingarspį leiddi til žess aš nżtt mat į umhverfisįhrifum yrši
aš fara fram. Ķ svari Skipulagsstofnunar kom ekki fram krafa um aš
nżtt mat į umhverfisįhrifum fęri fram og hafi nišurstaša Skipulagsstofnunar
veriš sś aš 0,3 μg/m3 vęri įsęttanleg višmišun, en benti į aš
rétt vęri aš miša viš 0,2 μg/m3. Umhverfisstofnun hafi tekiš fullt tillit
til nišurstöšu Skipulagsstofnunar ķ hinu endanlega starfsleyfi og
hafi įkvęši starfsleyfisins varšandi HF veriš byggt upp meš žeim hętti
aš miša viš 0,3 μg/m3 innan žynningarsvęšis og setja frekari
kröfur um aš starfsleyfishafinn leitašist viš aš nį mörkum HF innan
žynningarsvęšis nišur ķ 0,2 μg/m3. Žannig skyldu mörkin lękka
ķ 0,25 μg/m3 į fyrsta degi 27. mįnašar eftir aš rekstur įlversins
hęfist, aš uppfylltum tilteknum skilyršum. Skyldi framkvęmdarašili,
ķ samrįši viš Umhverfisstofnun, jafnframt leitast viš aš minnka losun
į HF enn frekar. Tękist honum žaš ęttu mörkin aš lękka ķ 0,2 μg/m3.
Žį beri aš geta žess aš ķ starfsleyfi Noršurįls hf., dags 24. febrśar
2003, sé mišaš viš 0,3 μg/m3 innan žynningarsvęšis og mišaš
sé viš sömu mörk ķ starfsleyfi įlvers Alcan į Ķslandi ķ Straumsvķk. Varšandi umrędd umhverfismörk vetnisflśorķšs
ķ andrśmslofti vķsa stefndu Alcoa į Ķslandi ehf., Reyšarįl ehf. og
Fjaršaįl sf. sérstaklega til žess aš višmišiš 0,3 μg/m3 gildi
fyrir önnur įlver į Ķslandi auk žess sem žessi mörk hafi veriš sett
ķ upphaflegu umhverfismati fyrir 420.000 įlver. Er vķsaš til bréfs
11. mars 2003 til Umhverfisstofnunar og bréfs 29. aprķl 2003 til umhverfisrįšherra
um nįnari umfjöllun um žetta atriši. Stefndi leggur įherslu į aš Umhverfisstofnun
hafi veriš skylt aš byggja į įkvöršun Skipulagsstofnunar frį 20. desember
2002 viš afgreišslu į umsókn um starfsleyfi fyrir įlver Reyšarįls
ehf. og hafi žvķ ekki veriš heimilt aš fresta įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis
vegna kęru į įkvöršun Skipulagsstofnunar til umhverfisrįšherra. Stefndu benda į aš žegar Reyšarįl ehf. sendi
inn umsókn um starfsleyfi 4. september 2002 hafi kennitala félagsins
veriš tilgreind 600100-2380. Auglżst tillaga aš starfsleyfi hafi veriš
mišuš viš žessa kennitölu sem og endanleg įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis
14. mars 2003. Stefndu vekja athygli į žvķ aš nafni Reyšarįls ehf.
hafi veriš breytt ķ Alcoa į Ķslandi ehf. og nafni Alcoa į Ķslandi
ehf. hafi veriš breytt ķ Reyšarįl ehf., sbr. tilkynningar til hlutafélagaskrįr
12. mars 2003. Kennitala žess félags sem beri nafniš Reyšarįl ehf.
ķ dag sé žvķ kennitala žess félags sem įšur hét Alcoa į Ķslandi og
öfugt. Ekki sé žvķ um žaš aš ręša aš annar lögašili hafi fengiš starfsleyfiš
en sótti um žaš. Žį hafa stefndu upplżst aš meš bréfi 17. mars 2004
hafi veriš sótt um aš starfsleyfiš, sem gefiš var śt 14. mars 2003
til Alcoa į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.), kt. 600100-2380, verši
fęrt yfir į nafn stefnda Fjaršarįls sf. Er vķsaš til 2. mgr. 27. gr.
reglugeršar nr. 785/1999 til stušnings kröfunni og tekiš fram aš engar
breytingar verši į starfsleyfinu. Erindiš sé nś til afgreišslu hjį
Umhverfisstofnun og muni nišurstašan vęntanlega verša sś aš yfirfęra
starfsleyfiš yfir į nżtt nafn og kennitölu meš vķsan til 2. mgr. 27.
gr. reglugeršar nr. 785/1999. Hvorki stefndu né Umhverfisstofnun lķti
svo į aš stefnandi hafi veriš formlegur ašili aš stjórnsżslumįli žvķ
sem fjallaši um įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis Reyšarįls ehf. Stefnandi
hafi sent inn athugasemdir viš tillöguna og Umhverfisstofnun kynnt
honum įkvöršun stofnunarinnar um śtgįfu starfsleyfis og vakiš var
athygli į kęrurétti til umhverfisrįšherra. Žessi mįlsmešferš sé ķ
samręmi viš įkvęši 24. og 25. gr. reglugeršar nr. 785/1999 um starfsleyfi
fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för meš sér mengun. Almenningi
sé veittur réttur til aš koma aš athugasemdum viš tillögu aš starfsleyfi
samkvęmt ofangreindri reglugerš. Žaš hafi veriš gert viš mešferš starfsleyfisumsóknar
framkvęmdarašila hjį Umhverfisstofnun. Hins vegar sé ekki gert rįš
fyrir ķ reglugeršinni, né ķ öšrum réttarheimildum, svo sem ķ lögum
nr. 7/1998 um hollustuhętti og mengunarvarnir, sem fjalla um śtgįfu
starfsleyfa Umhverfisstofnunar, aš almenningi sé veittur frekari
réttur til andmęla, til dęmis vegna athugasemda sem stofnuninni berast
viš starfsleyfistillögun. Vera kunni aš athugasemdir sem fram komi
leiši til žess aš stofnunin telji aš leita žurfi frekar įlits annarra.
Žaš mat liggi hjį stofnuninni einni. Almenningur, sem geri athugasemdir
viš starfsleyfistillögu, hafi ķ slķkum tilfellum ekki sjįlfstęšan
andmęlarétt. Ķ žessu mįli hafi žaš veriš mat Umhverfisstofnunar aš
ekki vęri žörf į žvķ viš śrlausn mįlsins aš leita eftir frekara įliti
almennings eša annarra sem geršu athugasemdir viš auglżsta starfsleyfistillögu
til aš komast aš efnislega réttri nišurstöšu. Hafa verši ķ huga aš
samkvęmt meginreglum stjórnsżsluréttarins skuli ekki leita įlits nema
žaš sé naušsynlegt viš śrslausn mįla. Viš žaš mat verši mešal annars
aš taka tillit til hagsmuna, framkvęmdarašila ķ žessu tilviki Reyšarįls
ehf., af žvķ aš fį starfsleyfi eins skjótt śtgefiš og unnt sé. Mat
Umhverfisstofnunar hafi veriš aš ekki vęri naušsynlegt aš leita frekara
įlits en gert var og aš nęgileg gögn hafi legiš fyrir žegar endanleg
įkvöršun um starfsleyfi var tekin. Samkvęmt framangreindu telja stefndu aš
Umhverfisstofnun hafi uppfyllt skilyrši reglugeršar nr. 785/1999 um
rétt almennings og žar meš virt rétt stefnanda til aš senda inn athugasemdir
viš fyrirhugaš starfsleyfi Reyšarįls ehf. Jafnframt er žaš afstaša
stefndu aš ķ žessum žętti mįlsins verši aš gera skżran greinarmun
į rétti almennings til aš koma į framfęri athugasemdum vegna fyrirhugašs
starfsleyfis og žeim réttindum og skyldum sem fylgja ašilastöšu ķ
stjórnsżslumįli. Af žessum įstęšum beri aš sżkna af kröfu stefnanda
um aš ómerkt verši įkvöršun Umhverfisstofnunar hinn 14. mars 2003
um śtgįfu starfsleyfis fyrir įlver Reyšarįls ehf. Įkvöršun
umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003 Stefndu krefjast sżknu af dómkröfu stefnanda
um aš ómerkt verši įkvöršun umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003 um aš
vķsa frį kęru stefnanda 28. mars 2003 į įkvöršun Umhverfisstofnunar
14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis fyrir Reyšarįl ehf. Sżknukrafan
byggir ķ fyrsta lagi į ašildarskorti stefnanda, sbr. 16. gr. einkamįlalaga
nr. 91/1991, en stefndu telja aš stefnandi hafi hvorki sżnt fram į
aš hann hafi haft stöšu ašila ķ mįlinu, né aš öšru leyti įtt lögmęta
hagsmuni vegna įkvöršunar stefnda. Ķ annan staš er krafist sżknu į
žeim grundvelli aš śrskuršurinn uppfylli öll form- og efnisskilyrši
stjórnsżslulaga nr. 37/1993 og laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Stefndu benda į aš samkvęmt 2. mgr. 32.
gr. laga um hollustuhętti og mengunarvarnir nr. 7/1998 megi kęra
įkvaršanir Umhverfisstofnunar og heilbrigšisnefnda um śtgįfu starfsleyfis
samkvęmt 6. gr. laganna, til fullnašarśrskuršar rįšherra innan tveggja
vikna frį įkvöršun Umhverfisstofnunar eša heilbrigšisnefnda. Ķ lögunum
sé ekki tekiš sérstaklega fram hverjum sé heimilt aš kęra śtgįfu starfsleyfis,
en um žaš gildi almennar reglur stjórnsżsluréttarins. Ķ 1. mgr. 26.
gr. stjórnsżslulaga nr. 37/1993 segi aš ašila mįls sé heimilt aš kęra
stjórnvaldsįkvöršun til ęšra stjórnvalds til žess aš fį hana fellda
śr gildi eša henni breytt, nema annaš leiši af lögum eša venju. Meš
ašila mįls ķ skilningi framangreinds įkvęšis sé įtt viš žann sem
hefur lögmętra hagsmuna aš gęta, ž.e. einstaklegra og verulegra hagsmuna,
hvort sem žeir séu fjįrhagslegir eša persónulegir. Žetta byggist į
višurkenndum sjónarmišum ķ stjórnsżslurétti. Hugtakiš hafi veriš
skżrt rśmt ķ umhverfisrétti žannig aš ekki sé einungis įtt viš žį
sem eiga beina ašild aš mįli, heldur geti einnig falliš undir žeir
sem hafi óbeinna hagsmuna aš gęta svo sem nįgrannar starfsleyfisskyldrar
starfsemi. Kęruašild almennings įn tillits til hagsmuna
af śrlausn mįlsins (actio popularis) sé ekki višurkennd ķ stjórnsżslurétti
hér į landi nema fyrir hendi sé sérstök lagaheimild Slķka lagaheimild
sé ekki aš finna ķ lögum um hollustuhętti og mengunarvarnir. Aš mati
stefndu veiti réttur almennings til aš gera athugasemdir viš auglżst
drög aš starfsleyfi, sbr. 24. gr. reglugeršar nr. 785/1999 um starfsleyfi
fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för meš sér mengun, žeim sem
geri athugasemd ekki stöšu ašila stjórnsżslumįls. Stefndu telja žvķ
aš ekki sé hęgt aš lķta svo į aš stefnandi hafi veriš ašili mįls viš
mešferš žess hjį Umhverfisstofnun, enda komi fram ķ umsögn stofnunarinnar,
9. maķ 2003, aš žar sé ekki litiš į stefnanda sem ašila mįls. Aš mati
stefndu skipti ekki mįli žó aš ķ bréfi Umhverfisstofnunar til stefnanda
hafi hann veriš upplżstur um kęruheimildir, enda sé įkvöršun um ašild
aš kęrumįli ķ höndum žess stjórnvalds sem um kęruna fjallar. Stefndu mótmęla žvķ sem fullyrt er ķ stefnu
aš ašild stefnanda hafi ķ upphafi mįlsins veriš virt. Bréf žaš sem
sent hafi veriš stefnanda 9. maķ 2003, žar sem honum var tilkynnt
um framlengingu śrskuršarfrests, hafi ekki fališ ķ sér neina višurkenningu
į ašild hans aš mįlinu. Hins vegar hafi į žvķ stigi ekki veriš tekin
įkvöršun um hvort višurkenna skyldi ašild hans og hafi žvķ žótt rétt
aš tilkynna honum um framlengingu frests eins og įskiliš er ķ 3. mgr.
32. gr. laga um hollustuhętti og mengunarvarnir. Stefndu bendir į aš samkvęmt 4. mgr. 12.
gr. laga um mat į umhverfisįhrifum sé sérstaklega tekiš fram aš öllum
sé heimilt aš kęra til rįšherra įkvaršanir Skipulagsstofnunar um
matsskyldu og śrskurš stofnunarinnar um mat į umhverfisįhrifum framkvęmda.
Kęruašild ķ žeim lögum byggist žvķ į hinu svokallaša actio popularis
og hafi žessi framkvęmd į žessu sviši ekki žżšingu um kęru į śtgįfu
starfsleyfis. Stefndu mótmęla žeirri fullyršingu ķ stefnu aš frįvķsun
kęru stefnanda hafi brotiš ķ bįga viš almenna framkvęmd ķ kęrumįlum.
Ķ žeim kęrumįlum vegna śtgįfu starfsleyfa sem veriš hafi til mešferšar
ķ umhverfisrįšuneytinu hafi kęruašild įvallt byggst į beinum eša óbeinum
hagsmunum viškomandi kęranda. Ķ samręmi viš almenn višhorf ķ umhverfisrétti
hafi kęruašildin veriš tślkuš nokkuš rśmt, en žó žannig aš įvallt
hafi veriš um beina eša óbeina hagsmuni vęri aš ręša. Stefndu mótmęla žvķ sérstaklega aš nišurstaša
śrskuršarnefndar sem starfaši į grundvelli žįgildandi laga um hollustuhętti
og heilbrigšiseftirlit nr. 81/1988, frį 18. desember 1995, bindi meš
einhverjum hętti hendur stefnda umhverfisrįšherra viš mat į ašild
stefnanda, en žar hafi ašild stefnanda veriš višurkennd vegna śtgįfu
starfsleyfis ĶSAL. Ķ žvķ tilviki hafi veriš um annan śrskuršarašila
aš ręša og eldri löggjöf og sem hafi ekki įhrif į tślkun rįšuneytisins
į įkvęšum 2. mgr. 32. gr. nśgildandi laga um hollustuhętti og mengunarvarnir.
Stefnandi haldi žvķ fram aš hann eigi persónulegra
hagsmuna aš gęta sem ķbśi Fjaršarbyggšar og vegna afskipta af fjölmörgum
žįttum er varša umhverfisvernd į Austurlandi ķ įratugi. Stefndu vķsa
til žess aš kęruašild hafi veriš višurkennd ķ nokkrum nįnar tilteknum
mįlum žegar um mikla nįlęgš viš leyfšar framkvęmdar var aš ręša. Stefnandi
sé bśsettur ķ Neskaupsstaš sem sé į žrišja tug kķlómetra ķ beinni
loftlķnu frį fyrirhugušu įlveri viš Reyšarfjörš og langt fyrir utan
žynningarsvęši žess samkvęmt matsskżrslu. Strax ķ upphafi hafi žvķ
veriš ljóst aš mikill vafi lék į aš stefnandi gęti byggt ašild sķna
į slķkum óbeinum hagsmunum. Ķ bréfi sķnu 6. jśnķ 2003 byggi stefnandi
ekki į žvķ aš hann eigi hagsmuna aš gęta sem nįgranni og hafi rįšuneytiš
žvķ tališ ljóst aš ekki vęri um slķka óbeina hagsmuni aš ręša. Ašild
einstaklinga eša umhverfisverndarsamtaka sem unniš hafi aš umhverfismįlum
og sżnt žeim sérstakan įhuga, hafi hingaš til ekki veriš višurkennd
af ķslenskum dómstólum. Aš mati stefndu verši slķk ašild aš byggja
į sérstakri lagaheimild. Stefndu benda į aš įkvęši Įrósasamningsins
um ašgang aš upplżsingum, žįtttöku almennings ķ įkvaršanatöku og ašgang
aš réttlįtri mįlsmešferš ķ umhverfismįlum, hafi veriš undirritašur
af Ķslands hįlfu en ekki fullgiltur. Žar sé mešal annars kvešiš į
um kęruašild tiltekinna umhverfisverndarsamtaka aš mįlum vegna leyfisveitinga
į sviši umhverfisréttar. Įrósasamningurinn kveši hins vegar ekki į
um kęruašild einstaklinga aš slķkum mįlum og gęti stefnandi žvķ ekki
byggt kęruašild sķna į įkvęšum žess samnings. Auk žess hafi samningurinn
ekki veriš fullgiltur af Ķslands hįlfu og hafi įkvęši hans ekki veriš
lögfest hér į landi. Hafi žau žvķ enga žżšingu viš skżringu nśgildandi
laga. Stefndu įrétta, aš įkvęši tilskipana nr.
2003/4/EB um almennan ašgang aš upplżsingum um umhverfismįl og 2003/35/EB
um žįtttöku almennings ķ įkvaršanatöku um umhverfismįl hafi ekki veriš
innleidd ķ ķslenskan rétt og hafi žvķ ekkert gildi ķ mįli žessu. Hvaš
varšar vķsun stefnanda til tilskipana nr. 85/337, 97/11/EB og 90/313/EBE
žį byggi lög nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum og lög nr. 21/1993
um upplżsingamišlun og ašgang aš upplżsingum ķ umhverfismįlum, į įkvęšum
žeirra tilskipana. Ķ žeim lögum eša tilskipunum séu ekki įkvęši um
kęruašild einstaklinga eša félagasamtaka varšandi įkvaršanir stjórnvalda
um śtgįfu starfsleyfa į grundvelli laga um hollustuhętti og mengunarvarnir.
Aš žvķ er varšar kröfur stefnanda um aš
fį sendar allar kęrur og kęrugögn og aš honum gefist kostur į aš tjį
sig um öll gögn įšur en endanleg afstaša yrši tekin til kęru hans
benda stefndu į aš ķ upphafi mįlsins hafi ekki legiš önnur gögn fyrir
ķ mįlinu en žęr žrjįr kęrur sem borist höfšu auk nokkurra gagna um
forsögu mįlsins sem fylgdu kęru stefnanda. Umhverfisrįšuneytiš hafi
ekki séš įstęšu til aš senda stefnanda kęrur annarra kęrenda enda
fjöllušu žęr um sömu mįlsįstęšur og fram komu ķ kęru stefnanda og
žvķ hafi ekki veriš naušsynlegt į grundvelli reglna um andmęlarétt
aš gefa stefnanda kost į aš gera athugasemdir viš ašrar kęrur. Ķ kęru
sinni hafi stefnandi hvorki vķsaš til upplżsingalaga né til laga nr.
21/1993 um upplżsingamišlun og fl. til stušnings kröfum sinni. Ekki
hafi veriš litiš svo į aš krafa stefnanda byggšist į tilgreindum lögum.
Hefši til žess komiš aš ašild stefnanda hefši veriš višurkennd og
mįliš tekiš til efnismešferšar hefšu honum aš sjįlfsögšu veriš send
öll gögn mįlsins eins og įvallt sé gert ķ kęrumįlum sem eru til mešferšar
ķ umhverfisrįšuneytinu. Aš žvķ er varšar kröfur stefnanda undir
mešferš kęrumįlsins um aš fį senda lista yfir gögn mįlsins vķsa stefndu
til žess aš į žeim lista hefšu, ķ upphafi mįlsins, ašeins veriš žęr
žrjįr kęrur sem bįrust. Aš mati stefndu žjónaši žaš žvķ engum tilgangi
aš senda stefnanda lista yfir gögn mįlsins ķ upphafi žess įšur en
gagnaöflun var hafin. Hefšu į žeim lista einungis veriš žęr žrjįr
kęrur sem bįrust. Hafi veriš litiš svo į aš stefnandi hefši fyrst
og fremst hagsmuni af aš fį lista yfir gögn mįlsins žegar gagnaöflun
vęri lokiš eša a.m.k. langt komin. Įšur en til žess hafi komiš hafi
hins vegar veriš tekin įkvöršun um žaš af hįlfu stefnda umhverfisrįšherra
aš vķsa kęru stefnanda frį og einnig hinum tveimur kęrunum sem borist
höfšu. Žęr umsagnir sem hafi borist hafi einungis fjallaš um efnisžętti
mįlsins og žvķ hafi ekki veriš talin įstęša til aš gefa stefnanda
kost į aš gera athugasemdir viš žęr. Annarra gagna hafi ekki veriš
aflaš žegar mįlinu var vķsaš frį. Hafi sérstaklega veriš fariš yfir
žaš af hįlfu stefnda hvort eitthvaš ķ umsögnunum varšaši ašild stefnanda
aš mįlinu sem įstęša vęri til aš gefa honum kost į aš gera athugasemdir
viš en žaš hafi veriš mat stefnda umhverfisrįšherra aš svo vęri ekki.
Stefndu fallast ekki į aš andmęlaréttur hafi veriš brotinn į stefnanda.
Leggja stefndu įherslu į aš ekki hafi veriš tekin efnisleg afstaša
til kęru stefnanda og žvķ ekki komiš til žess aš honum vęri veittur
andmęlaréttur varšandi žann žįtt mįlsins. Hvaš varšar upplżsingarétt stefnanda hafi
veriš litiš svo į aš hįlfu stefnda umhverfisrįšherra aš kröfur stefnanda
byggšust fyrst og fremst į reglum um andmęlarétt į mešan mįliš var
til mešferšar hjį rįšuneyti stefnda. Sé sį skilningur studdur skżru
oršalagi ķ kęru stefnanda 28. mars 2003 og bréfi hans 20. maķ 2003,
žar sem hann krefjist žess aš fį aš tjį sig um öll gögn sem rįšuneytinu
berast og minnir į rétt sinn til andmęla. Eins og įšur segi hafi stefnandi
ķ kröfum sķnum ekki vķsaš til upplżsingalaga nr. 21/1993. Į žeim
grundvelli hefši umhverfisrįšuneytiš hugsanlega įtt aš afhenda stefnanda
kęrur annarra kęrenda ķ mįlinu og umsagnir sem borist höfšu. Slķk
krafa hafi ekki borist eftir aš mįlinu hafi veriš vķsaš frį og hafi
žvķ stefndi umhverfisrįšherra veriš ķ góšri trś um aš kröfur kęranda
hefšu byggst į reglum um andmęlarétt. Stefndu benda į aš žótt framangreind
gögn hefšu veriš send stefnanda žį hefši žaš engu breytt varšandi
žį nišurstöšu stefnda aš vķsa mįlinu frį. Aš žvķ er varšar žį fullyršingu stefnanda
aš virtir hafi veriš aš vettugi lögbundnir frestir til aš afgreiša
kęru stefnda 28. mars 2003 og aš rįšherra hefši veriš ķ lófa lagiš
aš kveša upp śr um frįvķsunar kęrunnar žegar ķ staš benda stefndu
į samkvęmt 3. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 skuli rįšherra kveša upp
śrskurš svo fljótt sem aušiš er og eigi sķšar en fjórum vikum eftir
aš honum berst mįl ķ hendur. Sé mįl višamikiš og fyrirsjįanlegt aš
afgreišsla taki lengri tķma skuli tilkynna hlutašeigandi žaš og tiltaka
afgreišslufrest sem aldrei skuli žó vera lengri en įtta vikur. Kęra
stefnanda hafi borist 28. mars 2003, en einnig hafi borist tvęr ašrar
kęrur vegna sömu įkvöršunar, ž.e. frį Nįttśruverndarsamtökum Ķslands
annars vegar og fjórum einstaklingum hins vegar. Auk stefnanda séu
tveir af framangreindum kęrendum bśsettir į Austurlandi. Ķ umhverfisrétti
sé oft vafamįl hverja beri aš telja hafa óbeinna hagsmuna aš gęta
žannig aš ašild žeirra aš stjórnsżslumįli sé višurkennd. Hafi ķ nokkrum
tilvikum veriš višurkennt ašild žeirra, sem bśa ķ nįgrenni viš mengandi
atvinnurekstur, sbr. śrskurši rįšuneytisins frį 16. september 2003
varšandi starfsleyfi svķnabśsins aš Brautarholti og frį 27. maķ 2002
varšandi starfsleyfi alifuglabśsins Nesbśs. Viš mat į žvķ hvort slķkir
hagsmunir séu til stašar hjį kęrendum žurfi oft aš lķta til žeirrar
starfsemi sem viškomandi starfsleyfi gildir um og t.d. umfangs žeirrar
mengunar sem frį henni stafar. Ķ ljósi žess aš žrķr af kęrendum voru
bśsettir į Austurlandi hafi rįšuneytiš įkvešiš aš vķsa ekki framangreindum
kęrum frį strax ķ upphafi heldur skoša žann žįtt nįnar. Vegna žess
hve frestir til aš śrskurša samkvęmt 32. gr. laga nr. 7/1998 séu
stuttir hafi veriš įkvešiš aš senda kęrurnar 9. aprķl 2003 til umsagnar
Umhverfisstofnunar, Heilbrigšiseftirlits Austurlands, Fjaršarbyggšar,
Skipulagsstofnunar og Reyšarįls. Einnig hafi veriš til žess litiš
aš hugsanlega kęmu fram upplżsingar ķ žeim umsögnum sem gagnast gętu
viš įkvöršun į žvķ hvort kęrendur hefšu einstaklegra eša óbeinna hagsmuna
aš gęta ķ mįlinu. Hinn 9. maķ 2003 hafi kęrendum veriš tilkynnt um
aš ekki yrši unnt aš śrskurša innan fjögurra vikna frestsins, enda
hafi žį umsagnir ekki veriš komnar frį öllum umsagnarašilum. Hinn 14. maķ 2003 hafi sķšasta umsögnin
ķ kęrumįlinu borist. Ekkert komi fram ķ umsögnum sem upplżst geti
hvort kęrendur ęttu beinna eša óbeinna hagsmuna aš gęta ķ mįlinu.
Ķ umsögn Umhverfisstofnunar komi fram aš stofnunin hafi ekki litiš
svo į aš stefnandi vęri ašili mįls viš śtgįfu starfsleyfis Reyšarįls
ehf. Hinn 2. jśnķ 2003 hafi stefnanda og öšrum kęrendum veriš sent
bréf, žar sem fram komi aš gögn mįlsins bęru ekki meš sér aš žeir
nytu stöšu ašila ķ mįli vegna śtgįfu starfsleyfisins eša hefšu annarra
lögmętra hagsmuna aš gęta sem kęruašild žeirra gęti byggst į. Hafi
kęrendum ķ bréfinu veriš gefinn kostur į aš koma aš athugasemdum sķnum
varšandi ašild žeirra aš mįlinu. Hinn 10. jśnķ 2003 hafi borist athugasemdir
stefnanda meš bréfi dags. 6. jśnķ 2003, en ašrir kęrendur hafi óskaš
eftir frekari fresti til aš skila sķnum athugasemdum sem bįrust 26.
jśnķ 2003. Af žeim sökum hafi tafist nokkuš aš hin endanlega įkvöršun
ķ mįlinu lęgi fyrir, en eins og fram hefur komiš hafi hśn veriš tilkynnt
stefnanda meš bréfi dags. 14. jślķ 2003. Samkvęmt framangreindu hafi įstęšur žess
aš įkvöršun rįšherra lį ekki fyrir innan hins lögbundna śrskuršarfrests
veriš žęr aš umhverfisrįšuneytiš taldi rétt, mešal annars meš vķsan
til rannsóknarreglu stjórnsżslulaganna, aš nokkur gagnaöflun fęri
fram įšur en tekin vęri afstaša til ašildar stefnanda og annarra kęrenda.
Eftir aš gagnaöflun hafi veriš lokiš, mešal annars meš žvķ aš kęrendum
var gefinn kostur į andmęlum, hafi įkvöršun veriš tekin eins fljótt
og unnt er. Mįlsmešferšarreglur stjórnsżslulaga hafi žannig leitt
til žess aš ekki hafi veriš unnt aš virša lögbundna fresti, en įkvöršun
hafi legiš fyrir eins fljótt og unnt var. IV. Nišurstaša um varnarašild mįlsins Kröfur stefnanda ķ mįli žessu beinast aš
žremur stjórnvaldsįkvöršunum stefnda umhverfisrįšherra og einni įkvöršun
Umhverfisstofnunar, eins og įšur greinir. Tvęr af framangreindum žremur
įkvöršunum stefnda umhverfisrįšherra fela ķ sér stašfestingu rįšherra,
sem stjórnvalds į kęrustigi, į tilteknum įkvöršunum Skipulagsstofnunar,
en žrišja įkvöršunin frįvķsun stjórnsżslukęru stefnanda vegna įkvöršunar
Umhverfisstofnunar įn žess aš efnisleg afstaša hafi veriš tekin til
hinnar kęršu įkvöršunar ķ umrętt sinn. Skilja
veršur stefnu į žį leiš aš alls sé sex ašilum stefnt sameiginlega
til aš žola allar framangreindar dómkröfur. Žessir ašilar eru ķslenska
rķkiš, fjįrmįlarįšherra, umhverfisrįšherra, Reyšarįl ehf., Alcoa į
Ķslandi ehf. og Fjaršarįl sf. Enginn žessara ašila hefur krafist frįvķsunar
mįlsins aš žvķ er sig varšar, hvorki ķ heild né aš žvķ er varšar einstakar
dómkröfur. Žį er žvķ ekki haldiš fram af hįlfu neins stefndu aš óheimilt
hafi veriš aš hafa umręddar fjórar kröfur uppi ķ sama mįlinu, sbr.
1. mgr. 27. gr. laga nr. 91/1991. Hins vegar er hvorki Skipulagsstofnun
né Umhverfisstofnun stefnt til aš žola kröfur stefnanda ķ mįlinu. Samkvęmt
2. mgr. 16. gr. laga nr. 91/1991 leiša varnir byggšar į ašildarskorti
til sżknu, ef fallist er į žęr. Samkvęmt žessu er žaš į forręši hvers
stefnda fyrir sig hvort höfš er uppi sś vörn aš kröfu sé ranglega
beint aš honum. Samkvęmt umręddri reglu laga nr. 91/1991 veršur kröfum
stefnanda gegn einstökum varnarašilum mįlsins žvķ almennt ekki vķsaš
frį dómi meš vķsan til žess aš žeir hafi ekki hagsmuni af śrslitum
mįlsins, ef ašildarskorti hefur ekki veriš haldiš fram ķ mįlinu af
žeirra hįlfu. Į žetta ķ öllu falli ótvķrętt viš um stefndu Alcoa į
Ķslandi ehf., Reyšarįl ehf. og Fjaršaįl sf. sem allir standa utan
hins opinbera stjórnkerfis. Hins vegar er óhjįkvęmilegt aš taka sjįlfkrafa
til skošunar hvort varnarašild hafi veriš reifuš nęgilega ķ stefnu
meš tilliti til dómkrafna og mįlsįstęšna stefnanda svo aš dómur verši lagšur į mįliš aš žessu leyti,
sbr. einkum e. liš 1. mgr. 80. gr. laga nr. 91/1991. Aš žvķ er varšar ašild fjįrmįlarįšherra
er ljóst aš stefnandi heldur žvķ ekki fram aš žessi rįšherra hafi
komiš aš töku žeirra stjórnvaldsįkvaršana sem krafist er aš verši
ómerktar. Ķ stefnu er ķ engu vikiš aš aškomu žessa stjórnvalds aš
umręddum įkvöršunum eša ašild žess aš mįlinu skżrš. Er ašild žessa
stefnda aš mįlinu žvķ svo vanreifuš aš ekki veršur hjį žvķ komist
aš vķsa kröfum stefnanda aš žessu leyti sjįlfkrafa frį dómi. Aš žvķ er varšar ašild ķslenska rķkisins
viršist stefnandi byggja į žvķ aš aškoma rķkisstjórnarinnar aš byggingu
įlvers viš Reyšarfjörš, mešal annars meš gerš įšurgreindra NORAL
yfirlżsinga, réttlęti varnarašild rķkisins aš mįlinu. Venjulegt er
aš stefna ķslenska rķkinu til aš žola dóm žegar gerš er krafa um greišslu
fjįr śr rķkissjóši, sbr. til hlišsjónar rįšagerš ķ athugasemdum 5.
mgr. 17. gr. žess frumvarps sem varš aš lögum nr. 91/1991. Eins og
įšur segir snżst mįl žetta hins vegar um kröfu stefnanda um ómerkingu
tiltekinna stjórnvaldsįkvaršana og hefur stefnandi mešal annars stefnt
umhverfisrįšherra, sem tók žrjįr af umręddum fjórum stjórnvaldsįkvöršunum,
til aš žola dóm žessa efnis. Umhverfisrįšherra er sjįlfstętt stjórnvald
og réttilega stefnt til aš žola dóm um ómerkingu eigin stjórnvaldsįkvaršana.
Enda žótt umhverfisrįšherra sé einnig einn af fyrirsvarsmönnum ķslenska
rķkisins žegar um er aš ręša įkvöršunarvald um žau mįlefni sem undir
hann heyra en hiš sama mį raunar segja um alla handhafa opinbers
valds hefur stefnandi meš engum hętti śtskżrt hvaša sjįlfstęšu réttarįhrif
kunni aš vera bundin viš žaš aš ķslenska rķkiš žoli dóm um kröfur
stefnanda auk umhverfisrįšherra. Er mįlatilbśnašur stefnanda svo óljós
um žetta atriši aš ekki veršur hjį žvķ komist aš vķsa kröfum stefnanda
aš žessu leyti sjįlfkrafa frį dómi. Aš žvķ er varšar ašild stefnda Reyšarįls
ehf. (kt. 690103-2570, įšur Alcoa į Ķslandi ehf.) liggja fyrir gögn
ķ mįlinu um aš 12. mars 2003 hafi nafni Alcoa į Ķslandi ehf. veriš
breytt ķ Reyšarįl ehf. og nafni Reyšarįls ehf. veriš breytt ķ Alcoa
į Ķslandi ehf. Kennitala stefnda Alcoa į Ķslandi ehf. er žvķ 600100-2380
og er óhętt aš ganga śt frį žvķ aš félagiš hafi einnig haft žį kennitölu
žegar žaš hét Reyšarįl ehf. og sótti um starfsleyfiš sem sķšan var
gefiš śt 14. mars 2003. Af umręddum gögnum veršur žannig rįšiš aš
žaš var stefnda Alcoa į Ķslandi ehf. (kt. 600100-2380), sem fram til
12. mars 2003 bar nafniš Reyšarįl ehf., sem sótti um og fékk śtgefiš
til sķn starfsleyfiš 14. mars 2003. Stefnda Reyšarįl ehf. (įšur Alcoa
į Ķslandi ehf.) hefur hins vegar hvorki sótt um né fengiš śtgefiš
til sķn umrętt starfsleyfi. Aš mati dómara köllušu žessar upplżsingar
mįlsins, sem ekki hefur veriš mótmęlt af stefnanda, į śtskżringar
af hans hįlfu. Žrįtt fyrir žessar upplżsingar hefur stefnandi enga
frekari grein gert fyrir žvķ į hvaša grundvelli ašild stefnda Reyšarįls
ehf. (įšur Alcoa į Ķslandi ehf.) aš mįlinu byggist. Veršur aš telja
ašild stefnda Reyšarįls ehf. (įšur Alcoa į Ķslandi ehf.) aš mįlinu
svo vanreifaša aš ekki verši hjį žvķ komist aš vķsa kröfum stefnanda
gegn žessum stefnda sjįlfkrafa frį dómi. Aš žvķ er varšar stefnda Fjaršaįl sf. liggur
fyrir ķ gögnum mįlsins aš sótt hefur veriš um aš įšurgreint starfsleyfi
verši fęrt yfir į nafn félagsins. Meš hlišsjón af žessum atvikum gefur
varnarašild žessa ašila ekki tilefni til frekari umfjöllunar. Žį žykir
ašild Alcoa į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.) ekki gefa tilefni
til sérstakrar umfjöllunar aš žessu leyti. Eins og mįliš liggur fyrir
žykir ekki heldur įstęša til aš fjalla hér sérstaklega um ašild umhverfisrįšherra,
en ķ IX. kafla dómsins er tekin afstaša til žess hvort ašild rįšherrans
aš mįlinu sé nęgileg til aš dómur verši lagšur į kröfu stefnanda um
ógildingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis.
Samkvęmt framangreindu veršur öllum efniskröfum stefnanda
gegn fjįrmįlarįšherra, ķslenska rķkinu og Reyšarįli ehf. (įšur Alcoa
į Ķslandi ehf.) sjįlfkrafa vķsaš frį dómi og standa žį eftir kröfur
hans gegn umhverfisrįšherra, Alcoa į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.)
og Fjaršaįli sf. V. Almennar athugasemdir dómara um ašild stefnanda mįlsins Ekki veršur dómur lagšur į mįl žetta nema
sżnt sé aš stefnandi hafi lögvarša hagsmuni af kröfum sķnum. Er almennt
višurkennt aš til žess aš ašili teljist hafa lögvarša hagsmuni ķ žessum
skilningi žurfi hann aš hafa beina og einstaklingslega hagsmuni af
śrlausnaratriši mįls. Žegar um er aš ręša kröfu um ógildingu stjórnvaldsįkvöršunar
ber ķslensk dómaframkvęmd žó skżrlega meš sér aš skilyršiš um beina
hagmuni veršur ekki skżrt svo fortakslaust aš įkvöršun žurfi aš vera
beint til ašila. Geta raunveruleg įhrif stjórnvaldsįkvöršunar į hagsmuni
manns, sem beint er til annars ašila, žannig veriš grundvöllur žess
aš hann teljist eiga lögvarša hagsmuni fyrir dómstólum. Um lögvarša
hagsmuni vegna kröfu um ógildingu įkvaršana stjórnvalda veršur hins
vegar eftir sem įšur aš gera žį kröfu aš hagsmunir viškomandi séu
einstaklingslegir. Veršur śrlausnaratriši žannig hafa verulega žżšingu
fyrir mįlsašila umfram žaš sem almennt gerist. Geta žvķ atriši eins
og rķkisfang, heimilisfesti eša dvalarstašur ekki nęgt til aš ašili
teljist hafa lögvarša hagsmuni fyrir dómstólum žegar stjórnvaldsįkvöršun
hefur óveruleg įhrif į allan žorra manna į įkvešnu svęši eša landinu
öllu. Myndi önnur nišurstaša fela ķ sér reglu um aš hver eigi sök
sem vill, žegar um er aš ręša įkvaršanir stjórnvalda, sem fęr ekki
samręmst almennt višurkenndum meginreglum ķslensks réttarfars. Žegar um er aš ręša stjórnvaldsįkvöršun
nżtur sį, sem af einhverjum įstęšum hefur įtt ašild aš mįli fyrir
stjórnvaldi, ótvķręšs réttar til aš bera undir dómstóla hvort stjórnvöld
hafi lįtiš hann njóta laga viš mešferš og śrlausn mįlsins. Meš žessum
hętti leišir rżmkuš ašild aš mįlum innan stjórnsżslunnar, į grundvelli
sérstakra lagaheimilda, til žess aš fleiri ašilar en ella geta boriš
stjórnvaldsįkvöršun undir dómstóla, sbr. t.d. dóm Hęstaréttar 12.
jśnķ 2002 ķ mįli nr. 231/2002. Dómari telur hins vegar įstęšu til
aš įrétta aš reglum um ašild aš dómsmįlum hefur ekki veriš breytt
ķ tilefni af réttaržróun į sviši innlends og alžjóšlegs umhverfisréttar,
sem m.a. stendur til žess aš rżmkaš sé um ašild almennings aš įkvaršanatöku
į sviši umhverfismįla. Veršur og aš telja aš lögskżringu ķ žį įtt
aš slaka beri į kröfum til lögvarinna hagsmuna fyrir dómstólum meš
vķsan til réttaržróunar į sviši umhverfismįla hafi veriš hafnaš af
Hęstarétti meš framangreindum dómi 12. jśnķ 2002. Hefur sś nišurstaša
fordęmisgildi ķ mįli žessu. Eins og įšur greinir getur ašild aš stjórnsżslumįli
grundvallast į sérstökum įkvęšum laga, sem fela ķ sér rżmkun į ašild
aš tilteknum mįlaflokki innan stjórnsżslunnar eša veita almenningi
takmörkuš réttindi viš mešferš mįls, til dęmis rétt til aš gera athugasemdir
viš auglżstar tillögur eša įętlanir, eins og mešal annars greinir
ķ 4. mgr. 10. gr. laga nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum og 4.
mgr. 6. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhętti og mengunarvarnir. Sį
sem ašild hefur įtt aš mįli į grundvelli sérstakra lagaheimilda sem
žessara nżtur ótvķręšs réttar til aš bera undir dómstóla hvort stjórnvöld
hafi lįtiš hann njóta laga viš mešferš og śrlausn mįlsins, til dęmis
hvort honum hefur veriš gefinn kostur į aš gera athugasemdir meš fullnęgjandi
hętti meš tilliti til kynningar og upplżsingagjafar vegna fyrirhugašrar
įkvöršunar. Er jafnframt ljóst aš brot į réttindum slķks ašila viš
mešferš mįls geta veriš žess ešlis aš ógilding stjórnvaldsįkvöršunar
komi til greina. Meš žessu er hins vegar ekki tekin afstaša til hvort
einstaklingur eša lögašili, sem gert hefur athugasemdir undir mešferš
stjórnsżslumįls į grundvelli sérstakrar lagaheimildar, geti boriš
fyrir sig hvers konar annmarka į viškomandi stjórnvaldsįkvöršun, til
dęmis annmarka sem lśta aš endanlegu efni įkvöršunar. Athugast ķ žvķ
sambandi aš einstaklingur eša lögašili, sem gerir athugasemdir viš
fyrirhugaša stjórnvaldsįkvöršun į grundvelli sérstakrar lagaheimildar,
telst almennt ekki vištakandi eša beinn žolandi įkvöršunar samkvęmt
almennum reglum. Samkvęmt framangreindu kęmi til greina aš
telja ašila, sem gert hefur athugasemdir viš stjórnvaldsįkvöršun meš
žeim hętti sem įšur greinir, ašeins geta byggt kröfu um ógildingu
įkvöršunar į žvķ aš brotiš hafi veriš į žeim takmörkušu réttindum
sem hann naut undir mešferš mįlsins. Slķkur ašili gęti žannig ekki
byggt kröfu um ógildingu į žvķ aš stjórnvaldsįkvöršun vęri haldin
efnislegum annmörkum, til dęmis aš hśn vęri ólögmęt eša byggš į ómįlefnalegum
sjónarmišum. Dómari telur hins vegar aš tślka verši forsendur dóms
Hęstaréttar 22. janśar 2004 ķ mįli nr. 280/2003 į žį leiš aš žar sé
mögulegri lögskżringu ķ žessa veru hafnaš, aš minnsta kosti aš žvķ
er varšar réttarstöšu žeirra sem gera athugasemdir viš auglżsta skżrslu
um mat į umhverfisįhrifum. Aš žvķ er varšar mat į umhverfisįhrifum
veršur žannig aš telja aš fyrir dómstólum geti ašilar, sem gert hafa
athugasemdir viš matsskżrslu, boriš fyrir sig hvers konar annmarka
į śrskurši Skipulagsstofnunar um žetta efni meš sambęrilegum hętti
og žeir sem höfšu fulla ašildarstöšu viš mešferš stjórnsżslumįlsins,
mešal annars annmörkum sem lśta aš ólögmęti įkvöršunar og ómįlefnalegum
sjónarmišum aš baki henni. VI. Nišurstaša
um śrskurš umhverfisrįšherra 14. mars 2002 Eins
og įšur greinir gerši stefnandi athugasemdir meš bréfi 25. jśnķ 2001
viš skżrslu Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) um mat
į umhverfisįhrifum vegna fyrirhugašrar byggingar 420.000 tonna įlvers
og 233.000 tonna rafskautaverksmišju žegar skżrslan var til mešferšar
hjį Skipulagsstofnun. Liggur žannig fyrir aš stefnandi var meš žessum
hętti ašili aš žvķ stjórnsżslumįli sem lyktaši meš śrskurši Skipulagsstofnunar
31. įgśst 2001, žar sem fallist var į umrędda framkvęmd meš įkvešnum
skilyršum. Ķ mįli žessu krefst stefnandi žó ekki ómerkingar į śrskurši
Skipulagsstofnunar heldur ómerkingar į śrskurši umhverfisrįšherra
14. mars 2002 sem kvešinn var upp ķ tilefni af kęru Nįttśruverndarsamtaka
Austurlands og Nįttśrverndarsamtaka Ķslands į įšurnefndum śrskurši
Skipulagsstofnunar. Įgreiningslaust er aš stefnandi var ekki mešal
žeirra sem kęršu śrskuršinn til rįšherra. Aš
mati dómara getur žaš ekki haft žżšingu fyrir ašild stefnanda aš umręddu
stjórnsżslumįli aš athugasemdir hans fylgdu meš stjórnsżslukęru Nįttśrverndarsamtaka
Austurlands til rįšherra. Samkvęmt žessu veršur aš ganga śt frį aš
stefnandi hafi ekki veriš ašili aš žvķ stjórnsżslumįli sem lyktaši
meš śrskurši umhverfisrįšherra 14. mars 2002. Veršur ašild hans ķ
žessum žętti mįls žessa žvķ ekki reist į beinni ašild hans aš framangreindu
kęrumįli. Viš
upphaf ašalmešferšar mįlsins lagši stefnandi fram framsal Nįttśruverndarsamtaka
Austurlands dagsett 15. nóvember 2004, žar sem samtökin framselja
honum öll réttindi og skyldur vegna framangreindrar kęru samtakanna
til umhverfisrįšherra. Er ķ framsalinu sérstaklega meštalinn réttur
samtakanna til höfšunar mįls gegn stefndu mįls žessa. Jafnvel žótt
fallist vęri į žaš meš stefnanda aš réttindi žau, sem hér um ręšir,
séu framseljanleg, liggur fyrir aš umrętt framsal fór ekki fram fyrr
en eftir höfšun mįlsins. Gegn mótmęlum stefndu getur stefnandi ekki
grundvallaš ašild sķna nś į žeirri mįlsįstęšu aš nefnd samtök hafi
framselt honum réttindi sķn vegna umrędds stjórnsżslumįls, en framangreindu
framsali hefur veriš mótmęlt sem žżšingarlausu af stefndu. Kemur
žvķ til skošunar hvort stefnandi eigi lögvarinna hagsmuna aš gęta
af śrskurši umhverfisrįšherra 14. mars 2002 samkvęmt almennum reglum. Um
lögvarša hagsmuni sķna almennt hefur stefnandi vķsaš til žess aš sem
ķbśi Fjaršarbyggšar hafi hann persónulegra hagsmuna aš gęta af umręddum
śrskurši og žeirri framkvęmd sem hann fjalli um. Žannig sé land žaš
žar sem umrętt įlver eigi aš rķsa hluti landsvęšis, sem sé śtivistarsvęši
stefnanda, auk žess sem hann hafi fjallaš um svęšiš ķ ręšu og riti
og sinnt žar leišsögn feršamanna. Dómari
telur stefnanda ekki hafa sżnt fram į meš framlagningu gagna eša öšrum
hętti aš umręddur śrskuršur hafi haft beina eša verulega žżšingu fyrir
atvinnuhagsmuni hans. Telur dómari aš tengsl stefnanda viš umręddan
śrskurš umhverfisrįšherra 14. mars 2002 leiši eingöngu af heimilisfesti
og bśsetu hans ķ žvķ sveitarfélagi žar sem hinar matsskyldu framkvęmdir
eru rįšgeršar. Hefur stefnandi ekki sżnt fram į aš hann eigi rķkari
hagsmuna aš gęta vegna śrskuršar umhverfisrįšherra 14. mars 2002 en
almennt gerist um ķbśa žess landssvęšis sem hér um ręšir. Samkvęmt
öllu framangreindu hefur stefnandi ekki sżnt fram į aš hann eigi lögvarša
hagsmuni af žvķ aš fį skoriš śr um kröfu um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra
14. mars 2002. Veršur žessari kröfu stefnanda žvķ sjįlfkrafa vķsaš
frį dómi. VII. Athugasemdir
dómara viš mįlsįstęšur stefnanda vegna kröfu um ómerkingu śrskuršar
umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003 Eins
og įšur greinir um mįlsįstęšur og lagarök stefnanda byggir hann kröfu
sķna um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra 15. aprķl 2002, žar
sem stašfest var įkvöršun Skipulagsstofnunar 20. desember 2002, um
aš nżtt įlver meš allt aš 322.000 tonna framleišslugetu žyrfti ekki
aš sęta umhverfismati, į žvķ aš sś breyting į įšur metnum framkvęmdum
hafi įtt aš sęta umhverfismati. Stefnandi hefur einkum vķsaš til žess
aš umrędd breyting hafi veriš žess ešlis aš skylt hafi veriš aš lķta
svo į aš um nżja sjįlfstęša framkvęmd vęri aš ręša sem hafi fortakslaust
įtt aš sęta umhverfismati, sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000.
Telur stefnandi aš śrskuršur umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003 hafi
af žessum įstęšum veriš andstęšur lögum nr. 106/2000 um mat į umhverfisįhrifum.
Stefnandi
kęrši umrędda įkvöršun Skipulagsstofnunar til umhverfisrįšherra 20.
janśar 2003. Ķ samręmi viš žau sjónarmiš sem įšur greinir ķ V. kafla
dómsins hefur stefnandi lögvarša hagsmuni af žvķ aš fį skoriš śr um
hvort fariš hefur veriš aš lögum viš mešferš og śrlausn stjórnsżslukęru
hans. Meš vķsan til žessara sjónarmiša veršur fallist į aš stefnandi
geti krafist ómerkingar umrędds śrskuršar į žeim grundvelli sem įšur
greinir. Viš
munnlegan flutning mįlsins var žvķ hreyft af stefnanda aš mįlsmešferš
Skipulagsstofnunar, sem leiddi til įkvöršunar stofnunarinnar, hefši
veriš įbótavant ķ żmsum atrišum. Žannig var bent į aš ķ tilkynningu
Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) 22. nóvember 2002
um fyrirhugašar breytingar į įšur metnum framkvęmdum séu tilgreindir
sex tęknilegir valkostir viš hreinsun śtblįsturs, mešal annars į śtblęstri
brennisteinsdķoxķšs og loftkennds flśorķšs (HF), įn žess aš nokkur
afstaša sé tekin til žess hvern af umręddum kostum framkvęmdarašilinn
hyggist nota. Hafi veriš bošaš ķ umsókninni aš mögulegur hreinsibśnašur
yrši kannašur meš tilliti til tęknilegra eiginleika og hagkvęmni žegar
nišurstöšur loftdreifingarmęlinga lęgju fyrir ķ desember 2002. Hafi
Skipulagsstofnun žannig tekiš tilkynningu Reyšarįls ehf. til efnislegrar
umfjöllunar žótt alls ekki hafi legiš fyrir hvernig framkvęmdarašilinn
hygšist standa aš mengunarvörnum. Hafi ķ žessu sambandi veriš lįtiš
sitja viš almenna yfirlżsingu framkvęmdarašilans um aš uppfylla aš
minnsta kosti žęr kröfur, sem žegar höfšu veriš settar, meš skilgreiningu
žynningarsvęšis umhverfis žaš įlver, sem įšur hafši veriš fyrirhugaš,
įn žess aš nįkvęmlega hafi veriš gerš grein fyrir žvķ hvernig og meš
hvaša ašferšum žetta įtti aš gera eša mismunandi ašferšir, sem til
greina komu, bornar saman. Ķ
stefnu mįlsins kemur ekki fram aš byggt sé į žvķ aš framangreindir
annmarkar į mįlsmešferš Skipulagsstofnunar hafi įtt aš leiša til žess
aš umhverfisrįšherra ómerkti įkvöršun stofnunarinnar og legši fyrir
hana aš taka mįliš til mešferšar į nżjan leik. Ķ stjórnsżslukęru
stefnanda į umręddri įkvöršun Skipulagsstofnunar til umhverfisrįšherra
20. janśar 2003, sem er mešal framlagšra gagna mįlsins, er vakin athygli
į žvķ aš umsókn stefnda Reyšarįls ehf. sé óljós aš žvķ er varšar mengunarvarnir.
Engu aš sķšur er žess ekki krafist ķ stjórnsżslukęrunni aš rįšherra
ómerki mešferš Skipulagsstofnunar og leggi fyrir stofnunina aš vķsa
henni frį eša taka hana aš nżju til mešferšar, heldur er žess eingöngu
krafist aš umhverfisrįšherra įkveši aš hiš nżja įlver sęti sjįlfstęšu
mati į umhverfisįhrifum. Samkvęmt framangreindu veršur ekki tališ
aš mįlsįstęša um annmarka į mįlsmešferš Skipulagsstofnunar komi fram
ķ stefnu eša öšrum gögnum mįlsins. Gegn mótmęlum stefndu kemst žessi
mįlsįstęša žvķ ekki aš ķ mįlinu. Kemur žar af leišandi ekki til skošunar
hvaša žżšingu skortur į ašild Skipulagsstofnunar aš mįlinu hafi aš
žessu leyti. Af
mįlatilbśnaši stefnanda veršur ekki rįšiš aš hann byggi į žvķ aš stefndi
umhverfisrįšherra hafi brotiš reglur viš žį mįlsmešferš sem leiddi
til śrskuršar hans 15. aprķl 2003. Samkvęmt framangreindu eru hvorki
mįlsmešferš Skipulagsstofnunar né stefnda umhverfisrįšherra til umfjöllunar
ķ žessum žętti mįlsins. VIII. Nišurstaša
um kröfu stefnanda um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra 15. aprķl
2003 Samkvęmt
lögum nr. 106/2000 eru framkvęmdir, sem sęta skulu mati į umhverfisįhrifum,
annaš hvort fortakslaust matsskyldar, sbr. 1. mgr. 5. gr. laganna,
eša ašeins matsskyldar samkvęmt nįnari įkvöršun Skipulagsstofnunar,
sbr. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 106/2000, en auk žess getur rįšherra
aš įkvešnum skilyršum uppfylltum męlt fyrir ķ reglugerš aš enn ašrar
framkvęmdir skulir hįšar mati, sbr. 7. gr. laganna. Įkvęši
1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000 er reist į žeim rökum aš tilteknar
framkvęmdir séu žess ešlis aš žęr hafi óhjįkvęmilega umtalsverš umhverfisįhrif
ķ skilningi laganna og sé žvķ ekki rśm fyrir mat stjórnvalds aš žessu
leyti, sbr. einnig ašfaraorš tilskipunar nr. 85/337/EBE um mat į įhrifum
sem tilteknar framkvęmdir į vegum hins opinbera eša einkaašila kunna
aš hafa į umhverfiš. Įgreiningslaust er aš bygging įlvers falli undir
1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000, sbr. 5. töluliš 1. višauka laganna.
Er óhętt aš ganga śt frį žvķ aš meginįstęša žess aš mįlmbręšslur,
žar į mešal įlver, žurfi fortakslaust aš sęta umhverfismati samkvęmt
lögunum, sé fyrst og fremst losun żmissa skašlegra efna ķ umhverfiš,
sbr. mešal annars brennisteinsdķoxķš og loftkennt flśorķš (HF) žegar
um er aš ręša įlver. Samkvęmt žessu er bśnašur įlvers til aš lįgmarka
og hreinsa śtblįstur mengandi efna mešal žeirra atriša sem śrslitažżšingu
hefur fyrir įhrif įlvers į umhverfiš. Žaš leišir žvķ af hlutarins
ešli aš ķ skżrslu um mat į umhverfisįhrifum įlvers veršur ekki undir
neinum kringumstęšum litiš fram hjį bśnaši įlversins til aš lįgmarka
og hreinsa śtblįstur mengandi efna, sbr. einnig nįnari reglur um gerš
matsskżrslu ķ e. liš 18. gr. reglugeršar nr. 671/2000 um mat į umhverfisįhrifum. Andstętt
įkvęši 1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000 byggist įkvęši 1. mgr. 6.
gr. laganna į žvķ aš žęr framkvęmdir, sem žar er vķsaš til, kunni
ašeins aš hafa umtalsverš umhverfisįhrif įhrif og sé žvķ naušsynlegt
aš meta hverja og eina framkvęmd meš tilliti til žess hvort įstęša
sé til umhverfismats. Viš skżringu 1. mgr. 6. gr. laganna ber aš hafa
ķ huga žann megintilgang laga nr. 106/2000 aš meš umhverfismati sé
leitt ķ ljós, eftir žvķ sem kostur er, hver raunveruleg įhrif framkvęmdar
muni verša į umhverfiš, įšur en leyfi er veitt fyrir framkvęmdum,
sbr. athugasemdir viš 1. gr. žess frumvarps sem varš aš lögum nr.
106/2000 svo og einnig ašfaraorš įšurgreindrar tilskipunar nr. 85/337/EBE.
Dómari leggur įherslu į aš ekki žarf aš liggja fyrir aš framkvęmd
muni hafa umtalsverš umhverfisįhrif svo aš skylt sé aš framkvęmd
sęti mati į umhverfisįhrifum samkvęmt įkvęši 1. mgr. 6. gr. laganna.
Samkvęmt ótvķręšu oršalagi įkvęšisins er nęgilegt aš framkvęmd geti
haft slķk įhrif. Er žvķ ljóst aš umhverfismat skal fara fram, ef
vafi leikur į žvķ hvort framkvęmd muni hafa umtalsverš umhverfisįhrif.
Er žessi lögskżring einnig ķ samręmi viš žį varśšarreglu umhverfisréttar
sem liggur til grundvallar lögum nr. 106/2000 og žeim tilskipunum
Evrópska efnahagssvęšisins sem lögunum er ętlaš aš leiša ķ ķslenskan
rétt. Ķ
1. mgr. 6. gr. laganna er vķsaš til framkvęmda sem taldar
eru upp ķ 2. višauka laganna og eru žessar framkvęmdir ašeins hįšar
mati į umhverfisįhrifum žegar žęr geta haft ķ för meš sér umtalsverš
umhverfisįhrif vegna umfangs, ešlis eša stašsetningar, eins og įšur
greinir. Mešal žeirra framkvęmda sem taldar eru upp ķ 2. višauka
laganna eru allar breytingar og višbętur viš framkvęmdir samkvęmt
1. og 2. višauka sem žegar hafa veriš leyfšar, framkvęmdar eša eru
ķ framkvęmd og kunna aš hafa umtalsverš umhverfisįhrif. Ķ 3. višauka
laganna eru sett fram nįnari višmiš um hvernig skuli stašiš aš mati
į framkvęmdum samkvęmt 2. višauka og žar meš įkvöršun um hvort žęr
skuli sęta umhverfismati. Samkvęmt 2. mgr. 6. gr. laganna er sś skylda
lögš į framkvęmdarašila aš tilkynna Skipulagsstofnun um fyrirhugašar
framkvęmdir sem tilgreindar eru ķ 2. višauka og įkvešur stofnunin
hvort framkvęmdin skuli hįš mati samkvęmt lögunum samkvęmt mįlsmešferš
sem nįnar er męlt fyrir um ķ mįlsgreininni. Ķ
mįlinu er óumdeilt aš fyrirhuguš bygging upphaflegs įlvers og rafskautaverksmišju
stefnda Reyšarįls hf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.), sem Skipulagsstofnun
féllst į 31. įgśst 2001, féll undir 5. töluliš 1. višauka laga nr.
106/2000 og var žvķ fortakslaust hįš mati į umhverfisįhrifum, sbr.
1. mgr. 5. gr. laganna. Er gildi žeirrar įkvöršunar Skipulagsstofnunar,
sem stašfest var meš śrskurši umhverfisrįšherra 14. mars 2002, ekki
frekar til umfjöllunar ķ mįlinu, eins įšur greinir ķ VI. kafla dómsins.
Reyšarįl ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) tilkynnti Skipulagsstofnun
um breytingu į umręddri framkvęmd meš bréfi 22. nóvember 2002, en
samstęšan Alcoa var žį oršin eigandi félagsins aš žvķ er fram kemur
ķ bréfinu. Aš mati dómara getur breyting į eignarhaldi Reyšarįls ehf.
(nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) ekki haft žżšingu um žaš atriši
hvort skylt var aš lįta umrędda framkvęmd sęta umhverfismati. Žį
gat žaš ekki haft žżšingu aš žessu leyti aš starfsleyfi hafši ekki
veriš gefiš śt vegna upphaflegu framkvęmdarinnar. Af
umręddu bréfi Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) og
mešfylgjandi samanburšarskżrslu félagsins, svo og gögnum mįlsins ķ
heild, veršur rįšiš aš hinn nżi eigandi félagsins hafi gengiš inn
ķ svokallaš Noral-verkefni žegar Norsk Hydro taldi sig ekki geta stašiš
viš geršar tķmaįętlanir verkefnisins. Liggur fyrir aš rįšgert var
aš hin nżja verksmišja framleiddi įl, lķkt og sś verksmišja sem įšur
hafši sętt umhverfismati, hśn yrši į sama byggingarreit, styddist
viš sömu innviši - svo sem vegakerfi, hafnarmannvirki og raforkukerfi
- og žjónaši sama efnahagslega og samfélagslega hlutverki. Žęr meginbreytingar,
sem koma fram ķ įšurnefndu bréfi Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa
į Ķslandi ehf.) eru ķ fyrsta lagi žęr aš ķ staš įlvers meš įrlega
framleišslugetu allt aš 420.000 tonnum og rafskautaverksmišju er
fyrirhugaš aš reisa eingöngu įlver ķ einum įfanga meš įrlega framleišslugetu
allt aš 322.000 tonnum, en rafskaut verši flutt til landsins. Sś
stašreynd aš hętt var viš aš reisa rafskautaverksmišju gat aš mati
dómara valdiš erfišleikum viš samanburš eldri framkvęmdar og hins
nżja fyrirhugaša įlvers og žannig leitt til sérstakra krafna Skipulagsstofnunar
til gagna- og upplżsingaöflunar framkvęmdarašilans svo og nįnari śtskżringa
hans. Hins vegar telur dómari aš žetta atriši hafi ekki fališ ķ sér
aš skylt hafi veriš aš lķta į hiš nżja įlver sem sjįlfstęša framkvęmd,
óskylda žeirri fyrri, og žvķ fortakslaust matskylda samkvęmt 1. mgr.
5. gr. laganna. Žį telur dómari ekki aš žessi breyting hafi, śt af
fyrir sig, veriš til žess fallin aš hafa umtalsverš umhverfisįhrif,
sbr. 1. mgr. 6. gr. laganna. Sama nišurstaša į viš um žį breytingu
aš minnka įrlega framleišslugetu įls śr 420.000 tonnum ķ 322.000 tonn.
Ķ
öšru lagi er sś meginbreyting bošuš ķ tilkynningu Reyšarįls ehf. (nś
stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) 22. nóvember 2002 og mešfylgjandi samanburšarskżrslu
aš framleišslutękni verši önnur en įšur hafši veriš fyrirhuguš, enda
žótt eftir sem įšur eigi aš nota rafgreiningu sśrįls viš framleišsluna.
Einnig er gert rįš fyrir aš viš hreinsun śtblįsturs verši hugsanlega
beitt annarri tękni en įšur hafši veriš rįšgert. Žaš
er įlit dómara aš ķ žeim gögnum sem Reyšarįl ehf. (nś stefnda Alcoa
į Ķslandi ehf.) lagši fram 22. nóvember 2002, til stušnings umsókn
sinni um aš breytingar į umręddri framkvęmd žyrftu ekki aš sęta umhverfismati,
komi ķ raun engin efnisleg afstaša framkvęmdarašila fram til žess
atrišis hvaša ašferš eigi aš beita viš hreinsun śtblįsturs. Hins vegar
eru żmsir kostir nefndir til sögunnar įn žess aš žeir séu bornir saman
meš tilliti til mögulegra umhverfisįhrifa. Bera gögn mįlsins raunar
meš sér aš į žessum tķma hafi framkvęmdarašilinn tališ slķkan samanburš
ómögulegan vegna skorts į vešurfarslegum upplżsingum. Framkvęmdarašilinn
setti svo fram ķtarlegri tillögur um hreinsun śtblįsturs tępum mįnuši
sķšar eša 17. desember 2002. Af žessum tillögum, sem settar voru fram
ašeins žremur dögum įšur en Skipulagsstofnun tók įkvöršun sķna um
matsskyldu, er ljóst aš žęr ašferšir, sem žį hafši veriš įkvešiš aš
beita viš hreinsun śtblįstur, voru ķ meginatrišum ólķkar žvķ sem įšur
hafši veriš gert rįš fyrir, mešal annars meš žeim afleišingum aš śtblįstur
ķ andrśmsloft į flśorķši jókst verulega og śtblįstur į brennisteinsdķoxķši
margfaldašist. Jafnvel žótt mišaš sé viš heildarlosun mengandi efna
(en ekki losun į hvert framleitt tonn) veršur žannig rįšiš af gögnum
mįlsins aš losun hins breytta įlvers į brennisteinsdķoxķši ķ andrśmsloftiš
hafi aš lokum veriš įętluš 3864 įrstonn ķ staš 828 įrstonna įšur (ašeins
190 tonna ef ekki er tekiš tillit til śtblįsturs brennisteinsdķoxķšs
frį įšur rįšgeršri rafskautaverksmišju) og losun flśorķšs įętluš 78,8
įrstonn ķ staš 54,6 įrstonna įšur. Dómari
telur rétt aš rifja upp aš meginįstęša žess aš mįlmbręšslur, lķkt
og įlver, žurfa fortakslaust aš sęta umhverfismati samkvęmt 1. mgr.
5. gr. laga nr. 106/2000 er sś losun skašlegra efna ķ umhverfiš sem
žeim fylgir. Af tilkynningu Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi
ehf.) 22. nóvember 2002 og upplżsingum sem félagiš lagši sķšar fram
veršur ekki annaš rįšiš en aš öšrum og ólķkum ašferšum eigi aš beita
viš hreinsun śtblįstur įlversins samanboriš viš žaš įlver sem įšur
hafši sętt mati į umhverfisįhrifum. Var hér um aš ręša žįtt ķ starfsemi
įlversins sem hafši śrslitažżšingu um įhrif žess į umhverfiš, eins
og įšur segir. Meš hlišsjón af žvķ aš įlver eru fortakslaust matsskyld
samkvęmt 1. mgr. 5. gr. laga nr. 106/2000, einkum vegna śtblįsturs
skašlegra efna sem žeim fylgir, hlaut veruleg breyting į ašferšum
og bśnaši įlversins til hreinsunar śtblįsturs aš geta haft umtalsverš
įhrif į umhverfiš ķ skilningi 1. mgr. 6. gr. laga nr. 106/2000. Veršur
žetta einnig rįšiš af žvķ aš sś nišurstaša Skipulagsstofnunar, aš
lįta umrędda breytingu į hinu fyrirhugaša įlveri ekki sęta umhverfismati,
fól ķ sér aš fyrirhugašar ašferšir įlversins viš hreinsun śtblįsturs
voru ekki lįtnar sęta umhverfismati, en slķk nišurstaša er ķ berlegu
ósamręmi viš tilgang laga nr. 106/2000 og įšurnefnd grunnrök 1. mgr.
5. gr. laganna sem hafa žżšingu viš skżringu 1. mgr. 6. gr., eins
og nś hefur veriš gerš grein fyrir. Samkvęmt
framangreindu er žaš įlit dómara aš ekki hafi veriš fullnęgt skilyršum
1. mgr. 6. gr. laga nr. 106/2000 til žess aš įkveša aš sś breyting
į framkvęmd Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.), sem
tilkynnt var 22. nóvember 2002, žyrfti ekki aš sęta sérstöku mati
į umhverfisįhrifum. Er śrskuršur umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003,
sem felur ķ sér stašfestingu į įkvöršun Skipulagsstofnunar 20. desember
2002 um žetta atriši, žvķ andstęšur lögum. Veršur og aš telja umręddan
efnisannmarka į stjórnvaldsįkvöršun rįšherra verulegan. Ekki hafa
veriš lögš fram gögn um aš sérstakir hagsmunir, svo sem framvinda
umręddrar framkvęmdar, sé žvķ til fyrirstöšu aš fallist sé į kröfu
stefnanda um ómerkingu śrskuršar rįšherra. Af žessum įstęšum veršur
žvķ fallist į kröfu stefnanda um ómerkingu śrskuršarins. IX. Nišurstaša
um įkvöršun Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 Eins
og įšur greinir gaf Umhverfisstofnun śt starfsleyfi til Reyšarįls
ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) 14. mars 2003. Stefnandi kęrši
įkvöršun Umhverfisstofnunar til umhverfisrįšherra 28. mars 2003. Vķsaši
umhverfisrįšherra kęru stefnanda frį meš įkvöršun 14. jślķ 2003. Stefnandi
byggir kröfu sķna um ómerkingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar bęši
į žvķ aš um hafi veriš aš ręša efnislega annmarka, svo sem aš starfsleyfiš
brjóti gegn gildandi reglum um mengunarvarnir, og aš brotiš hafi veriš
gegn mįlsmešferšarreglum ķ veigamiklum atrišum. Hafi Umhverfisstofnun
žannig brugšist rannsóknarskyldu sinni og auk žess veriš óheimilt
aš auglżsa tillögu aš starfsleyfi įšur en nišurstaša Skipulagsstofnunar
lį fyrir um skyldu til aš lįta umhverfismat fara fram. Ekki heldur
hafi veriš uppfyllt skilyrši til aš auglżsa tillöguna fyrr en Reyšarįl
ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) hafši lagt fram gögn um vešurrannsóknir,
en į grundvelli žessara gagna setti félagiš fram endanlegar hugmyndir
sķnar og śtreikninga um hreinsun śtblįsturs, eins og įšur er rakiš.
Žį vķsar stefnandi einnig til žess, eins og įšur segir, aš Reyšarįl
ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) hafi breytt forsendum umsóknar
sinnar eftir aš tillaga um starfsleyfi var auglżst, og raunar eftir
aš frestur til aš gera athugasemdir viš tillöguna hafši runniš śt,
meš žvķ aš óska eftir žvķ aš mörk mengunar loftkennds flśorķšs yršu
hękkuš helming, žaš er śr 0,2 μg/m3 ķ 0,3 μg/m3. Hafi Umhverfisstofnun
veriš skylt aš auglżsa aš nżju tillögu aš starfsleyfi, eins og hśn
lį endanlega fyrir eftir breytingar, og gefa stefnanda og öšrum kost
į žvķ aš gera athugasemdir lögum samkvęmt. Einnig byggir stefnandi
į žvķ aš Umhverfisstofnun hafi virt aš vettugi mįlsmešferšarfresti
og rétt stefnanda til upplżsinga. Ķ
mįlinu liggur ekki fyrir aš stefndi umhverfisrįšherra hafi stašfest
umrędda įkvöršun Umhverfisstofnunar meš einum eša öšrum hętti. Žvert
į móti er komiš fram aš stefndi umhverfisrįšherra vķsaši kęru stefnanda
28. mars 2002 frį įn efnislegar umfjöllunar og tók žannig enga afstöšu
til efnislegrar įkvöršunar eša mįlsmešferšar Umhverfisstofnunar. Eins
og įšur greinir hefur stefnandi einnig uppi kröfu um ómerkingu žessarar
įkvöršunar stefnda umhverfisrįšherra og er nįnar fjallaš um kröfuna
ķ X. kafla dómsins. Jafnvel žótt fallist vęri į žessa kröfu stefnanda
gęti žaš žó ekki leitt til žess aš stefndi umhverfisrįšherra teldist
hafa stašfest įkvöršun Umhverfisstofnunar meš žeim afleišingum aš
nęgilegt hafi veriš aš stefna umhverfisrįšherra einum til aš žola
dóm um ómerkingu įkvöršunar stofnunarinnar 14. mars 2003. Samkvęmt
framangreindu beinist krafa stefnanda ķ žessum žętti mįlsins aš įkvöršun
Umhverfisstofnunar sem ekki hefur veriš stašfesti af stefnda umhverfisrįšherra.
Umhverfisstofnun hefur žrįtt fyrir žetta ekki veriš stefnt til aš
žola dóm ķ mįlinu. Af žessum sökum er óhjįkvęmilegt aš vķsa framangreindri
kröfu stefnanda sjįlfkrafa frį dómi. X. Nišurstaša
um įkvöršun umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003 Eins
og įšur greinir kęrši stefnandi įkvöršun Umhverfisstofnunar um śtgįfu
starfsleyfis 14. mars 2003 til umhverfisrįšherra meš bréfi dagsettu
og mótteknu 28. sama mįnašar. Meš bréfi rįšuneytisins 9. maķ 2003
var stefnanda tilkynnt aš śrskuršur rįšuneytisins um stjórnsżslukęru
hans gęti ekki legiš fyrir innan fjögurra vikna, en įętlaš vęri aš
afgreiša mįliš fyrir 23. maķ 2003. Meš bréfi 2. jśnķ 2003, eša rśmum
nķu vikum eftir móttöku kęru stefnanda, var frįvķsun kęrunnar bošuš
vegna skorts stefnanda į heimild til kęrunnar og stefnanda gefinn
kostur į andmęlum. Meš bréfi rįšuneytisins 14. jślķ 2003 var stefnanda
tilkynnt um įkvöršun rįšherra um aš vķsa kęru hans frį. Voru žį lišnar
rśmar 15 vikur frį žvķ rįšuneytiš móttók stjórnsżslukęru stefnanda. Samkvęmt
1. mgr. 6. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhętti og mengunarvarnir,
eins og žeim var breytt meš lögum nr. 164/2002, skal Umhverfisstofnun
gefa śt starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem haft getur ķ för meš
sér mengun og talinn er upp ķ fylgiskjali meš lögunum, en undir višaukann
fellur mešal annars rekstur įlvera. Samkvęmt 3. mgr. greinarinnar
skal Umhverfisstofnun vinna tillögur aš starfsleyfi og
auglżsa opinberlega hvers efnis žęr eru og hvar megi nįlgast žęr.
Heimilt er aš gera skriflegar athugasemdir viš tillögur Umhverfisstofnunar
innan įtta vikna frį auglżsingu. Samkvęmt 4. mgr. greinarinnar skal
Umhverfisstofnun, innan fjögurra vikna frį žvķ aš
frestur til aš gera athugasemdir viš tillögur aš starfsleyfi rann
śt, taka įkvöršun um śtgįfu starfsleyfis. Skal umsękjanda um starfsleyfi
og žeim, sem athugasemdir hafa gert, tilkynnt um afgreišsluna. Ķ 2.
mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 segir aš kęra megi įkvaršanir Umhverfisstofnunar
um śtgįfu starfsleyfa samkvęmt 6. gr. til fullnašarśrskuršar
rįšherra innan tveggja vikna frį žvķ stofnunin tekur žęr. Samkvęmt 3. mgr. greinarinnar skal rįšherra
kveša upp śrskurš svo fljótt sem aušiš er og eigi sķšar en fjórum
vikum eftir aš honum berst mįl ķ hendur. Sé mįl višamikiš og fyrirsjįanlegt
aš afgreišsla taki lengri tķma skal tilkynna hlutašeigandi žaš og
tiltaka afgreišslufrest sem aldrei skal žó vera lengri en įtta vikur.
Af oršalagi framangreindra įkvęša veršur
engin įlyktun dregin um kęruheimild žeirra sem gert hafa athugasemdir
viš auglżsta tillögu aš starfsleyfi samkvęmt 6. gr. laga nr. 7/1998.
Kemur žvķ fyrst til skošunar hvort leišbeiningar um lögskżringu meš
hlišsjón af žessu įlitaefni sé aš finna ķ tiltękum lögskżringagögnum. Ķ žvķ frumvarpi sem varš aš lögum nr. 7/1998
var upphaflega gert rįš fyrir aš heimilt vęri aš vķsa įgreiningi um
įkvöršun yfirvalda, annarra en umhverfisrįšherra, til sérstakrar śrskuršarnefndar,
sbr. 31. gr. frumvarpsins. Ķ athugasemdum viš frumvarpiš var ekki
sérstaklega vikiš aš žvķ hverjir gętu skotiš mįlum til śrskuršarnefndarinnar,
en vķsaš til žess aš greinin vęri aš mestu samhljóša 26. gr. žįgildandi
laga nr. 81/1988 um hollustuhętti og heilbrigšishętti. Ķ tķš žeirra
laga hafši tķškast sś framkvęmd į grundvelli žįgildandi stjórnvaldsfyrirmęla,
sbr. einkum 2. mgr. 72. gr. og 65. gr. mengunarvarnareglugeršar nr.
48/1994, eins og žessum įkvęšum var breytt meš reglugerš nr. 26/1997,
aš žeim sem gert hafši athugasemdir viš auglżstar tillögur Hollustuverndar
rķkisins um starfsleyfi var heimilt aš kęra įlit stjórnar stofnunarinnar
til sérstakrar śrskuršarnefndar samkvęmt nefndri 26. gr. laganna.
Viš umfjöllun um žaš frumvarp sem varš aš lögum nr. 7/1998 gerši meirihluti
umhverfisnefndar Alžingis tillögu aš žeirri breytingu į įkvęšum frumvarpsins
um mįlsmešferš og śrskurši, aš ķ staš kęru til sérstakrar śrskuršarnefndar
vęri heimilt aš kęra įkvaršanir um śtgįfu starfsleyfa samkvęmt 6.
gr. frumvarpsins til fullnašarśrskuršar rįšherra innan tveggja vikna
frį žvķ įkvöršunin var tekin. Žessi breytingatillaga meirihluta nefndarinnar
varš aš lögum. Ķ įliti meirihluta umhverfisnefndar, sem
fylgdi framangreindri breytingatillögu, segir aš gert sé rįš fyrir
aš unnt verši aš kęra įkvaršanir um śtgįfu starfsleyfa, sbr. 6. gr.
frumvarpsins, til rįšherra. Segir aš nefndinni žyki žetta fyrirkomulag
vera meira ķ samręmi viš žróun žį sem oršiš hafi ķ stjórnsżslunni
undanfarin įr og žį meginreglu aš mįl sem snerti mikilvęga hagsmuni
fįi vandaša mešferš innan stjórnsżslunnar og aš žar sé möguleiki į
endurskošun meš stjórnsżslukęru. Einnig hafi veriš bent į naušsyn
žess, į grundvelli jafnręšisreglu stjórnsżslulaganna, aš allar stjórnsżslukęrur,
er varši sömu efnisreglur, séu kęranlegar til sama śrskuršarašila.
Ķ ręšum flutningsmanns frumvarpsins, Gušmundar Bjarnasonar žįverandi
umhverfisrįšherra, og fyrirsvarsmanns meirihlutaįlits umhverfisnefndar,
Ólafs Arnar Haraldssonar, žįverandi formanns umhverfisnefndar, koma
fram athugasemdir um mikilvęgi žess aš tryggja almenningi rétt til
aš gera athugasemdir viš tillögur aš starfsleyfi. Hins vegar kemur
ekki fram ķ žessum gögnum afstaša žessara manna til žess hvort almenningur,
sem gert hefur athugasemdir viš auglżsta tillögu um starfsleyfi, skuli
hafa rétt til stjórnsżslukęru til rįšherra og žį meš hvaša hętti. Samkvęmt framangreindu skera lögskżringagögn
ekki śr um hvernig skżra skuli 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 meš
tilliti til kęruheimildar žeirra ašila sem gert hafa athugasemdir
viš auglżsta tillögu Umhverfisstofnunar um starfsleyfi samkvęmt 6.
gr. laganna. Kemur nęst til skošunar hvort venja hafi myndast um heimild
til stjórnsżslukęru til rįšherra aš žessu leyti lķkt og stefnandi
mįlsins heldur fram. Ķ mįlinu hefur veriš lagšur fram śrskuršur
śrskuršarnefndar, sem starfaši samkvęmt įšurnefndri 26. gr. laga nr.
81/1988, žar sem fjallaš var um stjórnsżslukęru stefnanda mįls žessa
vegna tiltekins śrskuršar stjórnar Hollustuverndar rķkisins. Žį hafa
veriš lagšir fram śrskuršir umhverfisrįšherra ķ tveimur mįlum žar
sem fjallaš hefur veriš efnislega um stjórnsżslukęrur einstaklinga
vegna śtgįfu starfsleyfis. Telur stefnandi umrędd gögn sżna aš sś
framkvęmd hafi lengi tķškast aš žeim, sem gert hafa athugasemdir viš
auglżsingu Umhverfisstofnunar um tillögu aš starfsleyfi, hafi veriš
jįtuš heimild til stjórnsżslukęru til sérstakrar śrskuršarnefndar
ķ tķš laga nr. 81/1988 og til umhverfisrįšherra eftir gildistöku laga
nr. 7/1998. Samkvęmt 2. mgr. 44. gr. laga nr. 91/1991
um mešferš einkamįla veršur sį sem ber fyrir sig venju aš leiša tilvist
og efni hennar ķ ljós. Eins og įšur greinir var fyrirkomulagi laga
um mįlsmešferš og śrskurši vegna śtgįfu starfsleyfa breytt meš lögum
nr. 7/1998. Ķ framhaldi af setningu laganna var žeim stjórnvaldsfyrirmęlum
einnig breytt sem žįverandi framkvęmd studdist viš, sbr. nś reglugerš
nr. 785/1999 um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ
för meš sér mengun. Hafa nśgildandi stjórnvaldsfyrirmęli ekki aš geyma
ķtarlegri įkvęši um kęruheimild en lög nr. 7/1998 andstętt įkvęšum
reglugeršar nr. 26/1997 sem įšur er getiš um. Aš mati dómara getur
žvķ sś framkvęmd sem tķškašist ķ tķš laga nr. 7/1988 žegar af žessum
įstęšum ekki haft žżšingu viš skżringu 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998.
Žeir framlögšu śrskuršir umhverfisrįšherra,
žar sem fjallaš hefur veriš um kęrur vegna śtgįfu starfsleyfa eftir
gildistöku laga nr. 7/1998, eru óljósir meš tilliti til žess atrišis
hvort kęrendur höfšu lögvarša hagsmuni samkvęmt almennum reglum stjórnsżsluréttar
vegna nįbżlis viš žį starfsemi sem til stóš aš leyfa. Veršur engin
įlyktun dregin af žessum śrskuršum um aš heimild til stjórnsżslukęru
samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 sé af umhverfisrįšuneytinu
talin rżmri en leišir af almennum reglum. Samkvęmt žessu veršur ekki
tališ aš stefnandi hafi sżnt fram į stjórnsżsluvenju žess efnis aš
allir, sem gert hafi athugasemd viš auglżsingu um starfsleyfi, njóti
heimildar til stjórnsżslukęru samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998.
Žegar af žessari įstęšu getur venja ķ žessa įtt ekki haft žżšingu
um skżringu į umręddu lagaįkvęši. Viš skżringu 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998
getur Įrósasamningurinn 30. október 2001, sem ekki hefur veriš fullgiltur
hér į landi, eša tilskipun nr. 2003/35/EB, sem ekki hefur veriš tekin
upp ķ samninginn um Evrópska efnahagssvęšiš, sbr. samnefnd lög nr.
2/1993, ekki haft žżšingu. Er žaš į valdi löggjafans aš įkveša hvort
og meš hvaša hętti žessar réttarheimildir verša leiddar ķ ķslenskan
rétt. Žį telur dómari aš žęr réttarreglur EES-réttar, sem fjalla um
mat į umhverfisįhrifum, hafi ekki žżšingu viš skżringu žeirra reglna
sem hér um ręšir. Sjónarmiš stefnanda um aš almennt beri aš auka žįtttöku
almennings ķ įkvaršanatöku, sem lżtur aš umhverfismįlum, eru enn fremur
ekki žess ešlis aš žau geti haft įhrif į lagalega mešferš žeirra réttarheimilda
sem hér eru til umfjöllunar. Samkvęmt framangreindu veršur ekki hjį žvķ
komist aš skżra 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998 ķ samręmi viš almennar
reglur stjórnsżsluréttar um skilyrši fyrir stjórnsżslukęru. Samkvęmt
žessu er ašeins ašila mįls heimilt aš kęra įkvöršun Umhverfisstofnunar
um śtgįfu starfsleyfis til umhverfisrįšherra, sbr. 1. mgr. 26. gr.
stjórnsżslulaga nr. 37/1993. Er almennt višurkennt aš ašilar stjórnsżslumįls
séu žeir einir sem hafi verulegra einstaklingslegra hagsmuna aš gęta
af stjórnvaldsįkvöršun. Samkvęmt žessu gera lög nr. 7/1998 rįš fyrir
žvķ aš hver sem er geti gert athugasemdir viš auglżsingu um tillögu
aš starfsleyfi, sbr. 3. mgr. 6. gr. laganna, įn žess žó aš žessum
ašilum sé veitt fullkomin ašilastaša eša heimild til stjórnsżslukęru
samkvęmt 2. mgr. 32. gr. laganna. Ķ VI. kafla hér aš framan eru rakin tengsl
stefnanda viš žį starfsemi, sem var andlag žess starfsleyfis, sem
stefnandi kęrši til umhverfisrįšherra. Ķ samręmi viš žau sjónarmiš
sem žar koma fram telur dómari stefnanda ekki hafa sżnt fram į aš
umrętt starfsleyfi hafi haft beina eša verulega žżšingu fyrir atvinnuhagsmuni
hans eša ašra lögverndaša hagsmuni. Eru tengsl stefnanda viš umrędda
śtgįfu starfsleyfis žvķ eingöngu leidd af heimilisfesti og bśsetu
hans ķ žvķ sveitarfélagi, žar sem starfsemin er rįšgerš. Hefur stefnandi
ekki sżnt fram į aš hann eigi rķkari hagsmuna aš gęta vegna starfsleyfisins
en almennt gerist um ķbśa žess landssvęšis sem hér um ręšir. Samkvęmt
žessu veršur aš telja aš stefnandi hafi ekki haft stöšu ašila viš
mešferš og śtgįfu Umhverfisstofnunar į starfsleyfi til Reyšarįls ehf.
(nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) 14. mars 2003. Samkvęmt 2. mgr.
32. gr. laga nr. 7/1998 var stefnanda žvķ ekki heimilt aš kęra įkvöršun
Umhverfisstofnunar til rįšherra. Dómari telur rétt aš taka fram aš
meš žessari nišurstöšu er ekki tekin afstaša til réttar stefnanda
samkvęmt 60. gr. stjórnarskrįr lżšveldisins Ķslands nr. 33/1944 til
aš bera undir dómstóla mįlsmešferš og įkvaršanir Umhverfisstofnunar
sem beindust sérstaklega aš honum, en um slķkar kröfur er ekki aš
ręša ķ mįlinu, enda er Umhverfisstofnun ekki ašili aš mįlinu lķkt
og įšur greinir ķ IX. kafla dómsins. Ķ mįlinu liggur fyrir aš stefnanda var ranglega
leišbeint um heimild til kęru af Umhverfisstofnun ķ bréfi 14. mars
2003 og um žaš efni vķsaš til 33. gr. reglugeršar nr. 785/1999 um
starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft ķ för meš sér mengun.
Žessi afstaša stofnunarinnar getur, ein og sér, ekki haggaš réttri
skżringu į 2. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998. Ķ mįlinu liggur einnig
fyrir aš umhverfisrįšuneytiš braut gegn įkvęšum 3. mgr. 32. gr. laganna
viš mešferš stjórnsżslukęru stefnanda, mešal annars meš žvķ aš draga
śr hófi aš taka skżra afstöšu til kęrunnar. Žessir annmarkar į mįlsmešferš,
hversu andstęšir góšum stjórnsżsluhįttum sem žeir kunna aš vera, geta
žó ekki heldur leitt til žess aš stefnandi teljist hafa heimild til
kęru andstętt įkvęšum 3. mgr. 32. gr. laga nr. 7/1998. Ašrir ętlašir
annmarkar į mįlsmešferš stefnda umhverfisrįšherra, svo sem brot į
upplżsingarétti eša andmęlarétti stefnanda undir mešferš mįlsins,
eru sömuleišis ekki žess ešlis aš žeir geti valdiš ómerkingu žeirrar
stjórnvaldsįkvöršunar sem hér um ręšir, jafnvel žótt fallist vęri
į mįlsįstęšur stefnanda žar aš lśtandi. Samkvęmt framangreindu veršur sżknaš af
kröfu stefnanda um ómerkingu į umręddri įkvöršun umhverfisrįšherra
14. jślķ 2003. XI. Samantekt o.fl Samkvęmt framangreindu er kröfum stefnanda
gegn stefndu fjįrmįlarįšherra, ķslenska rķkinu og Reyšarįli ehf. (įšur
Alcoa į Ķslandi ehf.) sjįlfkrafa vķsaš frį dómi vegna vanreifunar,
eins og nįnar greinir ķ IV. kafla dómsins. Kröfu stefnanda um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra
14. mars 2002, žar sem stašfestur var śrskuršur Skipulagsstofnunar
31. įgśst um mat į umhverfisįhrifum 420 žśsund tonna įlvers og rafskautaverksmišju
ķ Reyšarfirši, er sjįlfkrafa vķsaš frį dómi žar sem stefnanda skortir
lögvarša hagsmuni til aš hafa uppi kröfuna, eins og nįnar greinir
ķ V. og VI. kafla dómsins. Kröfu stefnanda um ómerkingu įkvöršunar
Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 um śtgįfu starfsleyfis fyrir įlver
Reyšarįls ehf. (nś stefnda Alcoa į Ķslandi ehf.) ķ Reyšarfirši er
sjįlfkrafa vķsaš frį dómi žar sem Umhverfisstofnun hefur ekki veriš
stefnt til varnar ķ mįlinu og ekki liggur fyrir aš stefndi umhverfisrįšherra
hafi meš nokkrum hętti stašfest efnislega įkvöršunina, eins og nįnar
greinir ķ IX. kafla dómsins. Stefndu umhverfisrįšherra, Alcoa į Ķslandi
ehf. (įšur Reyšarįl ehf.) og Fjaršaįl sf. eru dęmdir til aš žola ómerkingu
į śrskurši umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003, žar sem stašfest var
įkvöršun Skipulagsstofnunar 20. desember 2002 um aš įlver fyrir allt
aš 322 žśsund tonna įrsframleišslu žyrfti ekki aš sęta umhverfismati,
eins og nįnar greinir ķ VIII. kafla dómsins. Stefndu umhverfisrįšherra, Alcoa į Ķslandi
ehf. (įšur Reyšarįl ehf.) og Fjaršaįl sf. eru sżknašir af kröfu stefnanda
um ómerkingu į įkvöršun umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003, žar sem kęru
stefnanda į įkvöršun Umhverfisstofnunar 14. mars 2003 var vķsaš frį,
eins og nįnar greinir ķ X. kafla dómsins. Eftir atvikum og śrslitum mįlsins žykir
rétt aš mįlskostnašur falli nišur. Stefnandi hefur gjafsókn viš mešferš mįlsins
ķ héraši. Allur gjafsóknarkostnašur stefnanda greišist śr rķkissjóši,
žar meš talin žóknun lögmanns hans, Atla Gķslasonar hrl., sem žykir
hęfilega įkvešin 1.400.000 krónur meš hlišsjón af umfangi mįlsins
og ķtarlegri tķmaskżrslu hans. Er žį ekki tekiš tillit til viršisaukaskatts. Af
hįlfu stefnanda flutti mįliš Atli Gķslason hrl. Af
hįlfu stefndu fjįrmįlarįšherra, umhverfisrįšherra og ķslenska rķkisins
flutti mįliš Skarphéšinn Žórisson hrl. Af
hįlfu annarra stefndu flutti mįliš Höršur Felix Haršarson hrl. Skśli
Magnśsson hérašsdómari kvešur upp dóm žennan. D Ó M S O R Š Kröfum stefnanda, Hjörleifs Guttormssonar, er
vķsaš frį dómi aš žvķ er varšar stefnda fjįrmįlarįšherra, stefnda
ķslenska rķkiš og stefnda Reyšarįl ehf. (įšurAlcoa į Ķslandi ehf.). Vķsaš
er frį dómi kröfu stefnanda um ómerkingu śrskuršar umhverfisrįšherra
14. mars 2002 sem og kröfu hans um ómerkingu įkvöršunar Umhverfisstofnunar
14. mars 2003. Śrskuršur
umhverfisrįšherra 15. aprķl 2003, žar sem stašfest var įkvöršun Skipulagsstofnunar
20. desember 2002 um aš įlver fyrir allt aš 322 žśsund tonna įrsframleišslu
žyrfti ekki aš sęta umhverfismati, er ómerktur. Stefndi
umhverfisrįšherra, stefnda Alcoa į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.)
og stefnda Fjaršaįl sf. eru sżkn af kröfu stefnanda um ómerkingu įkvöršunar
umhverfisrįšherra 14. jślķ 2003. Mįlskostnašur
fellur nišur. Gjafsóknarkostnašur
stefnanda, žar meš talin žóknun lögmanns hans, Atla Gķslasonar hrl.,
aš fjįrhęš 1.400.000 krónur, greišist śr rķkissjóši.
Skśli Magnśsson -------------------------- ----------------------- ----------------------- Rétt endurrit
stašfestir, Hérašsdómi
Reykjavķkur, 12. janśar 2005 E N D U R R I T Ś R D Ó M A B Ó K H É R A Š S D Ó M S
R E Y K J A V Ķ K U R Mįl
nr. E-1288/2003 Hjörleifur
Guttormsson (Atli Gķslason hrl.) gegn Alcoa
į Ķslandi ehf. (įšur Reyšarįl ehf.), Fjaršaįli
sf., Reyšarįli
ehf. (įšur Alcoa į Ķslandi ehf.), (Höršur Felix Haršarson hrl.) fjįrmįlarįšherra, umhverfisrįšherra
og Ķslenska
rķkinu (Skarphéšinn Žórisson hrl.) Dómur 12. janśar 2005. SM/eh |