| Forsætisráðherra á flæðiskeri
Á síðasta ári mældist meðalhiti á jörðinni
hærri en nokkru sinni fyrr síðan samræmdar mælingar
hófust. Undanfarin 10-15 ár hafa slík met verið að falla
hvert af öðru. Hafís í Norður-Íshafi
var minni síðasta haust en áður hefur sést.
Grænlandsjökull þiðnar og brotnar í sjó fram
tvöfalt hraðar en gerðist fyrir fimm árum samkvæmt
mælingum geimvísindastofnunar Bandaríkjanna NASA. Þessi
mikli jökulskjöldur kann að hverfa á yfirstandandi árþúsundi
en því myndi fylgja um 7 metra hækkun sjávarborðs.
Sumir vísindamenn tala um 300 ár í þessu sambandi.
Fjöldi hitabeltiseyja sem nú mynda sjálfstæð þjóðríki
innan vébanda Sameinuðu þjóðanna væru þá horfin í hafið.
Menn ættu að svipast um á höfuðborgarsvæðinu
og allt í kringum land við slíkar aðstæður.
Nýtt sérfræðimat í vændum
Alþjóðlegi vísindamannahópurinn um loftslagsbreytingar
(IPCC) sem veitir aðilum að loftslagssamningi Sameinuðu þjóðanna
ráðgjöf gaf síðast út formlega skýrslu
haustið 2001. Þá voru spárnar um meðaltalshækkun
hitastigs á 21. öldinni á bilinu 1,4 – 5,8°C og
um hækkun sjávarborðs á bilinu 9 – 88 cm,
mismunandi eftir einstökum svæðum. Hitastigshækkunin
er talin verða til muna meiri á norðlægum slóðum.
Fjölmargir aðrir þættir eru metnir af hópnum,
m.a. um veðurfar og áhrif á lífríki og
fæðuöflun. Næsta matsskýrsla kemur á árinu
2007 og gera flestir ráð fyrir að ofangreind gildi breytist
verulega til hækkunar í ljósi nýjustu rannsókna
og reynslu.
Loftslagssamningur SÞ er undirstaðan
Rammasamningur Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar
frá 1992 er undistaða aðþjóðasamstarfs í loftslagsmálum.
Hann er þjóðréttarlega skuldbindandi fyrir hvert
einstakt aðildarríki. Kýótóbókunin
margumtalaða er gerð á grundvelli þessa samnings
og með henni taka iðnríki sem að henni standa á sig
lagalegar skuldbindingar, flest um samdrátt í losun gróðuhúsalofttegunda
miðað við grunnárið 1990. Ísland fékk
eitt ríkja heimild til almennrar aukningar um 10% og að auki
sérstaka heimild til losunar frá stóriðju fram
til 2012 (1,6 milljón tonn, skilyrt), kallað “íslenska ákvæðið”.
Nú eru hafnar á grundvelli loftslagssamningsins viðræður
um hvað við skuli taka á næsta tímabili, þ.e.
eftir 2012. Augljós er þörfin á miklu harðari
aðgerðum í niðurskurði á losun gróðurhúsalofttegunda
af hálfu vel stæðra ríkja og að þróunarríkin
sem verið hafa undanþegin takmörkunum komi inn í heildarsamkomulag
með hliðstæðum hætti.
Ruglið í íslenskum ráðamönnum
Málflutningur íslenskra ráðamanna um loftslagsmál
með forsætisráðherra í fararbroddi er með miklum
endemum. Þar kemur ekki aðeins fram fálæti um þetta
stærsta vandamál sem við mannkyni blasir heldur afbökun
og rangfærslur um þann grunn sem Ísland hefur viðurkennt
sem aðili að loftslagssamningnum. Losunarbókhald samkvæmt
samningnum er á grundvelli hvers aðildarríkis og Kýótóbókunin
kveður á um löglegt magn hvers og eins ríkis,
mælt í ígildi koltvísýrings (CO2).
Skiptir þá almennt ekki máli frá hvaða
starfsemi mengunin kemur heldur aðeins að mörkin séu
virt. Ríki sem býr að endurnýjanlegum orkulindum á eðli
máls samkvæmt auðveldara með að uppfylla skilyrðin,
en það á enga kröfu um sérmeðhöndlun
nema síður sé. Því er ósiðleg
og í andstöðu við grundvöll loftslagssamningsins
sú stefna sem Halldór Ásgrímsson o.fl. hafa
boðað, að krafist verði öðru sinni sérmeðhöndlunar
fyrir Íslands hönd. Á Alþingi 6. febrúar
sl. orðaði forsætisráðherra þetta þannig:
“Hvað tekur við eftir 2012 vitum við ekki og ég
hef svarað því mjög skýrt að við hljótum
að gera þá kröfu áfram að geta nýtt
okkur endurnýjanlega orku áfram, og geta tekið þátt í því að minnka
mengun í heiminum með því að framleiða rafmagn
með vistvænum hætti hér á Íslandi.”
Fastir í stóriðjustefnunni
Íslenska ríkisstjórnin situr föst og hreyfihömluð í stóriðjustefnu
sinni og forsætisráðherrann á flæðiskeri þá umhverfismál
eru annars vegar. Loftslagssamningurinn greinist ekki í þætti
eftir orkunotkun, Kýótóbókhaldið ekki heldur.
Uppgjörið fer fram eftir þjóðríkjum, losun á heimsvísu
er síðan samanlögð losun aðildarríkjanna. “Íslenska ákvæðið” svo
smátt sem það vegur felur í sér heildaraukningu
til iðnríkjanna. Stórfelldur niðurskurður í losun
gróðurhúslofts á heimsvísu er knýjandi
nauðsyn og stíga þarf stórt skref þegar á næsta
samningstímabili eftir 2012. Hvert einstakt ríki mun hér
eftir sem hingað til eiga fullt í fangi með að standa við samningsskuldbindingar
og því fylla sinn kvóta, og þá er ekki spurt
um hvort það gerist með stóriðju eða einhverju öðru.
Vilja virkja í botn
Fyrrum orkumálastjóri Jakob Björnsson er á svipuðum
villigötum og forsætisráðherrann. Í Morgunblaðsgrein
25. febrúar sl. minnir hann á þá gömlu
hugsjón sína að virkja í botn til rafmagnsframleiðslu
allt sem höndum verður komið yfir hérlendis. Hann
vill láta stjórnvöld gera þá kröfu
að álvinnsla með rafmagni frá endurnýjanlegum orkulindum
eigi “... alls ekki að vera með í Kyótó-bókahaldinu, því að hún
dregur úr heimslosuninni.”
..........
Loftslagsmálin eru þegar allt kemur til alls ekki síst
spurning um efnisleg lífskjör þjóða heims
innan marka sjálfbærrar þróunar. Glíman
við sívaxandi mengun sem ógnar nú jarðarbúum
snýst um efnahagsleg umsvif og hvernig háttað er aðgengi
að sameiginlegum lofthjúp. Er eitthvert réttlæti í því að þeir
sem mest menga nú miðað við höfðatölu
bæti þar enn við eða ber þeim að draga
saman til að skapa svigrúm fyrir aðra sem lakar standa?
Augljóst er í hvora sveitina íslenski forsætisráðherrann
og hans nótar skipa sér. Spurningin er hvort íslenska þjóðin ætlar
að fylgja þeim út í foraðið.
Hjörleifur Guttormsson |
