Hjörleifur Guttormsson 7. desember 2000

Mýrargötu 37

740 Neskaupstaður

Skipulagsstofnun

Laugavegur 166

105 Reykjavík

Efni: Athugasemdir við matsáætlun Norðuráls hf vegna 300 þúsund tonna álvers á Grundartanga, sbr. fréttatilkynningu Skipulagsstofnunar 30. nóvember 2000.

Eftir að hafa kynnt mér tillögu Norðuráls hf að matsáætlun fyrir 300 þúsund tonna álver á Grundartanga leyfi ég mér að koma eftirfarandi athugasemdum á framfæri við Skipulagsstofnun.

1. Orkuöflun verður að fylgja í mati

Í tillögu að matsáætlun stendur (s.5): “Norðurál gerir sér grein fyrir mikilli orkuörf framkvæmdarinnar. Ekki liggur fyrir á þessari stundu hvaðan orkan kemur en þess er vænst að það skýrist á næstu mánuðum og verður gerð grein fyrir því, eftir því sem hægt er í matsskýrslunni. Mun sá orkuframleiðandi sem Norðurál kemur til með skipta við, sjálfur sjá um mat á umhverfisáhrifum sinna framkvæmda í samræmi við lög um mat á umhverfisáhrifum. Til þess að fullnægja orkuþörf allt að 300.000 tonna ársframleiðslu á áli þarf u.þ.b. 3100 GWst. til viðbótar þeirri orku sem notuð verður hjá Norðurál á Grundartanga þegar stækkuninni í 90.000 tonna ársframleiðslu verður lokið. Norðurál er einungis að fara með sína framkvæmd í mat á umhverfisáhrifum og mun einungis stækka þegar orka fæst til þess. Hugsanlega þarf að aðlaga stækkunina að þeirri orku sem til er í raforkukerfinu.”

Á engan hátt er forsvaranlegt að ætla að meta umhverfisáhrif allt að 300 þúsund tonna álverksmiðju á Grundartanga án þess jafnframt liggi skýrt fyrir með hvaða hætti eigi að afla raforku til stækkunar verksmiðjunnar. Engir þeir virkjanakostir hafa farið gegnum mat á umhverfisáhrifum sem fullnægt geti kröfum um afhendingu 3100 GWst/a af raforku og þótt aðeins væri um að ræða brot af því magni. Óhjákvæmilegt er að krefjast þess að mat á raforkuöflun og raforkuflutningi fari fram samtímis mati á stækkun verksmiðjunnar. Án þess fæst ekki mynd af heildarsamhengi og áhrifum umræddra framkvæmda. Miðað við að ekki liggur fyrir nein matsáætlun vegna raforkuöflunar af hálfu Landvirkjunar eða annarra raforkuframleiðenda er eðlilegt að beðið sé með mat á stækkun álverksmiðjunnar á Grundartanga a.m.k. uns slíkar áætlanir liggja fyrir. Í þessu sambandi má minna á að framkæmdir til raforkuöflunar eru að jafnaði mun tímafrekari en bygging verksmiðju eins og þeirrar sem hér um ræðir.

Ástæða er til að vekja athygli á framkomnu erindi 5 íbúa í Hvalfjarðarstrandarhreppi 23. nóvember 2000, sbr. viðauka 2, þar sem mótmælt er stækkun verksmiðjunnar “...ef þeirri stækkun fylgja fleiri háspennulínur ofanjarðar í sveitarfélaginu.” Undirritaður ásamt Gunnari Guttormssyni sendi þann 22. ágúst 2000 erindi til umhverfisráðherra þar sem lagt var til að settur yrði á fót á vegum stjórnvalda vinnuhópur sérfræðinga til að fjalla um möguleika á flutningi raforku með háspenntum riðstraums-jarðstrengjum. Engin viðbrögð hafa enn borist við þessu erindi.

2. Beðið sé niðurstöðu Rammaáætlunar um verndun og nýtingu orkuauðlinda

Nú stendur yfir á vegum stjórnvalda vinna að svonefndri Rammaáætlun, þar sem gert er ráð fyrir víðtæku mati á verndun og nýtingu orkuauðlinda hérlendis. Fráleitt er að vinna að áætlunum um stórfellda ráðstöfun raforku til þungaiðnaðar eins og hér um ræðir á meðan ekki liggja fyrir niðurstöður Rammaáætlunarinnar. Því ber að fresta mati á umhverfisáhrifum stækkaðrar álverksmiðju á Grundartanga, a.m.k. uns meginniðurstöður Rammaáætlunarinnar liggja fyrir.

3. Orkuforði Íslands er takmarkaður

Hugmyndir stjórnvalda og fleiri um uppbyggingu hefðbundins þungaiðnaðar hérlendis á næstu árum endurspegla mikið óraunsæi í mati á orkuforða landsins og hagnýtingu hans á 21. öldinni. Þegar litið er til áætlaðrar fjölgunar íbúa næstu 50 ár, svo og að komið verði á vetnissamfélagi stig af stigi og tekið tillit til náttúruverndar við nýtingu orkulinda er í raun engin raforka aflögu til ráðstöfunar í álverksmiðjur og viðlíka þungaiðnað. Í þessu sambandi vísar undirritaður til þingsályktunar um sjálfbæra orkustefnu sem flutt hefur verið á Alþingi undanfarin ár (sjá 274. mál, þingskjal 302 á yfirstandandi 126. löggjafarþingi). Með tillögunni fylgir yfirlit frá Orkustofnun um eldsneytisnotkun Íslendinga 1999 umreiknað í vetni og ígildi raforku. Þá vísast og til hjálagðrar greinar Egils Egilssonar sem skrifar fasta þætti um tækni í Morgunblaðið. Grein hans sem hér er vísað til, “Er orkuforði okkar í raun óþjótandi? Nokkrar athuganir um orkumál á Íslandi”, birtist í Morgunblaðinu 7. maí 2000. Þar segir Egill í niðurlagi:

“Niðurstaða þessa hlýtur að vera sú að við þurfum að halda vel á okkar spilum sjálf, og ekki selja frá okkur verulega orku til stóriðju, að minnsta kosti ekki til langs tíma. Við þurfum að halda fullum ráðstöfunarrétti yfir þessu sjálf. Sú orka sem við getum framleitt hér án þess að verulega sé gengið á hlut umhverfisins er betur komin á bíla- og fiskiskipaflota okkar, og á heimilunum, heldur en til málmframleiðslu. Með öðrum orðum: Okkur ber að flýta okkur hægt.”

4. Losun gróðurhúsalofttegunda

Samkvæmt tillögu Norðuráls að matsáætlun áætlar fyrirtækið losun gróðurhúsalofttegunda langt yfir það sem almennt er talið óhjákvæmilegt. Í tillögunni er í töflu 2 (bls. 13) “Áætluð losun frá framleiðslu Norðuráls og spá um losun frá 240.000 og 300.000 tonna ársframleiðslu, tonn/ár”. Miðað við 300 þúsund tonna ársframleiðslu áætlar Norðurál losun CO₂ 440.000 tonn/ári og losun PFC [PolyFluorCarbons] 90 tonn/ári. Fyrirtækið hefur hins vegar ekki fyrir því að setja þessar tölur fram umreiknað í CO₂-ígildi svo sem venja er. Því er bent hér á eftirfarandi:

Meðalmargfeldistuðull á PFC frá álverksmiðjum er um 6770, sbr. reglugerð nr. 230 frá 1998. Miðað við það væri CO_2-ígildi þessara 90 tonna af PFC um 609 þúsund tonn sem að viðbættum 440 þúsund tonnum af CO₂ gefur 1.049.000 tonna losun í CO₂-ígildum. Væri það ótrúlega mikið miðað við það sem gerist eða áætlað er hjá nýjum álverum annars staðar. Viðbótin umfram losun frá núverandi 60 þúsund tonna framleiðslu næmi hvorki meira né minna en 832 þúsund tonnum á ári! Heildarlosun gróðurhúsalofttegunda hérlendis í CO₂-ígildum var samkvæmt bráðabirgðatölum fyrir árið 1999 samtals 3.308.000 tonn, en talan fyrir viðmiðunarárið 1990 er nú talin vera 2.917.016 tonn [skv. upplýsingum frá Hollustuvernd ríkisins]. Samkvæmt því eru Íslendingar komnir um 13% fram yfir þau mörk í losun gróðurhúsalofttegunda sem Rammasamningur Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar gerir ráð fyrir. Viðbótin frá 300 þúsund tonna álveri á Grundartanga einu saman þýddi samkvæmt framsetningu Norðuráls meira en 30% aukningu á heildarlosun gróðurhúsalofttegunda hérlendis.

Samkvæmt þumalfingursreglu losa álverksmiðjur um 2 tonn af gróðurhúsalofttegundum mælt í CO₂-ígildum fyrir hvert 1 framleitt tonn af áli, þannig að hér sýnist eitthvað meira en lítið málum blandið.

Frekari aukning á losun gróðurhúsalofttegunda veikir stöðu Íslands í alþjóðasamstarfi við að hamla gegn loftslagsbreytingum, þar á meðal vegna væntanlegrar aðildar Íslands að Kyótóbókuninni. Einnig af þessum sökum er rangt að stefna að frekari mengandi þungaiðnaði eins og hér um ræðir. Ekki ætti að halda áfram undirbúningi slíks iðnaðar eins og gert væri með því mati á umhverfisáhrifum sem hér um ræðir á meðan staða Íslands innan nefnds Rammasamnings er í fullkominni óvissu eins og nú er.

Með vísan til þess sem greint er frá í töluliðum 1. – 4. hér á undan tel ég rangt að stefna að umræddri stækkun álverksmiðju á Grundartanga og byggingu hliðstæðra verksmiðja hérlendis. Fyrir verður að liggja vandlega unnin sjálfbær orkustefna er taki til komandi aldar áður en afstaða er tekin til að ráðstafa meiri orku en orðið er í þungaiðnað eins og hér um ræðir. Staða Íslands og væntanlegar skuldbindingar innan Rammasamnings Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar verða einnig að liggja fyrir áður en fjallað er um starfsemi sem auka mun stórlega losun gróðurhúsalofttegunda hérlendis.

Vísi Skipulagsstofnun ekki tillögu að matsáætlun vegna stækkunar álvers Norðuráls frá, eins og undirritaður leggur hér til að gert verði, eru til viðbótar gerðar eftirtaldar athugasemdir við tillöguna:

5. Úreltur tæknibúnaður?

Fram kemur í tillögu að matsáætlun (s. 4) að fyrirhugað sé að stækkun verksmiðjunnar verði “...miðað við áþekka framleiðslutækni og nú er notuð.” Einnig segir í matsáætlun: “Öll tækni og tæki sem koma til vegna stækkunar álversins verða ný, byggð á nýjustu tækni og af bestu fáanlegri gerð (BAT).” Þá segir einnig í matsáætlun: “Tæknilegar upplýsingar um álverið og tengd mannvirki sem hér eru settar fram í tillögu að matsáætlun eru samkvæmt því sem nú er best vitað en geta breyst á seinni stigum. Þess verður getið og til þess tekið í matsskýrslu.”

Þessi framsetning og málsmeðferð er ótæk. Gera verður kröfu til þess að ítarleg og marktæk lýsing fylgi í tillögu að matsáætlun á þeirri tækni sem nota eigi í stækkaðri verksmiðju. Ástæða er til að véfengja að sú tækni sem sett hefur verið upp í 90 þúsund tonna verksmiðju Norðuráls samræmist kröfum um “Bestu fáanlega tækni” (Best available technology (BAT)). Búnaður 1. áfanga verksmiðju Norðuráls var að hluta til úr gamalli þýskri verksmiðju og tæknin sem notuð er ekki sú er tryggi bestan árangur að því er mengunarvarnir snertir. Þess utan virðist hér allt á floti, sbr. yfirlýsinguna um að tæknilegar upplýsingar “...geta breyst á seinni stigum.”

Við alla umfjöllun um mengunarvarnir verksmiðja á Grundartanga verður að hafa í huga að iðnaðarmengun frá þeim fellur í meginatriðum saman við loftmengun sem þegar er orðin mikil við sunnanverðan Faxaflóa.

6. Vothreinsun verði skilyrði

“Auk þurrhreinsunar verður kannað hvort ástæða verður til að setja upp vothreinsibúnað” segir í tillögu framkvæmdaraðila (s. 25). Greinilegt er að fyrirtækið ætlar að reyna að komast hjá því að setja upp vothreinsibúnað fyrir ráðgerða stækkun. Áætluð leyfileg losunarmörk fyrir SO₂ eru samkvæmt tillögunni 21 kg/t sem þýtt gæti losun á 6300 tonnum af SO₂ ár hvert frá 300 þúsund tonna verksmiðju. Fyrirtækið spáir hins vegar losun sem næmi 2.550 t/SO₂/ári. (s. 13)

Með vothreinsun yrði losun á SO₂ út í andrúmsloft aðeins lítið brot af áætlaðri losun skv. fyrirliggjandi tillögu að matsáætlun og ber tvímælalaust að gera frá upphafi ráð fyrir vothreinsibúnaði auk þurrhreinsunar, sbr. einnig umsögn Veðurstofu Íslands dags. 24. 11. 2000 í Viðauka 2, þar sem segir m.a.:
“Af þessu tilefni þykir Veðurstofunni rétt að láta í ljós þá skoðun að sjálfssagt sé að gera kröfu um vothreinsun til viðbótar við þurrhreinsun fyrir risaálver með allt að 300.000 tonna álframleiðslu á ári. Meginástæða fyrir vothreinsun er að minnka útblástur af brennisteinstvíoxíði (SO₂). Það eykur þörfina á þessu að álverið stendur við hliðina á öðru stóriðjufyrirtæki, sem einnig sleppir út miklu magni af SO_2. Annar kostur við vothreinsun er að hún hreinsar að miklu leyti út PAH og þungmálma sem annars dreifast með útblástursloftinu.”

7. Losunarmörk flúoríðs helmingi of há

Leyfileg losunarmörk fyrir flúoríð eru samkvæmt núverandi starfsleyfi verksmiðju Norðuráls, 0,6 kg/t,en enga spá um losun flúoríðs er að finna í töflu 2 á s. 13. Mörk starfsleyfisins eru hvað flúoríð varðar a.m.k. helmingi of há miðað við það sem BAT-tækni á auðveldlega að geta skilað. Því ber að gera ráð fyrir 0,3 kg/t/ári sem hámarki við mat á umhverfisáhrifum og í starfsleyfi fyrir ráðgerða verksmiðju.

8. Upplýsingar um PAH o.fl. vantar

Í tillögu að matsáætlun vantar upplýsingar um áætlaða losun PAH-efna, þungmálma og díoxíns og mótvægisaðgerðir. Segir í texta að um þessa þætti verði fjallað við mat á umhverfisáhrifum “...ef ástæða þykir til”! (grein 6.19 á s. 20).

Í þessu sambandi vísast einnig til umsagnar Veðurstofu Íslands dags. 24.11. 2000 þar sem segir: “Veðurstofan telur rétt að í matinu verði fjallað um PAH, þungmálma og díoxín, hver sem niðurstaða þeirrar umfjöllunar verður.”

Þá er ástæða til að vísa til fróðlegrar greinar eftir Berg Sigurðsson umhverfisefnafræðing sem ber heitið “Þorskur og álver”, en hún birtist í Morgunblaðinu 6. desember 2000, s. 43. Höfundur fjallar þar sérstaklega um PAH-mengun frá álverum og bendir réttilega á að ekki sé gert ráð fyrir viðhlítandi PAH-rannsóknum í matsáætlun Norðuráls.

9. Kerbrot og flæðigryfjur

Tillagan gerir ráð fyrir að úrgangur eins og kerbrot, 4.800 tonn á ári, verði “...nýttur (urðaður) til gerðar landfyllingar við Grundartangahöfn”. (s. 16) Slík aðferð er ótæk með öllu og ber að gera kröfu um að öll kerbrot verði endurunnin, ef ekki hérlendis þá erlendis, eða fargað á annan þann hátt að útiloki mengun. – Í þessu sambandi bendi ég á umfjöllun Skipulagsstofnunar um kerbrotagryfjur í úrskurði stofnunarinnar 10. desember 1999 um 480 þúsund tonna álver í Reyðarfirði, s. 26-28. Þar er m.a. vitnað til Hollustuverndar ríkisins sem “....bendir á að förgun kerbrota sé til endurskoðunar erlendis og varhugavert sé að leggja að jöfnu áhrif af kerbrotagryfju við Straumsvík og í Reyðarfirði.” Hafrannsóknastofnun lýsir af sama tilefni því viðhorfi að “Slíkum úrgangi eigi ekki að farga við strönd fjarðarins, slíkt sé óásættanlegt og standist engan vegin lög um mengunarvarnir og náttúruvernd hérlendis.”

10. Lífríkisrannsóknir og vöktunarmælingar

Ekki verður séð hvort eða á hvern hátt Norðurál hyggist setja þær mælingar og rannsóknaniðurstöður sem þegar liggja fyrir um lífríki á Hvalfjarðarsvæðinu og niðurstöður vöktunarmælinga frá undangengnum árum í samhengi við matsskýrslu vegna stækkunar álversins. Tekið er undir ábendingar frá samtökunum SÓL í Hvalfirði um þetta efni, sbr. athugsemdir dags. 23.11. 2000 í viðauka 2.

11. Hljóðstig, sjónræn áhrif o.fl.

Engin viðmiðunarmörk fyrir hljóðstig er að finna í tillögunni og er allri umfjöllun um það og sjónræn áhrif vísað til matsskýrslu. Skipta þessir þættir þó miklu máli, ekki síst fyrir þá sem búa nálægt verksmiðjusvæðinu og gegnt iðnaðarsvæðinu á suðurströnd Hvalfjarðar sem og fyrir ferðamenn.

12. Samfélagslegar og þjóðhagslegar athuganir.

Ekki kemur fram í tillögunni hvernig ráðgert sé að standa að athugun þessara mikilvægu þátta og hvaða rannsóknir eru fyrirhugaðar í tengslum við þá. Gera verður kröfu til þess að greint sé frá því í matsáætluninni hvernig standa eigi að athugunum og mati á þeim. Gæta verður þess að slíkar athuganir og rannsóknir séu hlutlægar og ekki brenglaðar af hagsmunum framkvæmdaraðila, orkusöluaðila eða þröngum pólitískum sjónarmiðum. Umræddar framkvæmdir hefðu, ásamt tengdum framkvæmdum svo sem raforkuöflun, áhrif á öllu landinu og það um langa framtíð verði af byggingu verksmiðjunnar.

Undirritaður vekur athygli á umsögn þróunarsviðs Byggðastofnunar frá 21. nóvember 2000 í viðauka 2 með tillögu Norðuráls, þar sem m.a. er lögð áhersla á heildstæða könnun á samfélagsbreytingum sem leiða myndu af stækkun álversins, bæði þáttum sem tengjast vinnumarkaði og félagslegum þáttum.

13. Sérkennileg tímaáætlun

Athygli vekur þröng tímaáætlun framkvæmdaraðila, sem ætlar að fá matsskýrslu auglýsta í janúar 2001 og úrskurð Skipulagsstofnunar í apríl 2001! Halda mætti að hér fari framkvæmdaraðili áravillt. Burtséð frá því að öll er matshugmyndin ótímabær, sbr. töluliði 1.- 4. hér á undan, hefði verið nær lagi að framkvæmdaraðili nefndi í þessu samhengi árið 2002 í stað 2001. Óðagot í stórmáli sem þessu væri vítavert. – Á þessu vekur Veðurstofa Íslands réttilega athygli í umsögn sinni í Viðauka 2.

14. Viðauki 1. Starfsleyfi.

Undirritaður minnir á að starfsleyfi sem Norðuráli var veitt af umhverfisráðherra 26. mars 1997 fyrir allt að 180 þúsund tonna álverksmiðju getur tæpast talist gilt eins og að útgáfu þess var staðið, m.a. var leyfið gefið út löngu áður en kærufrestir voru útrunnir.

Virðingarfyllst

Hjörleifur Guttormsson

Meðfylgjandi: Grein Egils Egilssonar í Morgunblaðinu 7. maí 2000: “Nokkrar athuganir um orkumál á Íslandi.”

Sunnudagur 7. maí 2000. (Sunnudagsblað Morgunblaðsins)

---

TÆKNI/Er orkuforði okkar í raun óþrjótandi?

Nokkrar athuganir um orkumál á Íslandi

VIÐ Íslendingar höfum nú þegar nýtt um sjötta hluta þess sem talið er hagkvæmt að virkja af vatnsorku og varmaorku til raforkuframleiðslu. Af þessu tvennu er dálitlu meira en helmingur vatnsorka, og af henni um 22% nýtt.

VIÐ Íslendingar höfum nú þegar nýtt um sjötta hluta þess sem talið er hagkvæmt að virkja af vatnsorku og varmaorku til raforkuframleiðslu. Af þessu tvennu er dálitlu meira en helmingur vatnsorka, og af henni um 22% nýtt. Af jarðvarma er aðeins lítill hluti nýttur. Jarðvarminn er í raun miklu meiri en vatnsorkan, en eðli hans samkvæmt er miklu erfiðara að gera úr honum raforku, nema einungis að litlum hluta. Hins vegar er ekki að efa að hann er sá hluti orkunnar sem miklu minni styrr myndi standa um að virkja meðal þjóðarinnar vegna umhverfisástæðna.

Manna á meðal hefir verið talað um orkuforða okkar sem óendanlegan, ef ekki í öðru veldi þar á ofan. Sé tekin fræðilega öll vatnsorka sem er fyrir hendi í landinu, semsé öll fallhæð allra vatnsfalla, er um að ræða allt að 40.000 megavött, og þá ekki öllu meira en 3% af því sem hefur verið virkjað. Þetta er fengið út frá samanlögðu vatnsmagni allra áa landsins, það margfaldað með meðalhæð þess, og leiðrétt fyrir þeirri staðreynd að úrkoma vex með vaxandi hæð yfir sjávarmáli. Ekki þarf að taka fram að þessi fræðilega stærð er ekki framkvæmanleg frekar en t.d. ljóshraðinn í geimferðum. Til þess þyrfti t.d. allt landið að vera uppistöðulón. En umrædd stærð, semsé að 22% vatnsorkunnar hafi verið nýtt, er fengin út frá hagfræðilegum athugunum, en ekki tekið tillit til umhverfissjónarmiða.

Reynum að ráða í orkuþörf okkar innanlands fram til t.d. ársins 2050. Í vangaveltunum um það hvort við eigum ótakmarkað magn, ber að hafa margar staðreyndir í huga: I) Líklegt verður að telja að floti bíla, fiskiskipa, og e.t.v. einhverra annarra skipa verði vetnisknúinn innan u.þ.b. 30 ára, samanber tæknigreinar í Morgunblaðinu undanfarið. Þetta margfaldar orkuþörfina gróflega áætlað með þættinum einum og hálfum. II) Neyslumynstur Meðaljóns Meðaljónssonar á Íslandi hefur falið í sér vaxandi orkuþörf hans, sá vöxtur hefur átt sér staðð nú áratug eftir áratug, og ekki ástæða til að halda annað en hann haldi áfram Aftur þarf að margfalda orkuþörfina með tölu sem er stærri en einn. III) Fólksfjölgun veldur síðan margföldun með allt að einum og hálfum. IV) Umhverfissjónarmið valda því að ekki er öruggt að sá hluti orkunnar sem næst úr orku fallvatna verði allur talinn virkjanlegur af stjórnmálalegum ástæðum. Umhverfisvernd hefur komið æ meir til við athugun á orkubúskap landsins. Og það verður áreiðanlega ekki talið einkamál okkar Íslendinga á miðri næstu öld hvort okkur leyfist að sökkva víðlendum gróðurvinjum hálendisins, sem ala fuglastofna sem litið verður á sem sameign Evrópubúa. Að ekki sé talað um hvort fórna beri dýrlegum náttúruperlum til dæmis á við fossinn Dynk í Þjórsá, sem jafnast fyllilega á við Gullfoss, og það með þeim rökum að afar fá augu hafi fengið að sjá hann til þessa. Slík rök byggjast á skammsýni þess sem gerir ráð fyrir að ástand hlutanna í framtíðinni sé það sama og verið hefur hingað til, en tekur ekki tillit til þeirrar einföldu staðreyndar að gildismat manna og möguleikar þeirra til að ferðast breytist ört.

Talið í teravattstundum á ári, og metið með augum hagfræðinnar, er vatnsorkan upp á 30 (og þar af sem sé virkjuð 22%). Varmaorkan, semsé virkjanlegur hluti hennar, er um 20 Twh (teravattstundir). Um 6% þar af hafa verið virkjuð. Alls eru þetta 50 Twh á ári. Þar af eru virkjaðar um 8, eða um sjötti partur. Margfeldi þáttanna þriggja kenndra við I-III hér að framan gæti farið hátt upp í fjóra, með öðrum orðum, fyrirsjáanleg þörf orku gæti verið tveir þriðju af heildarorkuforða okkar, þeim sem við eigum í vatns- og jarðvarmaorku. Þetta er án þess að reiknað sé með verulegri aukningu til stóriðju, og án þess að veruleg takmörk séu sett á vatnsorkuþáttinn af umhverfisástæðum.

Niðurstaða þessa hlýtur að vera sú að við þurfum að halda vel á okkar spilum sjálf, og ekki selja frá okkur verulega orku til stóriðju, að minnsta kosti ekki til langs tíma. Við þurfum að halda fullum ráðstöfunarrétti yfir þessu sjálf. Sú orka sem við getum framleitt hér án þess að verulega sé gengið á hlut umhverfisins er betur komin á bíla- og fiskiskipaflota okkar, og á heimilunum, heldur en til málmframleiðslu. Með öðrum orðum: Okkur ber að flýta okkur hægt.

eftir Egil Egilsson

© Morgunblaðið.