Dýrkeyptir landflutningar

Í Morgunblaðinu birtist laugardaginn 10. desember ritstjórnargrein undir fyrirsögninni “Þjóðvegakerfið og flutningabílar”. Meginniðurstaða ritstjórnar blaðsins er að þjóðvegakerfið ráði ekki við þá umferð stórra flutningabíla með stóra tengivagna sem nú eru á þessum vegum. “Flutningabílarnir eru að leggja þjóðvegakerfið undir sig en strandsiglingar leggjast af.” Og blaðið spyr hvers vegna. “Er það vegna þess að það er vitlaust gefið flutningabílunum í hag?” – Allt eru þetta orð í tíma töluð og ánægjulegt að Morgunblaðið skuli taka svo skelegglega á stóru og vaxandi vandamáli. Blaðið skorar á samgönguyfirvöld að bregðast við áður en fjöldaslys hljótist af því ófremdarástandi sem skapast hefur. Ekkert annað en röng stefnumótun og sofandaháttur stjórnvalda um árabil hefur leitt til þessa ástands sem stöðugt fer versnandi.

Stjórnvöld völdu landflutninga

Ritstjórn Morgunblaðsins segir það merkilegt að þingmenn landsbyggðarinnar skuli ekki hafa tekið þetta mál upp af meiri þunga á Alþingi en raun ber vitni. Það má satt vera en er engan veginn einhlítt. Minna verður á þá miklu umræðu sem varð þegar ríkisstjórn Davíðs Oddssonar með Halldór Blöndal sem samgönguráðherra í fararbroddi lagði á síðasta áratug niður Skipaútgerð ríkisins. Með því var afdrifaríkt skref stigið í þeim efnum að auka þungaflutninga á þjóðvegunum án þess að nokkuð kæmi til mótvægis einkavæðingunni. Á þetta bentu margir þingmenn í stjórnarandstöðu á þeim tíma, ekki síst þingmenn úr landsbyggðarkjördæmum, undirritaður í þeim hópi.  Á sama tíma var mikið unnið að hafnarbótum víða um land, þannig að valið stóð um hvers konar meginflutningskerfi menn vildu byggja hér upp til frambúðar. Landflutningar urðu niðurstaðan með þeim dýrkeyptu afleiðingum sem við blasa.

Gífurlegt umhverfisálag

Fyrir eyþjóð sem fyrst og fremst býr við strendur landsins er það hörmuleg tímaskekkja að hverfa frá sjóflutningum og beina þungaflutningum út á vanbúið þjóðvegakerfi. Í umhverfislegu tilliti eru sjóflutningar margfalt útlátaminni en akstur flutningabíla, m.a. varðandi loftmengun, enda sé nýting skipakostsins viðunandi. Slitið á þjóðvegum af akstri flutningabíla er geigvænlegt, 50-100 þúsundfalt eða meira á við hvern fólksbíl. Væri þessi flutningsmáti látinn greiða að fullu kostnaðinn sem honum er samfara væri fljótt tekið fyrir landflutningana af samkeppnisástæðum. Í glímunni við loftslagsbreytingar af mannavöldum og aðra mengun er af mörgum lögð áhersla á að allur tilfallandi kostnaður verði sýnilegur. Það er síðan mál út af fyrir sig hvort samfélagið eigi að taka á sig hluta hans, m.a. af byggðapólitískum ástæðum. Þetta ætti auðvitað einnig að gilda um  landspjöll af hvers kyns framkvæmdum.

Löngu tímabær stefnumörkun

Opinber stýring og langsæ stefnumörkun er ekki hátt skrifuð hérlendis, hvorki í skipulagsmálum eða þá ráðist er í stórframkvæmdir. Mörgum þykja þeir mestir sem ryðjast fram með hugmyndir án þess að horfa til hægri eða vinstri. Almenningur og óbornar kynslóðir mega svo borga brúsann. Í samgöngumálum dreifbýlis og þéttbýlis þyrfti þjóðin að taka sér tak og spyrja löngu tímabærra spurninga. Þær varða skipulag vöruflutninga innanlands en einnig fólksflutninga, þar á meðal þá heilögu kú einkabílinn sem nú litar áður tært loft á höfuðborgarsvæðinu með eiturgufum og sóti, að ekki sé talað um blóðfórnir og örkuml.

Hjörleifur Guttormsson

Til baka | | Heim