Forsetinn, Evrópusambandið og dægurþras

Forseti Íslands hélt þann 15. apríl síðastliðinn afar athyglisverða ræðu á þemaráðstefnu Norðulandaráðs um framtíð lýðræðis. Mál hans hefur farið fyrir brjóstið á þeim sem nú sækja fast að Ísland stefni að aðild að Evrópusambandinu. Forsetinn er sakaður um að fjalla um viðkvæmt pólitísk deilumál í stað þess að halda sig frá "dægurþrasi". Þeir sem þannig mæla virðast ekki hafa haft fyrir því að lesa ræðu forsetans, sem brást við ósk forystu Norðurlandaráðs um að ræða vanda lýðræðis á okkar dögum og gerði það á vandaðan hátt og á breiðum grunni. Skírskotun til svæðisbundinna bandalaga eins og ESB var aðeins einn þáttur ræðunnar og óhjákvæmilegur eins og málið var fyrir lagt. Samstarf Íslands við Evrópusambandið eða önnur hliðstæð bandalög er grundvallaspurning en ekki dægurþras, sem best sést á því að EES-samningurinn var á gráu svæði gagnvart stjórnarskrá lýðveldisins og forsenda ESB-aðildar er óumdeilt breyting á stjórnarskrá lýðveldisins.

Einkennilegur málflutningur

Svo virðist sem fremstu talsmenn aðildar Íslands að Evrópusambandinu kynoki sér við að ræða grundvallarþætti málsins, spurninguna um áhrif aðildar á lýðræði, fullveldi og sjálfsákvörðunarrétt. Þess í stað er áhersla lögð á meinta viðskiptahagsmuni, verðlagningu á matvælum og styrki til verkefna á sviði rannsókna og þróunar. Allt er það umræðu vert, en harla léttvægt nema litið sé á slík atriði í heildarsamhengi. Það kom mörgum á óvart fyrir fáum árum, þegar athugun sem utanríkisráðuneytið stóð fyrir leiddi í ljós, að nettó halli yrði á fjárhagslegum samskiptum Íslands við ESB svo skipti miljörðum króna árlega ef til aðildar kæmi. Líklega yrði sú niðurstaða enn óhagstæðari nú ef dæmið yrði reiknað upp á nýtt miðað við stækkunaráform ESB í austurveg. Brýn nauðsyn er á að samskipti Íslands við Evrópusambandið séu rædd og skoðuð heildstætt, því að aðeins þannig er von til að menn geti myndað sér skoðun á æskilegu samskiptaformi og með og móti spurningunni um aðild að þessu verðandi stórveldi. Inn í þá mynd þarf að fella grunnsamþykktir ESB, stofnanauppbyggingu, ákvarðanatöku og líklega þróun eins og hún blasir við á hverjum tíma.

EES-samningurinn sem aðgöngumiði

Talsmenn aðildar beita EES-samningnum óspart þá mælt er með aðild að Brussel-klúbbnum. Í því efni hefur allt gengið eftir sem margir vöruðu við í aðdraganda EES-samningsins fyrir einum áratug. Með þeim samningi væri verið að hengja Íslendinga aftan í lest þar sem þeir fengju litlu ráðið um endastöð. Því væru breytingar á tvíhliða samningi Íslands við sambandið langtum skynsamlegri kostur. Sannleikurinn var hins vegar sá að af hálfu krataforingjanna í EFTA og ESB átti með Evrópska efnahagssvæðinu aðeins að tjalda til einnar nætur eða þar til almenningur í löndunum hefði lagt blessun yfir fulla aðild. Þessum leik er nú haldið áfram í von um að fullkomna sköpunarverkið og knýja Norðmenn og Íslendinga til að fallast á fulla aðild.

Sjónarspil í kjölfar skoðanakönnunar

Forysta Framsóknarflokks og Samfylkingar sem leynt og ljóst styður aðild Íslands að Evrópusambandinu taldi sig fá tromp í hendur með skoðanakönnun sem iðnrekendur stóðu fyrir á þorra. Seilst var lengra en rök stóðu til í útleggingum á niðurstöðum og afurðinni var haldið hátt á loft af hálflömuðum stuðningsmönnum ESB-aðildar í Noregi. Nú er eftir að sjá hvort sami kraftur verður lagður í að kynna niðurstöður skoðanakönnunar á vegum íslenskra útvegsmanna, að ekki sé talað um sjónarmið forseta Íslands til lýðræðisþróunar nær og fjær.

Hjörleifur Guttormsson

Til baka | | Heim