| Heimur íslam, Vesturlönd og trúardeilur
Vesturlönd mega þessa dagana læra dýrkeypta lexíu.
Hópar múslima í mörgum löndum studdir
beint og óbeint af trúarleiðtogum og ráðamönnum
standa fyrir háværum mótmælum vegna þess
sem þeir telja niðurlægingu gagnvart Múhameð.
Skrípamyndir Jótlandspóstsins af spámanninum
eru það korn sem fyllti mælinn og varð til að leysa úr
læðingi uppsafnaða reiði gagnvart langvarandi ofbeldi
og niðurlægingu af hálfu Vesturlanda. Minnihlutahópar
múslima í gettóum innflytjenda víða á meginlandi
Evrópu láta einnig til sín taka, slegnir ótta
yfir reiði og hefndaraðgerðum í sinn garð. Eins
og verða vill þegar sýður yfir í kraumandi
potti hrökkva menn við og það er eins og ólgan
komi flestum á óvart. Þó hafa tilefnin blasað við lengi
og verið meðal helstu deilumála á alþjóðavettvangi:
Hernám Ísraels á löndum Palestínumanna í heilan
mannsaldur, innrás Bandaríkjanna og fylgiríkja þeirra í Írak,
pyntingar og ill meðferð á föngum af arabískum
uppruna svo nokkur dæmi séu nefnd. Öll þessi
atriði stangast á við alþjóðalög,
alþjóðasamninga og samþykktir Sameinuðu þjóðanna,
að ekki sé talað um afskipti nýlenduvelda fyrr á tíð af
málefnum Mið-Austurlanda.
Tjáningafrelsi og önnur gildi
Í vörn sinni fyrir birtingu skrípamyndanna hafa Danir
og aðrir vísað til tjáningafrelsis sem grundvallarréttinda
sem ekki megi hrófla við. Ekki sé boðlegt að fjölmiðlar
fari að stunda innri ritskoðun af ótta við boð og
bönn úr fjarlægum heimshornum. Slíkt er gott
og blessað svo langt sem það nær. Hitt hefur komið á daginn
að gerð myndanna var af hálfu danska blaðsins hugsuð sem
aðferð til að storka og skilaboðin eflaust stíluð á heimamarkað. Í Danmörku
eins og víðar á sér stað tilfinningahlaðin
umræða gagnvart innflytjendum og minnihlutahópum og
Danski þjóðarflokkurinn nærist fyrst og fremst
af tortryggni í þeirra garð. Í þeirri umræðu
hallar mjög á íslam og aðra fjarlæga menningarheima.
Hnattvæðing fjármálaheimsins hefur ekki skilað sér í miðlun þekkingar á menningu
og siðum annarra á jafnréttisgrundvelli, heimsþorpið svonefnda
er jafn vandfundinn staður og fyrir tíma sjónvarps
og farsíma. Íslam er þannig ámóta fjarlægt
fyrir þorra Íslendinga og hin hliðin á tunglinu. Það má þakka örfáum
einstaklingum eins og Jóni Ormi Halldórssyni, Jóhönnu
Kristjónsdóttur og Magnúsi Bernharðssyni að einhvað bitastætt
hefur heyrst um íslam í íslenskum fjölmiðlum
og að þeir sem telja sig múhameðstrúar séu
ekki allir steyptir í sama mót. Þeir eldar sem nú brenna
verða vart slökktir nema takast megi að auka þekkingu
og gagnkvæman skilning á ólíkum hugarheimum.
Orð og athafnir
En það eru fleiri ólíkir mælikvarðar
en á trú og tjáningafrelsi sem ber á milli í samskiptum íslamskra
ríkja og forystumanna á Vesturlöndum þessi árin.
Bush Bandaríkjaforseti hefur einsett sér að koma á lýðræði
að vestrænni fyrirmynd í Arabalöndum og gera útræka
boðbera “Hins illa”, nú síðast í Íran,
með vopnavaldi ef ekki vill betur. Í frjálsum kosningum á heimastjórnarsvæðum
Palestínumanna nýverið fengu Hamas-samtökin hreinan
meirihluta en Bandaríkin og ESB hafa skilgreint Hamas sem hryðjuverkasamtök.
Síðan er uppi fótur og fit og þess krafist að Hamas
breyti stefnu sinni gagnvart Ísrael en ella verði skrúfað fyrir
efnahagsstuðning. - Í deilunni við Írani út
af kjarnorkuáætlun þeirra hefur Chirac Frakklandsforseti
gengið svo langt að hóta beitingu kjarnavopna að fyrrabragði
láti Íranir sér ekki segjast og dragi áform
sín um auðgun úrans til baka. Áhyggjur út
af frekari dreifingu kjarnavopna eru eðlilegar en það fer
illa á því að þeir sem komist hafa yfir
slík gereyðingarvopn hampi þeim í milliríkjadeilum í stað þess
að beita sér fyrir samdrætti og eyðingu slíks
vopnabúnaðar með samræmdu átaki.
Trúarofstæki í sókn
Margar vísbendingar eru um að trúarofstæki af ýmsu
tagi sé í sókn á Vesturlöndum á kostnað vísindahyggju
og umburðarlyndis. Skýrt dæmi um það er svokölluð vitshönnunarkenning
(intelligent design theory) sem kristnir söfnuðir einkum í Bandaríkjunum
gera kröfu um að kennd verði þar í ríkisskólum
samhliða þróunarkenningu Darwins. Í hópi þeirra
sem mælt hafa með slíkri fræðslu sem hugsuð er
til höfuðs viðtekinni kenningu um náttúruval
er enginn annar en Bush forseti. Nýverið hefur verið reynt
að sniðganga úrskurð hæstaréttar Bandaríkjanna
frá árinu 1987 þess efnis að stjórnvöld í sambandsríkjunum
geti ekki skyldað ríkisskóla til að kenna svonefnd “sköpunarvísindi” þar
eð slíkt brjóti gegn aðskilnaði ríkis
og kirkju. Að sömu niðurstöðu og hæstiréttur
komst alríkisdómari í Pensylvaníu í desember
sl. þegar hann úrskurðaði að ákvörðun
skólanefndar þar í 20 þúsund manna bæ um
að bæta vitshönnunarkenningunni við námsefni í raunvísindum
bryti í bága við stjórnarskrána. En baráttan
um sálirnar í hæstarétti Bandaríkjanna
heldur áfram og Bush hefur með tilefningu dómara lagt
sitt af mörkum til að tryggja íhaldssömum sjónarmiðum
brautargengi.
Er afskiptaleysi útgönguleið?
Nær 80 ár eru liðin frá því Halldór
Kiljan Laxness skrifaði eftirfarandi í ritgerð undir fyrirsögninni
Trú vestur í Kaliforníu og birti í Alþýðubókinni:
“Trú getur bæði verið ill og vitlaus hversu
heilög sannfæring sem fylgir henni, og enginn góður
maður hefur rétt til að bera virðingu fyrir slíku.
Hitt er ráð að láta það afskiftalaust,
eins og amma mín gerði. Það grípur mig í senn
hæðni og vorkunn að mæta æstum trúartilfinníngum.
Aftur á móti hef ég enga miskunn gagnvart þeim
sem hafa innrætt fólki kenningar þær er liggja
til grundvallar trúarofstæki, en það eru nær því undantekníngarlaust
menn sem ýmist vissu betur eða áttu þess allan
kost að vita betur.” – Freistandi væri að fylgja
ráðum gömlu konunnar um afskiptaleysi, en hvort það stoðar í margslungnum þrætum
sem nú geisa skal ósagt látið.
Hjörleifur Guttormsson |
