Hjörleifur Guttormsson 3. febrúar 2006

Íslenska álæðið og loftslagsbreytingar

Heillum horfnir valdhafar

Stöðugt fjölgar þeim sem mæla sterk aðvörunarorð um aðsteðjandi loftslagsbreytingar vegna mengunar lofthjúps jarðar. Undantekning eru íslenskir ráðamenn sem hugsa um það eitt að kynda undir hagvöxt og mengun frá Íslandi, skítt veri með afleiðingarnar. Auk Fjarðaráls og Norðuráls eru nú í umræðunni fjögur álver i viðbót, auðvitað af risastærð því að um annað er ekki að ræða af hagkvæmni- og samkeppnisástæðum: Straumsvík með nýtt álver Alcan sem hentar að kynna sem “stækkun” við Ísal, Norðurland þar sem þrír staðir eru látnir keppa um hnossið, Helguvík við Reykjanesbæ og nú síðast gaf sig fram Þorlákshöfn, því að auðvitað vilja “Sunnlendingar” fá sitt. Fyrir hvert eitt tonn af áli losnar sem svarar 1,8 tonnum af gróðurhúsalofti (CO2-ígildum) út í andrúmsloftið. Ísland fékk í Kyótó heimild til að bæta 10% aukningu við grunninn frá árinu 1990 en flest önnur aðildarrríki að Kyótóbókuninni tóku á sig niðurskurð. Þetta nægði íslenskum stjórnvöldum ekki, þannig að þau skilyrtu aðild sína við “íslenska ákvæðið” margumrædda, sem felur að auki í sér heimild til að losa 1,6 milljónir tonna árlega frá stóriðju við lok reikningstímabilsins árið 2012. Þessari heimild útdeila nú íslensk stjórnvöld óskeypis til álhringanna og gott betur, því að áformin sem kynnt hafa verið að undanförnu ganga langt út fyrir samningsbundinn ramma Íslands. Gangi álversáform stjórnvalda eftir, mun sú stórfellda mengun sem af þeim hlytist setja Ísland í algjöra sérstöðu miðað við losun gróðurhúsalofts á íbúa. Mengun og meiri mengun verður með því inntakið í boðskap Íslendinga til heimsbyggðarinnar. Jafnframt er dagljóst að íslensk stjórnvöld hyggjast í komandi samningaviðræðum freista þess að sækja sér viðbót við “íslenska ákvæðið” á næsta skuldbindingartímabili eftir 2012 og hafa þá á bak við sig þrýstihópa frá stærstu álframleiðendum heims sem auðvitað fagna því að geta áfram sótt sér hingað ókeypis mengunarkvóta.

Skýrsla bresku veðurstofunnar
Nýverið kom út á vegum stjórnvalda í Bretlandi skýrsla sem dregur saman helstu niðurstöður vísindamanna á ráðstefnu bresku veðurstofunnar í febrúar á síðasta ári. Tony Blair segir í formála skýrslunnar að nú sé “ljóst að losun gróðurhúsalofts ... valdi ósjálfbærri hlýnun andrúmslofts.” Breski umhverfisráðherrann, Margaret Beckett, segir að efni skýrslunnar muni vekja mörgum ugg. Það sem margt fólk átti sig ekki á sé að þróun loftslagsmála geti farið algjörlega úr böndum þannig að ekki verði aftur snúið. Í skýrslunni segir að líkur séu orðnar litlar á að unnt verði að halda losun gróðurhúsalofts neðan við hættumörk. Horfur séu á að Grænlandsjökull og aðrir jöklar bráðni en það geti á þessu árþúsundi leitt til sjö metra hækkunar sjávarborðs frá núverandi stöðu. Tveggja gráðu hækkun meðalhita, sem Evrópusambandið hefur sett sem krítískt hámark, getur leyst ofangreinda sjávarborðshækkun úr læðingi, hvað þá hærri gildi. Líklegar afleiðingar séu útrýming fjölda lífvera, vaxandi fæðuskortur og hungursneyð í fátækum ríkjum svo og vatnsþurrð víða um heim. Nú eru í hverri einingu andrúmslofts um 380 ppm (milljónustu hlutar) af CO2 en voru fyrir iðnbyltingu 275 ppm. Að áratug liðnum er talið að þetta gildi fari yfir 400 ppm og þaðan af meira. Gangi stefna íslenskra stjórnvalda eftir munu Íslendingar leggja meira til þessarar aukningar en flestir aðrir miðað við höfðatölu.

James Lovelock og Gaia
James Lovelock er þekktur höfundur kenningar um Gaia, sérstakt sjálfstýrikerfi jarðar sem geri umhverfi okkar lífvænlegt. Þessi breski prófessor hefur lagt sig eftir rannsóknum á því hvernig hinar ýmsu umhverfisbreytur Jarðar bregðist við álagi. Hann var í hópi sérfróðra sem skiluðu Margrétu Tatcher áliti um loftslagsbreytingar árið 1989 í aðdraganda loftslagssamnings Sameinuðu þjóðanna. Fyrir fáeinum árum lýsti hann þeirri umdeildu skoðun sinni að aðeins kjarnorka sem orkugjafi gæti snúið þróuninni við. Í nýútkominni bók sem ber titilinn Hefnd jarðar (The Revenge of Gaia. Útgefandi Penguin.) kveður við enn alvarlegri og svartsýnni tón en áður. “Við munum gera okkar besta til að lifa af, en því miður tel ég hvorki líkur á að Bandaríkin né vaxandi hagkerfi Kína og Indlands bregðist við í tæka tíð.” Í framhaldi af því dregur Lovelock upp “leiðarvísi fyrir þá sem lifa af hlýnun loftslags” Sérfræðihópurinn um loftslagsbreytingar gerði í skýrslu sinni árið 2001 ráð fyrir allt að 5,8°C hækkun meðalhita á norðlægum slóðum að óbreyttu um næstu aldamót og sú forspá gæti átt eftir að hækka samkvæmt væntanlegri skýrslu að ári. Lovelock skorar því á menn að hugsa sinn gang.

Clinton: Lok siðmenningar
Á alþjóðaráðstefnu framámanna í efnahags- og stjórnmálalífi í Davos í lok síðasta mánaðar sagði Bill Clinton að loftslagsbreytingar væru alvarlegasta vandamálið sem við væri að etja í heiminum. “Þær eru það eina sem ég tel að geti bundið enda á framgang siðmenningarinnar eins og við þekkjum hana, og gera margt af því sem við höfum lagt okkur fram um algjörlega marklaust.” Meira að segja svarti sauðurinn Bush virðist ekki alveg ósnortinn af þeim horfum sem við blasa ef marka má ræðu hans á Bandaríkjaþingi um síðustu mánaðamót. Hann leyfði sér þar að minna landa sína á gengdarlausa notkun jarðefnaeldsneytis sem ógni öryggi þjóðarinnar.
            Þannig eru ýmsir að vakna af værum blundi. Aðeins valdhafar á Íslandi láta sem þeir séu einir í heiminum og eigi að hafa leyfi til að menga meira og meira í sameiginlegan lofthjúp þegar verkefnið ætti að vera að allir legðust á eitt um niðurskurð sem nemi 70% af núverandi losun gróðurhúsalofts fyrir miðja þessa öld.


Hjörleifur Guttormsson

 

 


Til baka | | Heim